OSTEOLOGIA
OSTEOLOGIA - nauka o kościach, stawach i więzadłach
Kość (OS) składa się z:
a) tkanki kostnej nadającej kształt kościom
b) szpiku zawartego wewnątrz kości
Pod względem morfologicznym wyróżniamy:
- istotę zbitą, tworzącą zewnętrzną warstwę kości.; jest ona twarda i ma lity wygląd.
- istote gabczastą, tworzącą wewnętrzną część kości o utkaniu beleczkowatym.
Powierzchnia zewnętrzna kości pokryta jest bogato unaczynioną i unerwioną błona włóknistą
zwaną OKOSTNĄ.
KSZTAŁT KOŚCI
*DLUGIE KOSCI
- mają długość wiekszą od szerokości i grubości. Składają się z trzonu, końca bliższego i dalszego.
- oba końce oddzielone są od trzonu warstwą chrząstki tzw. chrząstką nasadową.
- wewnątrz trzonu znajduje się jama szpikowa, która powstała w toku rozwoju kości na skutek
zaniku istoty gąbczastej, spowodowanej przez komórki kościogubne (osteoklasty)
- w jamie szpikowej znajduje się szpik żółty, który nie pełni funkcji krwiotwórcze
- np. kość ramienna
*KOŚCI KRÓTKIE- posiadają prawie wszystkie wymiary równe np. k. nadgarstka
*KOŚCI PŁASKIE- najmniejszym wymiarem jest grubość; w kosciach tych przez całe życie utrzymuje się szpik czerwony, który pełni funkcje krwiotwórcze np. k sklepienia czaszki
*KOŚCI PNEUMATYCZNE- zawierają przestrzenie wypełnione powietrzem i wysłane bł. śluzową, zgrupowane wokół jamy nosowej np. k. sitowa, szczękowa
WZROST KOŚCI
-na długość- odbywa się od strony chrząstki nasadowej. Gdy chrząstki nasadowe skostnieją, kość
przestaje rosnąć. Wzrost kości na długość odbywa się do 20 roku życia.
-na grubość- odbywa się przez przywarstwienie kości do okostnej w której znajduja się komórki
kościotwórcze (osteoblasty). Równocześnie z przyrastaniem kości odbywa się proces niszczenia tk. kostnej przez osteoklasty prowadzący do wytworzenia jamy szpiku. Grubość kości jest uwarunkowna genetycznie.
CZYNNOŚCI KOŚCI
* budują szkielet, który;
a) pełni funkcję podporową ( dżwiga ciężar ciała)
b) jest biernym narządem ruchu
c)stanowi miejsce przyczepu mięśni, więzadeł oraz powięzi otaczajacych narządy
d) ochrania narządy wewnętrzne
* zawierają szpik kostny, który posiada zdolność wytwarzania upostaciowionych składników krwi (hematopoeza)
* są magazynem zwiazków mineralnych, głównie Ca i P
* stanowi zapas energii, którym są kw. tłuszczowe w szpiku kostnym żółtym.
