Taktyka indywidualna czyli jak grać skutecznie w siatkówkę

"Taktyka indywidualna jest to celowe wykorzystanie umiejętności podejmowania przez poszczególnych zawodników w konkretnych sytuacjach najbardziej trafnych decyzji". Inaczej mówiąc, taktyka indywidualna jest to umiejętność rozwiązywania specyficznych problemów sytuacyjnych pojawiających się w czasie gry. Proces rozwiązywania tych problemów determinują trzy czynniki:
- umiejętności techniczne (środki walki),
- osobowość (odporność psychiczna, inteligencja),
- doświadczenie.

Im większy zasób możliwości realizacji zadania posiada dany zawodnik i im więcej ma zakodowanych informacji i rozwiązanych problemów sytuacyjnych, tym jest on skuteczniejszy w działaniu.

Proces rozwiązywania problemów przez siatkarza składa się z kilku etapów:
1. zbierania informacji o danej sytuacji (obserwacja),
2. nadawania znaczenia poszczególnym informacjom (ocena),
3. znalezienia rozwiązania danego problemu (lub rozwiązań), czyli zagrania, które należy wykonać,
4. podjęcia decyzji, jaki rodzaj zagrania wykonać,
5. wykonanie powziętego działania,
6. kontroli i oceny efektywności działania.

Rzecz jasna wszystkie wymienione etapy są ze sobą ściśle powiązane i ich rozdzielenie tutaj ma jedynie cel dydaktyczny.
W rzeczywistości te etapy rozwiązywania problemu nałożone są na siebie i trwają ułamki sekundy, najczęściej bez udziału świadomości.
W procesie szkoleniowym trener powinien wyposażyć niejako zawodnika w jak największą liczbą środków walki (zaawansowanie techniczne), np.: atak po bloku w aut, mocne uderzenie kierunkowe, atak plasowany w nie bronione pole, kiwnięcie. Powinien również rozwiązać z nim jak najwięcej problemów związanych z różnymi sytuacjami występującymi podczas gry (doświadczenie).
Ponieważ problemy sytuacyjne w czasie gry rozwiązuje człowiek, trenerzy powinni pamiętać o podstawowej zasadzie, że trenuje się nie siatkówkę, ale ludzi. Gracze muszą wiedzieć i rozumieć, w jakim celu podejmują określone działania, bo jeśli coś nie zostanie im wyjaśnione do końca, to nie będą mogli samodzielnie rozwiązywać problemów w czasie gry. Bezwzględne, ścisłe i bezduszne egzekwowanie od zawodników wykonywanie poleceń powoduje, że wyrastają siatkarze bez wyobraźni, o sztywnej umysłowości. W czasie treningu, gdy zawodnicy grają nieskutecznie i wybierają niewłaściwe rozwiązania, trener powinien przerwać grę i ustalić, na czym polega błąd oraz jak należy postąpić w podobnej sytuacji w przyszłości. Jest to jedna z dróg do podniesienia poziomu gry: pobudzenie aktywności myślowej graczy.
Często trenerzy dzielą siatkarzy na "graczy" i "zawodników". "Gracz" potrafi znaleźć skuteczne zagranie w każdej sytuacji, gra nie schematycznie i twórczo, "zawodnik" natomiast nie potrafi wyzwolić się z wyznaczonych na treningu schematów i nie może w trudnej sytuacji przekroczyć barier przez niestworzonych. Można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że najlepsi gracze na świecie wyróżniają się doskonałą taktyka indywidualną, czyli posiadają umiejętność właściwego zachowania się w różnych sytuacjach podczas gry.

Podczas nauczania postaw siatkarskich i sposobów przemieszczania się należy doprowadzić do sytuacji, w której:
1. Postawa siatkarska umożliwiała:
przemieszczanie się dowolnym sposobem i w różnych kierunkach;
odbicie piłki dowolnym sposobem i w różnych kierunkach;
swobodne obniżanie środka ciężkości w zależności od potrzeb (im dalej od siatki - tym niżej na nogach);
najkorzystniejsze ustawienie kończyn dolnych dla danej sytuacji.
2. Sposób przemieszczania się:
był najkorzystniejszy do sytuacji;
zapewniał aktywny udział w sytuacji zaistniałej w grze;
ma umożliwić:
a) szybka zmianę sposobu przemieszczania się,
b) przyjęcie odpowiedniej pozycji (do wystawienia, do asekuracji itp.),
c) wykonanie czynności z piłką (odbicie, atak, blok).

