OSTEOLOGIA

CZASZKA

1. doły i jamy czaszki:

1. dół skroniowy (fossa temporalis)

Ograniczenia:

• od góry, od tyłu i częściowo od przodu

• kresa skroniowa (linea temporalis)

• od dołu

• grzebień podskroniowy (crista subtemporalis)

• brzeg dolny łuku jarzmowego (margo inerior arcus zygomaticus)

• przyśrodkowo:

• kość ciemieniowa (os parietale)

• część łuskowa kości skroniowej (pars socramosa os temporale)

• powierzchnia skroniowa kości czołowej (facies temporalis os frontale)

• skrzydło większe kości klinowej (ala major os sphenoidale)

• bocznie

• łuk jarzmowy (arcus zygomaticus)

• od przodu

• powierzchnia skroniowa kości czołowej (facies temporalis os frontalis)

• powierzchnia skroniowa kości jarzmowej (facies temporalis os zygomaticum)

• częściowo kresa skroniowa (linea temporalis)

• od tyłu

• kresa skroniowa (linea temporalis)

Zawartość:

• mięsień skroniowy (musculus temporalis)

• naczynia skroniowe środkowe i głębokie

• nerwy skroniowe głębokie od V3 (nerwi temporalis)

• gałązka jarzmowo- skroniowa od V2

• tkanka tłuszczowa

Cały dół jest pokryty powięzią skroniową, w której i po której przebiegają:

• naczynia skroniowe powierzchowne

• nerw uszno-skroniowy (nerwus auriculotemporalis) od V3

• gałąź jarzmowa (ramus zygomaticus) i gałąź skroniowa (ramus temporalis) nerwu twarzowego VII

1. dół podskroniowy (fossa infratemporalis)

Ograniczenia:

• od góry

• powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej (facies infratemporalis alae majoris ossis sphenoidalis)

• od przodu

• powierzchnia podskroniowa szczęki (facies infratemporalis maxillae)

• bocznie

• gałąź żuchwy (ramus mandibulae)

• przyśrodkowo

• blaszka boczna wyrostka skrzydłowego (lamina lateralis processus pterygoidei)

Zawartość

• oba mięśnie skrzydłowe (musculi pterygoidei)

• splot żylny skrzydłowy (plexus venosus pterygoideus)

• tętnica szczękowa (arteria maxillaris)

• nerw żuchwowy (V3) z gałęziami (nerwus maxillaris)

• struna bębenkowa (chorda tympani)

• zwój uszny (ganglion auricum)

Połączenia

• z dołem skrzydłowo-podniebbiennym przez szczelinę skrzydłowo-podniebienną (z tętnicą szczękową /arteria maxillaris/) (fossa pterygopalatinum, fissura pterygopalayinum)

• z oczodołem przez szczelinę oczodołową dolną (orbitale,fissura orbitales inferior)

• z dołem środkowym czaszki przez otwór owalny i otwór kolcowy (fossa mediana cranum, foramen owale et foramen spinosum)

Do dołu podskroniowego wchodzą lub wychodzą:

• przez wcięcie żuchwy

• nerw i naczynia żwaczowe dla mięśnia żwacza

• przez dół zażuchwowy

• nerw uszno-skroniowy i naczynia szczękowe

• przez otwór żuchwy

• nerw i naczynia zębodołowe dolne

1. dół skrzydłowo-podniebienny

Ograniczenia

• od góry

• trzon kości klinowej (corpus ossis sphenoidalis)

• od przodu

• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej (processus orbitalis- os palatinum)

• trzon szczęki (corpus maxillae)

• od tyłu

• wyrostek skrzydłowaty (processus pterygoideus)

• powierzchnia klinowo-szczękowa skrzydła większego kości klinowej (facies maxillaris alae majores os sphenoidale)

• przyśrodkowo

• blaszka pionowa kości podniebiennej (lamina perpendicularis ossis palatinum)

Zawartość

• zwój skrzydłowo-podniebienny

• nerw szczękowy V2 oraz jego gałęzie

• końcowe rozgałęzienia tętnicy szczękowej

Połączenia

• wścianie przyśrodkowej

• otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum) prowadzi nerw i naczynia (tętnica klinowo-podniebienna /arteria sphenoplantia/ i gałęzie nosowe tylne górne /rami nasales posterior superior/)

• szczelina oczodołowa dolna (fissura orbitalis inferior), łączy dół skrzydłowo-podniebienny z oczodołem.