PODZIAŁ KOŚĆCA
* kręgosłup- columna vertebralis
* klatka piersiowa- thorax
* kończyna górna- membrum superius
* kończyna dolna- membrum inferius
* czaszka- cranium
BUDOWA KRĘGOSŁUPA
- składa się z 33/34 kręgów ułożonych jeden na drugim
Wyróżniamy:
a) kręgi szyjne (7)- vertebra cervicalis
b) kręgi piersiowe 12)- vertebra thoracica
c) kręgi lędżwiowe (5)- vertebra lumbalis
d) kręgi krzyżowe (5)- vertebra sacralis, które zrastają się i tworzą k. krzyżową- os sacrum
e) kręgi guziczne (4/5)- vetrebra coccygea, u człowieka w stanie szczątkowym, tworzą kość guziczną- os coccygis
BUDOWA KRĘGU
Wyróżniamy:
a) trzon skierowany do przodu
b) łuk skierowany do tyłu na którym znajdują się wyrostki
- kolczysty (1)- skierowany ku tyłowi
- poprzeczny (2)- skierowany bocznie
- stawowe górne (2)- skierowany ku górze
- stawowe dolne (2)- skierowany ku dołowi
c) otwór kręgowy- znajduje się między trzonem a łukiem kręgowym (z otworów kręgowych
wszystkich kręgów powstaje kanał kręgowy)
d) wcięcie kręgowe górne (płytkie) i wcięcie kręgowe dolne (głębsze)- jest to przewężenie miejsca odejścia łuku kręgu od trzonu (wcięcia dwu sąsiadujących ze sobą kręgów tworzą otwór
międzykręgowy)
KRĘGI SZYJNE- cechy charakterystyczne
- wyrostek kolczysty jest krótki i rozdwojony na końcu
- wyrostek poprzeczny, mały składa się z 2 listewek kostnych zrastających się na końcach i obejmujący
otwór wyrost poprzecznych
- dodatkowe otwory
KRĘG SZCZYTOWY (ATLAS)- posiada
- łuk przedni zamiast trzonu (na wewnętrznej jego powierzchni występuje dołek zębowy)
- guzek tylny zamiast wyrostka kolczystego
- dołki stawowe górne i dolne zamiast wyrostków stawowych
KRĘG OBROTOWY (AXIS) - posiada;
- ząb, który wyrasta z górnej powierzchni trzonu na którym znajdują się powierzchnie stawowe
- powierzchnie stawowe górne zamiast wyrostków stawowych górnych
KRĘGI PIERSIOWE- cechy charakterystyczne:
- dołki żebrowe górne i dolne występujące na bocznych powierzchniach trzonu
- dołki żebrowe wyrostków poprzecznych- występujące na wyrostkach poprzecznych
- długie wyrostki kolczyste dachówkowato zachodzące na siebie
KRĘGI LĘDŻWIOWE- cechy charakterystyczne :
- powierzchnia górna i dolna trzonu o kształcie nerkowatym
- posiadają wyrostki żebrowe (w miejscu wyrostka poprzecznego)
- wyrostki stawowe ustawione sa pionowo, powierzchnie stawowe wyrostków górnych skierowana jest przyśrodkowo, a dolnych bocznie
- nie mają dołków żebrowych jak piersiowe i nie rozdwojony wyrostek kolczysty jak szyjne
KOŚĆ KRZYŻOWA- wyróżniamy :
- podstawa zwrócona do góry
- zrośnięta
- wierzchołek skierowany ku dołowi
- powierzchnię miedniczną
- powierzchnię grzbietową
- otwory krzyżowe przez które przechodzą nerwy rdzeniowe
- części boczne na których znajdują się powierzchnie uchowate służące do połączenia stawowego
- kanał krzyżowy
KOŚCI KLATKI PIERSIOWEJ
*mostek- sternum
*żebra- costa
*kręgi piersiowe- vertebra thoracica
MOSTEK
składa się z :
-rękojeści
-trzonu
-wyrostka mieczykowatego
-wcięć żebrowych ( służących do połączeń żebrowych )
-w miejscu połączenia rękojeści i trzonu znajduje się kąt mostka, do którego przyłącza się II żebro
-jest miejscem punkcji w celu uzyskania szpiku kostnego
ŻEBRA (12 PAR )
* dzieli się na :
- prawdziwe- 7 górnych par które łączą sie bezpośrednio z mostkiem
- rzekome 8,9,10- łączące się z mostkiem za pomoca łuku żebrowego
- wolne 11, 12- nie łączące sie z mostkiem
* dzieli się na :
- część tylną zwaną końcem żebrowym