 Taktyka indywidualna w rozegraniu piłki
Sposobem odbicia oburącz górnym najczęściej posługują się zawodnicy rozgrywający, z tego też powodu przedstawiamy zasady, którymi powinien się kierować zawodnik rozgrywający. Poniższe zasady powinny towarzyszyć każdemu treningowi nie wspominając już o meczach. Gra zawodnika rozgrywającego w dużym stopniu przyczynia się do odniesienia zwycięstwa lub też przegrania meczu. Przez ręce zawodnika rozgrywającego prawie w każdej akcji przechodzi piłka, on jest reżyserem poczynań drużyny będącej w ataku.
1. Zaabsorbuj swoją postawa uwagę zawodników blokujących przeciwnika, gdy jesteś w linii ataku (kiwnij lub zbij dogodna piłkę, możliwie na początku meczu lub seta), zmusisz w ten sposób środkowego bloku przeciwnika do blokowania rozgrywającego, co z kolei ułatwi grę twoim atakującym.
2. Ukrywaj do ostatniego momentu swoje poczynania, przez co opóźnisz reakcję przeciwników na twoje działanie.
3. Przy dobrym dograniu, staraj się uruchomić atak w pierwsze tempo lub kombinację ataku.
4. Stwarzaj korzystne warunki swoim atakującym (atak bez bloku lub przez blok pojedynczy).
5. Często zmieniaj tempo gry.
6. Rozciągaj grę na siatce (stosuj przerzuty na przeciwne skrzydło), trudniej będzie środkowemu bloku przeciwnika dołączyć do podwójnego bloku.
7. W rozegraniu uwzględniaj upodobania swoich atakujących.
8. Przy złym dograniu i w sytuacjach trudnych, wystawiaj piłki najlepiej atakującemu będącemu w linii ataku.
9. Gdy jesteś w linii obrony, do miejsca kontaktu z piłką przemieszczaj się małymi krokami. Ten sposób poruszania pozwoli na szybka zmianę kierunku dojścia do piłki (zyskasz czas na przyjęcie wygodnej postawy do rozegrania).
10. Po wykonanym wystawieniu natychmiast bądź gotowy do asekuracji atakującego.
11. Pamiętaj - grasz przede wszystkim dla drużyny, a nie dla siebie.

Często podczas meczu, dla stworzenia korzystnych warunków dla swoich atakujących nie wystarczy zastosowanie tylko jednej z wyżej przedstawionych zasad. Konieczne staje się łączenie ich w związek przyczynowo -skutkowy.
Doprowadzenie do perfekcji rozgrywania piłki jest skutkiem długoletniego zbierania doświadczenia oraz dużego talentu zawodnika, jak i trenera z nim pracującego. Konieczne jest stosowanie indywidualizacji treningu.

Taktyka indywidualna w obronie.
Zawodnik przyjmujący zagrywkę czy też grający w obronie powinien stosować się do zaleceń taktycznych ustalonych przez trenera. Powinien w sposób płynny przechodzić z ataku do obrony i odwrotnie. Każdy uczestnik gry musi znać i przestrzegać ustalone warianty taktyczne.
1) W czasie gry utrzymuj kontakt wzrokowy z piłką, partnerami i przeciwnikiem po przeciwnej stronie siatki.
2) W każdej sytuacji musisz znać swoje miejsce na boisku.
3) Broniąc atak przeciwnika ustaw się tak, abyś w momencie uderzenia widział cala piłkę pomiędzy blokiem i antenką - nie chowaj się za blokiem.
4) Obserwuj, przewiduj i wyprzedzaj zagrania przeciwnika - gdyż tylko w ten sposób możesz wygrać piłkę.
5) Jak najczęściej przed odbiciem przyjmuj postawę niską i stabilna -zdecydowanie łatwiej i dokładniej można odbić piłkę i posłać ją w zaplanowane miejsce.
6) W obronie graj "od linii" - broniąc piłkę będziesz wykonywał ruch w przód.
7) Dograj piłką do siatki tak, aby umożliwić partnerowi rozegranie będąc w wyskoku - przyspieszysz w ten sposób tempo akcji i pomożesz "zgubić" blok.
8) Graj za siebie i bądź gotów wspomóc partnera - partner może popełnić błąd, ty musisz go naprawić.
9) Gdy poweźmiesz decyzję co do odbicia piłki, powiadom o tym partnerów głosem "ja", :"moja", "gram" - unikniesz wzajemnego przeszkadzania sobie w grze.
10) Ustawiaj się tak, aby w momencie odbicia piłka znajdowała się pomiędzy tobą i siatką. Bądź zwrócony twarzą w kierunku siatki.
11) Bądź gotów do asekuracji ataku partnera - wszyscy zawodnicy grają w ataku i obronie.
12) Podczas gry daj z siebie wszystko - tylko takie postępowanie ma sens.
13) Po przegranej akcji nie "rozpaczaj", zrób wszystko, aby wygrać następną.
14) Skuteczna gra w obronie "dodaje skrzydeł".