• tętnica i żyła podoczodołowa (arteria et vena infraorbitalis) od tętnicy szczękowej (arteria maxillaris)

• żyła oczna dolna (vena ophtalmica inferior)

• gałęzie nerwu szczękowego V2 (rami nerwus maxillaris)

• nerw jarzmowy (nerwus zygomaticus)

• nerw podoczodołowy (nerwus infraorbitales)

• nerwy oczodołowe zwoju skrzydłowo-podniebiemmego

• otwór okrągły (foramen rotundum), prowadzący do prowadzący do dołu środkowego czaszki

• nerw szczękowy (nerwus maxillaris)

• kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus), przebija podstawę wyrostka skrzydłowego, prowadzi z powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej podstawy czaszki

• tętnica kanału skrzydłowego (arteria canalis ptertgoidei)

• żyła kanału skrzydłowego (vena canalis ptertgoidei)

• nerw kanału skrzydłowego (nerwus canalis ptertgoidei)

• kanał podniebienno-pochwowy (canalis polatinovaginalis), biegnie z tylnej ściany dołu ku tyłowi na dolńą powierzchnię podstawy czaszki

• drobne gałązki zwoju skrzydłowo-podniebiennego

• drobne gałązki naczyń skrzydłowo-podniebiennych

• kanały podniebienne łączą dół skrzydłowo-podniebienny z jamą ustną

• tętnice podniebienne większe (arteriae palatinae major)

• tętnice podniebienne mniejsze (arteriae palatinae minores)

• nerwy podniebienne większe (nerwus palatini)

• szczelina skrzydłowo-podniebienna łączy dół skrzydłowo-podniebienny z dołem podskroniowym

• tętnica szczękowa (arteria maxillaris)

1. dół żuchwowy (fossa retromandibularis)

Ograniczenia

• między gałęzią żuchwy (ramus mandibulae) a wyrostkiem sutkowatym (processus mamilare)

• w głąb sięga aż do wyrostka rylcowatego i do bocznej ściany gardła

Zawartość

• część gruczołu przyusznego

• nerw twarzowy (nerwus facialis) dzieli się tu na swe gałęzie wiodące do mięśni

• tętnica szyjna zewnętrzna na dwie swe gałęzie końcowe

• nerw uszno-skroniowy (auriculotemporalis)

1. oczodół (orbita)

• położone w górnej i przedniej części twarzy

• dwa czworościenne ostrosłupy, podstawy skierowane do przodu i nieco bocznie, a szczyty ku tyłowi i przyśrodkowo

• ściany oczodołów są wysłane cienką okostną (periorbita)

Ograniczenia

• ściana górna (paries superior)

• część oczodołową kości czołowej

• skrzydła mniejsze kości klinowej

• część szwu klinowo-czołowego (sutura sphenofrontalis)

• część przednio-boczna

+ dół gruczołu łzowego (fossa glandulae lacrimalis)

• część przednio-przyśrodkowa

+ dołek bloczkowy (fovea trochlearis)

+ kolec bloczkowy (spina trochlearis) /rzadziej/

• brzeg nadoczodołowy (margo supraorbitalis)

• ściana dolna (paries inferioris)

• powierzchnia oczodołowa trzonu szczęki (facies orbitalis corpus maxillaris)

• część powierzchni oczodołowej kości jarzmowej (pars facialis orbiyalis zygomaticus)

+ kąt przyśrodkowy

♥ górny otwór kanału nosowego

♥ wgłębienie dla przyczepu mięśnia skośnego dolnego gałki ocznej

+ z przodu w części bocznej

♥ szew między kością jarzmową a szczęką (sutura

zygomaticomaxillaris)

♥ szew między szczęką a wyrostkiem oczodołowym kości

podniebiennej (sutura palatomaxillaris)

• wyrostek oczodołowy kości podniebiennej (processus orbitales ossis palatinum)

+ rowek podoczodołowy (sulcus infra-orbitalis), zamknięty przez okostną

oczodołu

♥ zawiera naczynia podoczodołowe

♥ zawiera nerw podoczodołowy

• ściana przyśrodkowa (paries medialis)

• tylny odcinek wyrostka czołowego szczęki

• kość łzowa

• blaszka oczodołowa kości sitowej

• mała część powierzchni bocznej trzonu kości klinowej

• między tymi kośćmi przebiegają szwy pionowe:

+ szew łzowo-szczękowy (sutura lacrimomaxillaris)

+ szew łzowo-sitowy (sutura lacrimo-ethmoidalis)

+ szew klinowo-sitowy (sutura spheno-ethmoidalis)

• na granicy ściany górnej i przyśrodkowej przebiegają szwy poziome

+ między kością czołową i łzową (sutura frontolacrimalis)

+ między kością czołową a blaszką oczodołową kości sitowej (sutura fronto-

- ethmoidalis)

+ między kością czołową a klinową (sphenofrontalis)

♥otwór sitowy przedni i tylny (foramen ethmoidale anterius et post.)

