PSYCHOLOGIA SPOSTRZEGANIA
Jakie właściwości narządów zmysłów i układu nerwowego określają, więc sposób spostrzegania zdarzeń fizycznych przez podmiot?
Po pierwsze: wszystkie istoty żywe charakteryzują się tym, że do wiadomości przyjmują zaledwie niewielki wycinek zdarzeń fizycznych. Każdy narząd zmysłu jest pewnego rodzaju filtrem, który przepuszcza jedynie niektóre bodźce
Po drugie: ważnym zadaniem narządów zmysłów jest takie zaszyfrowanie zdarzeń fizycznych, by mogły być one przekazane centralnemu układowi nerwowemu. Odebrane przez narządy zmysłów informacje przekazywane są następnie - drogą elektrochemiczną - do mózgu
Istota spostrzegania polega na tym, że bodźce trafiają na narządy zmysłów.
Próg różnicy - najmniejsza, ale już wyczuwalna różnica między dwoma bodźcami, spostrzeżonymi tymi samymi narządami zmysłów
Prawo Webera - człowiekowi stosunkowo łatwo przychodzi rozpoznawanie niewielkich zmian słabego bodźca, podczas gdy dość intensywny bodziec musi się zmienić dużo silniej, by zmiany zostały zauważone. W niektórych sferach łatwiej jest interweniować już w początkowych stadiach, ponieważ zmiany są wówczas bardziej zauważalne.
Prób absolutny - jest pojęciem wprowadzającym w błąd: to czy podany bodziec zostanie zauważony, zależy nie tylko od jego mocy absolutnej i wrażliwości narządów zmysłów, lecz także od tego, czy w wystarczającym stopniu różni się on od pozostałych, „zakłócających” bodźców
O sygnale mówimy wtedy, gdy dany bodziec należy uznać najistotniejszy i gdy wyróżnia się spośród innych bodźców w tle
Teoria wykrywania sygnałów - spostrzeganie bodźców zmysłowych jest rezultatem wzajemnego oddziaływania czynników fizycznych, biologicznych i psychologicznych
Przetwarzanie informacji pochodzących z narządów zmysłów na impulsy nerwowe Transdukcja
Receptor - podstawą zarejestrowania określonego doznania jest pobudzanie danej komórki zmysłowej. Przetwarzanie energii fizycznej w impulsy nerwowe
Wartość krytyczna = wartość progowa
Zasada „wszystko albo nic” oznacza, że np. stopień początkowego podgrzania albo wystarcza do zapalenia się lontu, albo nie
Faza refrakcji - włókna nerwowe obdarzone są zdolnością przekazywania - po krótkiej przerwie - kolejnych impulsów
Budowa i sposób funkcjonowania narządu wzrokowego
Od natężenia światła zależy jego jasność dla odbiorcy
Długość fal światła widzialnego dla człowieka wynosi od 380 do 760 nm.
Czysta barwa czerwona lub niebieska oznacza wysoki stopień nasycenia. Jeśli barwa składa się z kilku długości fal, to wykazuje niewielkie nasycenie
Budowa oka
Promień światła najpierw trafia na:
Przezroczystą rogówkę oka, która spełnia dwa zadania 1) chroni leżące za nią wrażliwe części, 2) to tutaj po raz pierwszy załamany zostaje promień światła, by na siatkówce mógł powstać ostry obraz
Płyn łzowy, który dzięki odruchowemu mruganiu rozprowadzany jest na całe oko, polepsza właściwości optyczne rogówki
Bezpośrednio pod rogówką znajduje się tęczówka, nadająca oczom określoną barwę. Tęczówka nie jest przezroczysta
Światło, które dostaje się do wnętrza oka musi przejść przez znajdujący się w niej otwór - źrenica, która przy pomocy mięśni może się powiększać lub zmniejszać, regulując w ten sposób natężenie światła
Soczewka dzięki mięśniom może powiększać i pomniejszać swoją grubość, by w ten sposób na tylnej ściance oka móc wytworzyć ostry, pomniejszony obraz. Dzięki soczewce obraz zostaje odwrócony „do góry nogami”. W siatkówce znajdują się receptory, przy których pomocy energia elektromagnetyczna przetworzona zostaje na język układu nerwowego.
Czopki 6 mln w plamce żółtej; odbiór światła jasnego, spostrzeganie barw
Pręciki ok. 120 mln rozproszonych w całej siatkówce oprócz plamki żółtej; adaptacja do ciemności
Teorie dotyczące spostrzegania barw
„Czarny” przedmiot odbija 5% wszystkich długości fal, a „biały” około 80 %
Teoria trzech kolorów Younga i Helmholtza
Przy pomocy trzech kolorów podstawowych, „czerwieni”, „zieleni” i „błękitu”, można utworzyć wszystkie kolory widma
Daltonizm - brak widzenia barw występuje rzadko. Częściej mówimy o osobach, które nie potrafią odróżnić określonych kolorów. Około 2% mężczyzn i 1% kobiet nie rozróżnia czerwonego i zielonego. Nierozróżnianie niebieskiego i żółtego zdarza się rzadziej
Teoria Heringa o barwach kontrastowych
Zakładał, że w oku, w mózgu, lub w oczach i mózgu zachodzą wykluczające się procesy - jeden to spostrzeganie czerwieni i zieleni, drugi - barwy żółtej i niebieskiej oraz jeszcze jeden, który różni się od pozostałych: spostrzeganie czerni i bieli.
Teoria Heringa wyjaśnia, Dlaczego daltoniści mają trudności z odróżnianiem czerwonego i zielonego oraz niebieskiego i żółtego. W obydwu wypadkach mamy widocznie do czynienia z brakiem funkcjonowania określonych systemów receptorów
Teoria Younga i Helmholtza lepiej objaśnia procesy zachodzące w siatkówce, w której rzeczywiście występują trzy rodzaje czopków
Teoria Heringa natomiast, całkiem nieźle opisuje sposób „przełączania się” czopków: z tego względu można przy jej pomocy objaśniać procesy zachodzące w mózgu
Przetwarzanie i wysyłanie informacji wzrokowych przez centralny układ nerwowy
Nie jest prawdą, że każdy receptor połączony jest z mózgiem
W receptorze promień wyzwala procesy chemiczne, powstałe dzięki impulsom, które z kolei najpierw przesyłane są do
komórek dwubiegunowych (komórki nerwowe z dwoma biegunami: akson i dendryt), a następnie
komórek zwojowych ( o długich wypustkach nerwowych przejmują przekazywanie informacji do mózgu
Inne komórki (tak zwane komórki horyzontalne - w środkowej warstwie siatkówki - mają za zadanie wymieniać informacje pomiędzy róznymi komórkami dwubiegunowymi