 Taktyka indywidualna w zagrywce
Zagrywka jest pierwszym elementem gry służącym do zdobywania punktów. Z tego wynika wniosek, że:
1) Należy zagrać tak, aby zdobyć punkt.
2) Zagrywka powinna spowodować utrudnienie w wyprowadzeniu przeciwnikowi ataku w I tempo.
3) Zapewnić skuteczniejszą grę blokiem swojej drużyny.

Podczas gry istnieją sytuacje, w których pod żadnym względem nie wolno popełnić błędu przy zagrywaniu. Należą do nich:
1) Zagrywka rozpoczynająca mecz oraz każdą partię, gdyż powodzenie w pierwszej akcji sprzyja zwiększeniu poczucia pewności siebie.
2) Zagrywka po popełnieniu błędu przez poprzednio zagrywającego partnera - należy unikać nakładania się popełnianych błędów.
3) Zagrywka wykonywana przez zawodnika wprowadzonego do gry -podobnie jak w pkt. 1 sprzyja uzyskaniu większej pewności siebie.
4) Zagrywka po przerwie własnej lub przeciwnika - jedną z podstawowych przyczyn korzystania z przerwy dla odpoczynku jest chęć wybicia przeciwnika z tzw. uderzenia.
5) Ostatnia zagrywka w meczu lub partii gry - korzystne jest szybkie zakończenie gry.
6) Zagrywka w końcówce partii przy równowadze punktowej, gdyż strata zagrywki powoduje uzyskanie przewagi punktowej i psychicznej przez przeciwnika.

Zawodnik powinien kierować piłkę na stronę przeciwnika kierując się następującymi zasadami:
1) Kieruj zagrywkę w wolne pole.
2) Kieruj zagrywkę w końcową strefę boiska (wprowadza stan niepewności co do celności zagrywki).
3) Kieruj zagrywkę w rogi boiska (na styku linii bocznych i końcowej).
4) Kieruj zagrywkę tuż za siatkę.
5) Kieruj zagrywkę w rozgrywającego (uniemożliwisz mu rozegranie piłki).
6) Zagrywaj w najsłabiej przyjmującego przeciwnika.
7) Zagrywaj w zawodnika, który w poprzedniej akcji popełnił błąd (jest w stresie i popełni następny błąd).
8) Zagrywaj w zawodnika wprowadzonego na boisko po zmianie (jest nierozgrzany, brakuje mu pewności siebie).
9) Zagrywaj w zawodnika pierwszego tempa ataku (utrudnisz wprowadzenie ataku w pierwszym tempie).
10) Zagrywaj w zawodnika linii ataku.
11) Zagrywaj pomiędzy dwóch przyjmujących (będą mieli problem, który ma przyjąć zagrywkę).
12) Zmuś przyjmującego do wykonania przemieszczenia (najlepiej w bok, do linii bocznej) przed przyjęciem zagrywki (utrudni mu to dokładne przyjęcie).

 Taktyka indywidualna w ataku.
1. Atakuj między blokujących - szuka "dziury" w bloku przeciwnika.
2. Atakuj przez słabiej blokującego w bloku grupowym (np. najniższy zawodnik).
3. Gdy środkowy blokujący nie zdążył do bloku na skrzydło - atakuj po przekątnej.
4. Jeżeli piłka jest wystawiona zbyt blisko siatki - wybijaj ją po bloku w aut.
5. Przy wysokim bloku opóźniaj moment uderzenia piłki i atakuj w końcową strefę boiska (8-9 m).
6. Jeżeli atakujesz "bez bloku" - skieruj piłkę w środek boiska przeciwnika - istnieje mniejsza szansa uderzenia w aut.
7. Ze środka siatki atakuj w stronę którejś z linii bocznych - atak przed siebie z reguły pada łupem bloku.
8. Przy wystawieniu piłki do antenki atakuj po prostej - rzadziej napotkasz na blok przeciwnika, a po trafieniu w blok piłka ma szansę wyjścia na aut.
9. Przy zbyt wąskim wystawieniu piłki atakuj po przekątnej.
10. Przy szybkim wystawieniu na skrzydło atakuj po skosie - środkowy nie zdąży do bloku.
11. Stosuj kiwnięcie wyłącznie z piłek wystawionych na boisko i wysoko ponad siatką.
12. Jeżeli po stronie przeciwnej wystawiający gra w drugiej linii - atakuj w niego - wyłączysz go z rozegrania, inni wystawią piłkę wysoka i łatwą do zablokowania.
13. Atakuj w zawodnika najsłabiej broniącego w polu.
14. Im zespól przeciwników gra lepiej w obronie, tym częściej stosuj atak dynamiczny - nawet po skutecznej obronie trudniej wyprowadzić kontratak.
15. Przy dokładnym podaniu do wystawiającego - weź udział w kombinacji ataku.
16. W chwilach trudnych, jeżeli nie wiesz co robić - atakuj najsilniej jak potrafisz w najwygodniejszym kierunku - błąd bloku może dać szansę na sukces w tej akcji.
17. Po kilku (3-4) udanych zbiciach zmień formę ataku - uzyskasz elementy zaskoczenia.
18. Nie zepsuj swojego pierwszego ataku w meczu - będziesz pewniejszy w swoich poczynaniach.