- część przednią - chrząstkę żebrową, która łączy się z mostkiem
* wyróżniamy
- koniec mostkowy- przedni
- trzon-płaski, tworzy kąt żebra- na brzegu dolnym jest bruzda żebra przeznaczona dla naczyń i nerwu międzyżebrowego (tzw. triada)
- koniec kręgosłupowy- tylny, na którym znajduje się głowa, szyjka i guzek zebra (na glowie i guzku znajduja sie powierzchnie stawowe do połączenia z kregami piersiowymi)
KOŃCZYNA GÓRNA
* dzieli się na :
1)obręcz kończyny górnej
2) kończynę górna wolną
a) ramię- brachium
b) przedramię- antebrachium
c) reka- manus
- nadgarstek
- śródręcze
- palce
OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ
1) obojczyk (clavicula)
2) łopatka (scapula)
OBOJCZYK
* jest kością długą, esowato wygiętą
* wyróżnia się w nim:
- koniec mostkowy pokryty powierzchnia stawowa
- koniec barkowy pokryty powierzchnią stawową
- trzon
* łączy się z rękojeścią mostka i z wyrostkiem barkowym łopatki
ŁOPATKA
* posiada
-powierzchnię żebrową- wklęsła i przylegająca do ścian klatki piersiowej
- powierzchnię grzbietową- wypukła, na której znajduje się grzebień łopatki, który przechodzi w wyrosrek barkowy (do połączenia z obojczykiem)
-wydrążenie stawowe, pokryte powierzchnią stanowiącą panewkę służącą do połączenia z głową kości ramiennej
RAMIĘ (kość ramienna Humerus)
W jego skład wchodzi jedna kość- ramienna
* posiada:
- koniec bliższy,na którym znajduje się głowa (pokryta powierzchnia stawową), łącząca się z wydrążeniem panewki stawowej łopatki
- szyjkę chirurgiczną- część kości na pograniczu końca bliższego i trzonu (jest to najczęstsze miejsce złamań kości)
-trzon
* koniec dalszy nosi nazwę kłykcia kości ramiennej,na którym znajduje się:
- główka- łącząca się z kością promieniową
- bloczek- łączący się z kością łokciową
- dół wyrostka łokciowego- znajdujący się na powierzchni tylnej kości ponad bloczkiem,do którego wchodzi wyrostek łokciowy kości łokciowej
PRZEDRAMIĘ:
-kość promieniowa Radius
-kość łokciowa Ulna
KOŚĆ PROMIENIOWA
* leży po stronie kciuka
* posiada:
-koniec bliższy,na którym znajduje:
> głowa,na której znajduje się dołek głowy, który łączy się z głową kości ramiennej
> obwód stawowy głowy- do połączenia z wcięciem promieniowym na kości łokciowej
-trzon
-koniec dalszy- na którym znajduje się:
> powierzchnia stawowa nadgarstkowa- do połączenia z kośćmi nadgarstka
> wcięcie łokciowe- do połączenia z kością łokciową
KOŚĆ ŁOKCIOWA
* leży po stronie palca piatego
* posiada:
- koniec bliższy- na którym znajduje się
- wyrostek łokciowy- łączący się z kością ramienną
- wcięcie bloczkowe przeznaczone dla bloczka kości ramiennej
- wcięcie promieniowe, przeznaczone dla głowy kości promieniowej
- trzon, na którym znajduje sie brzeg międzykostny służący do przyczepu błony międzykostnej
- koniec dalszy, na którym znajduje się głowa- na niej znajduje się obwód stawowy służący do połączenia z wcięciem łokciowym kości promieniowej
RĘKA
-kości nadgarstka
-kości śródręcza
-kości palców
KOŚCI NADGARSTKA
*jest ich 8 i są ułożone w dwóch szeregach po cztery w każdym
-szereg bliższy sąsiaduje z kośćmi przedramienia
-szereg dalszy sasiaduje z kośćmi śródręcza
KOŚCI ŚRÓDRĘCZA
*jest ich 5 i są zaliczane do kości długich koścca
*kości posiadają:
-koniec bliższy zwany podstawą
-trzon
-koniec dalszy w kształcie głowy
*podstawa łączy się z kośćmi nadgarstka a głowa z paliczkiem bliższym
KOŚCI PALCÓW
-są to paliczki
*w palcach od II do V występują po trzy paliczki:
- paliczek bliższy
- paliczek środkowy