Prezentowana lista zasad nie jest zamknięta, każdy trener czy siatkarz powinien dopisać do niej nowe punkty.

Taktyka indywidualna w bloku.
Blokujący powinien sobie zdać sprawę z kilku podstawowych danych zawartych w sytuacji na boisku jeszcze przed wykonaniem zagrywki:
- którzy gracze zespołu przeciwnego znajdują się w I linii,
- w której strefie ustawiony jest rozgrywający,
- którzy atakujący w danej rotacji najczęściej atakują,
- jakie w danej rotacji kombinacje przeciwnicy stosują najczęściej,
- kto atakuje w przypadku niedokładnego odbioru zagrywki,
- gdzie znajduje się twój atakujący.
W toku rozwoju akcji blokujący obserwuje przede wszystkim dogranie piłki do wystawiacza, zachowanie wystawiającego, atakującego w I tempo i swojego atakującego. Oczywiście przez cały czas nie traci z pola widzenia piłki. Jakość dogrania piłki do wystawiającego w decydującym stopniu warunkuje sposób rozegrania ataku. Uważna obserwacja wystawiającego może w dużym stopniu pomóc przewidzieć jego intencje. Selinger podaje następującą listę wskazówek pomocnych blokującemu w przewidywaniu intencji rozgrywającego:

1. Gdy rozgrywający wystawia piłkę z głębi pola z niskiej postawy, przeważnie poda wysoko na skrzydło;
2. Gdy rozgrywający odbija piłkę z przodu swojego ciała, przeważnie wystawi ją do przodu;
3. Gdy piłka znajduje się blisko siatki, ponad górna jej krawędzią, rozgrywający przeważnie wykona wystawę jedną ręką w I tempo;
4. Gdy rozgrywający asekuruje piłkę odbijającą się od siatki, przeważnie będzie ją ratował wykonując wystawienie wysokie w kierunku, w którym jest zwrócony;
5. Gdy rozgrywający jest odchylony w tył, a piłka znajduje się za jego głową, prawdopodobnie wystawi w tył;
6. Niektórzy rozgrywający konsekwentnie wystawiają "krótkie" piłki, gdy znajdują się w wyskoku, inni natomiast wystawiają na skrzydło;
7. Rozgrywający, który znajduje się blisko siatki i przyjął niską postawę, prawdopodobnie wystawi atakującemu w II tempo;
8. Rozgrywający dobiegając do piłki w przód wzdłuż siatki częściej poda w pierwsze tempo w przód niż w tył.

Kolejne informacje mogące pomóc w zyskaniu ułamków sekund na ustawienie skutecznego bloku można uzyskać obserwując atakujących, a w szczególności swojego atakującego. Przed wykonaniem zagrywki blokujący powinni zdać sobie sprawę, którzy gracze przeciwnego zespołu znajdują się w pierwszej linii.
Przy powszechnym już niemal stosowaniu ustawień do przyjęcia zagrywki z ukryciem atakujących staje się niemal obowiązkiem, by jeden z zawodników blokujących lub jeden z rezerwowych głośno wypowiadał numery graczy z pierwszej linii. Blokujący powinni wzrokiem odszukać tych zawodników, ich ustawienie może sugerować sposób rozegrania ataku.
Każdy z atakujących ma swoje specyficzne sposoby uderzania piłki, ulubiony kierunek ataku, typowy dla siebie rodzaj zachowania w sytuacjach trudnych. Blokujący musi próbować rozszyfrować atakującego. Do ostatniej chwili musi zbierać informacje pozwalające przewidzieć rodzaj uderzenia piłki. Przydatne mogą okazać się następujące wskazówki:
• Jeżeli zbijający jest ustawiony niewłaściwie w stosunku do piłki, to będzie mógł uderzyć tylko w jednym kierunku. Jeżeli piłka znajduje się z przodu i na zewnątrz uderzającego barku, to mocne uderzenie będzie skierowane po przekątnej (przy ataku gracza praworęcznego z IV strefy).
• Niskie i szybkie wystawienia na skrzydło są prawie zawsze uderzane przez niedoświadczonych graczy po przekątnej, bardziej doświadczeni uderzają po prostej.
• Czasami, przed rozpoczęciem próby zbicia, atakujący może odkryć swe intencje przez spojrzenie w kierunku swojego zbicia.
• Jeżeli zbijający znajduje się pod piłką, za wcześnie wyskoczył lub uderza piłkę z dalszej odległości od siatki, można mu pozwolić atakować bez bloku, a skoncentrować się na obronie w polu.
• Sposób wykonania zamachu ramienia do uderzenia piłki może pomóc przewidzieć, jaki rodzaj ataku będzie wykonany.