- paliczek dalszy, który posiada guzowatość stanowiącą podstawę dla paznokcia
*w kciuku są dwa paliczki- bliższy i dalszy
PALCE
Wyróżniamy kolejno:
I- kciuk pollex
II- wskazujący index
III- środkowy digitus medius
IV- serdeczny digitus anularis
V- mały digitus minimus
KOŃCZYNA DOLNA
Dzieli się na:
1) Obręcz kończyny dolnej
2) Kończynę dolną wolną
a) udo
b) podudzie
c) stopa
-stęp
-śródstopie
-palce
OBRĘCZ KOŃCZYNY DOLNEJ
*Do kości obręczy kończyny dolnej zaliczamy:
a)kość miedniczna, która powstała przez zrośnięcie się trzech kości:
- kości biodrowej
-kości łonowej
-kości kulszowej
*Trzony tych kości zrastają się ze sobą w miejscu zwanym wydrążeniem stawowym,służącym do połączenia z głową kości udowej
KOŚĆ BIODROWA
*Składa się z:
-trzonu
-talerza, którego górny brzeg nosi nazwę grzebienia biodrowego
*Granicę pomiędzy nimi stanowi kresa łukowata
*W części tylnej kości biodrowej znajduje się powierzchnia uchowata,która łączy się z powierzchnia uchowatą kości krzyżowej
KOŚĆ KULSZOWA
*Dzieli się na:
-trzon
-gałąź
*Na brzegu tylnym trzonu znajduje się :
-kolec kulszowy
-guz kulszowy
*Do gałęzi przyczepiają się mięśnie kończyny dolnej
KOŚĆ ŁONOWA
Jest utworzona z:
-trzonu
-gałęzi dolnej
-gałęzi górnej, która kończy się powierzchnią spojeniową, służącą do połączenia z przeciwległą kością łonową
*gałęzie kości łonowej i kulszowej ograniczają otwór zasłoniowy
UDO
-kość udowa
-rzepka- największa trzeszczka ustroju
KOŚĆ UDOWA Femur
Jest kością długą i składa się z
- końca bliższego, na którym znajduje się głowa i szyjka (stanowi miejsce stosunkowo łatwo ulegające złamaniom) oraz krętarz mniejszy i większy
-trzonu
-końca dalszego,na którym znajdują się: kłykieć przyśrodkowy i boczny,na których występują powierzchnie stawowe do połączenia z kością piszczelową i rzepką
RZEPKA Patella
-leży w ścięgnie mięśnia czworogłowego uda
-na powierzchni tytlnej posiada powierzchnie stawowa do połączenia z kłykciem kości udowej
PODUDZIE
*kość piszczelowa
*kość strzałkowa
KOŚĆ PISZCZELOWA Tibia
Składa się z:
-końca bliższego,na którym znajduje się:
>kłykieć przyśrodkowy i boczny pokryte powierzchniami stawowymi do połączeń z kością udową
>powierzchnia stawowa strzałkowa do połączenia z głową strzałki
-trzonu,na którym znajduje się brzeg międzykostny( do którego przyczepia się błona międzykostna)
-końca dalszego,na którym znajduje się kostka boczna pokryta powierzchnią stawową i służy do połączenia z kością skokową
KOŚĆ STRZAŁKOWA Fibula
Posiada:
- koniec bliższy, na którym znajduje się głowa pokryta pow stawową, która łączy się z kością piszczelową
- trzon, na którym znajduje się się brzeg międzykostny
- koniec dalszy, na którym znajduje się kostka boczna pokryta pow stawową i służy do połącz z kością skokową.
STOPA Pes skład:
-kości stępu ossi tarsi
-kości śródstopia ossa metatarsi
-kości palców ossa digitorum pedis
KOŚCI STĘPU
-jest ich 7
-bezpośrednio z golenią łączy się kość skokową, która spoczywa na kości piętowej
CZASZKA
-kości twarzoczaszki
-kości mózgoczaszki
Wyróżniamy w niej podstawę i sklepienie.
TWARZOCZASZKA
-szczęka- maxilla -żuchwa- mandibula
-k nosowa -k łzowa -lemiesz
-k jarzmowa -k gnykowa
-małżowina nosowa dolna -k podniebienna
MÓZGOCZASZKA
-k czołowa
-2 k ciemieniowe
-k sitowa
-k klinowa
-2 k skroniowe
-k potyliczna
KOŚCI PNEUMATYCZNE
-kość czołowa
-kość klinowa
-kość skroniowa (brak jest tu zatok; występuje natomiast wyrostek sutkowy- ma jamę służącą do przewietrzenia ucha środkowego)
-kość sitowa
-szczęka