Duże znaczenie dla skutecznego blokowania ma doświadczenie zawodnicze. Przy ogromnej ilości informacji, które wydają się być istotne, właściwe ich odczytanie, nadanie im odpowiedniej wartości, zwracanie uwagi na sprawy istotne przy tak znacznym deficycie czasu, jaki ma miejsce w przypadku blokowania, stanowi umiejętność decydującą o skutecznej grze. Rozszyfrowanie przeciwnego wystawiającego może być dokonane tylko przez doświadczonego gracza. Wiadomo, że niektórzy wystawiający na początku seta potrafią doskonale rozgrywać, często wystawiają w pierwsze tempo, szukają luk w obronie przeciwnika, sami zaskakująco atakują, z biegiem wydarzeń, przy wzroście napięcia, w końcówkach setów, w decydujących momentach upraszczają grę, wystawiają bezpiecznie na skrzydło lub do najlepszego atakującego. Bywa też, że wystawiający inaczej wystawiają piłki po przyjęciu zagrywki, a inaczej po obronie. Na początku seta mogą dużo kiwać, a w końcówce unikają tego typu zagrań. Dostrzeżenie tego typu prawidłowości wymaga od graczy specyficznych uzdolnień, umiejętności przewidywania wydarzeń, umiejętności dostrzegania powtarzających się prawidłowości, oceny stanu psychicznego przeciwnika, oceny umiejętności technicznych i taktycznych atakującego, wytrwałości w realizacji własnych zadań. Aby zostać dobrym blokującym nie wystarczy być wysokim i skocznym siatkarzem, trzeba wielu godzin pracy, by rozwinąć swoje predyspozycje i wielu godzin studiowania gry najlepszych graczy w kraju i na świecie.

Taktyka indywidualna w przyjęciu zagrywki
Mogłoby się wydawać, że trudno jest wymienić jakieś zasady taktyki indywidualnej w przyjęciu zagrywki lub piłki tzw. darmowej. Jednak uważna obserwacja gry czołowych zespołów świata pozwala wymienić kilka zasad.
1. Przyjmij piłkę 3 metry od prawej linii bocznej aby przesunąć atak z piłki krótkiej bliżej strefy drugiej.
2. Nagraj piłkę ponad siatkę z tendencją przechodzącą aby zmusić środkowego bloku do wyskoku.
3. Zagrywkę tenisową przyjmij palcami.
4. Piłkę darmową nagraj wysoko i palcami tak aby można wystawić piłkę w wyskoku lub atak z piłki pierwszej.
5. Jeśli zespół przeciwny po obronie piłki jest niezorganizowany przyjmij piłkę palcami i przyśpiesz ją podanie.
6. Do przyjęcia zagrywki powinno być zawsze gotowych dwóch zawodników.
7. Po przyjęciu zagrywki bądź gotowy do asekuracji ataku.
8. Pamiętaj, że jeśli każdy z zawodnik popełni więcej niż 3 błędy to wygranie seta, meczu staje się bardzo trudne.
9. W zespołach gdzie mamy niskiego wystawiającego należy przyjmować nieco dalej od siatki.
10. Jeśli rozgrywający jest leworęczny to przyjmij tak piłkę aby umożliwić atak z pierwszej piłki.

T
aktyka i
ndywidualna w r
ozegraniu p
iłki. S
posobem o
dbicia o
burącz g
órnym n
ajczęściej p
osługują... P
rzejdź d
o t
ekstu »

2
) W k
ażdej s
ytuacji m
usisz z
nać s
woje m
iejsce n
a b
oisku. P
rzejdź d
o t
ekstu »

str. 1

---