♣naczynia i nerwy sitowe

• z przodu dół woreczka łzowego (fossa sacci lacrimalis), a do tyłu od niego biegnie grzebień łzowy tylny (crista lacrimalis posterior), do którego przyczepia się część łzowa mięśnia okrężnego oka

• ściana boczna (paries lateralis)

• powierzchnia oczodołowa kości jarzmowej

• powierzchnia oczodołowa skrzydła większego kości klinowej

• obie te części połączone są szwem klinowo-jarzmowym (sutura sphenozygomatica)

• na granicy ściany bocznej i górnej jest

+ szew czołowo-jarzmowy (sutura frontozygomatica)

+ szew klinowo-czołowy (sutura sphenofrontalis)

• niedaleko szczytu oczodołu jest szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior)

• na granicy ściany bocznej i dolnej, na znacznej przestrzeni, między skrzydłem większym kości klinowej a szczęką leży szczelina oczodołowa dolna (fissura orbitalis inferior)

• na powierzchni oczodołowej kości jarzmowej jest widoczny pojedynczy lud podwójny otwór jarzmowo-oczodołowy (foramen zygomatico-orbitale) /zawiera gałązki nerwu jarzmowego V2/

• wejście oczodołu (aditus orbitale)

• brzeg górny (margo supra-orbitalis)

+ kość czołowa

♥ otwór lub wcięcie nadoczodołowe (foramen s. incisura supra-

-orbitalis)

♥ otwór lub wcięcie czołowe (foramen s. incisura frontalis)

• brzeg dolny (margo infra-orbitalis)

+ kość jarzmowa

+ szczęka

+ szew jarzmowo-szczękowy (sutura zygomaticomaxillaris)

• brzeg boczny

+ kość jarzmowa

+ wyrostek jarzmowy kości czołowej

+ między nimi biegnie szew czołowo-jarzmowy (sutura frontozygomatica)

• brzeg przyśrodkowy

+ kość czołowa

+ wyrostek czołowy szczęki

+ pomiędzy- szew czołowoszczękowy

• szczyt (apex orbitae)

• odpowiada kanałowi wzrokowemu (canalis opticus)

• kanał ograniczony jest przez skrzydła mniejsze kości klinowej

• kanał stanowi krótki przewód, przez który biegnie nerw wzrokowy (nerwus opticus) i tętnica oczna (arteria ophtalmica)

• z oczodołem łączy się 9 otworów lub kanałów:

• kanał wzrokowy /łączy oczodół z dołem środkowym czaszki/ (canalis opticus)

• szczelina oczodołowa górna /łączy oczodół ze środkowym dołem czaszki/ (fissura orbitalis superior)

• szczelina oczodołowa dolna /prowadzi bocznie do dołu podskroniowego, przyśrodkowo zaś do dołu skrzydłowo-podniebiennego/ (fissura orbitalis inferior)

• otwór nadoczodołowy (foramen supraorbitalis)

• otwór podoczodołowy (foramen infraorbitalis)

• otwór sitowy przedni (foramen ethmoidale anterius)

• otwór sitowy tylny (foramen ethmoidale posterius)

• otwór jarzmowo-oczodołowy /łączy oczodół z dołem skroniowym/ (foramen zygomayicoorbitalis)

• kanał nosowo-łzowy /łączy oczodół z jamą nosa/ (canalis nasolacrimalis)

1.6. jama nosowa

Zatoki przynosowe (sinus paranasales) /l.poj./

• zatoka czołowa /od góry i przodu/

• zatoka szczękowa /bocznie/

• komórki sitowe /bocznie/

• zatoka klinowa /u góry i z tyłu

Ograniczenia

• ściana górna:

• kości nosowe (ossis nasalis)

• kolec nosowy kości czołowej (spina nasale ossis frontale)

• blaszka sitowa /otworki łączące jamę nosa z dołem czaszkowym przednim (lamina cribrosa)

• trzon kości sitowej (corpus ossis ethmoidale)

• małżowiny klinowe (conchae sphenoidale)

• ściana dolna

• wyrostek podniebienny szczęki (processus palatinus maxillae)

• blaszka pozioma kości podniebiennej (lamina horyzontalis ossis palatinum)

• ściana przyśrodkowa /stanowi przegrodę kostną nosa/

• blaszka pionowa kości sitowej (lamina perpendicularis ossis etmoidale)

• lemiesz (vomer)

• ściana boczna

• przyśrodkowa ściana błędnika sitowego (paries medialis labyrinti ethmoidalis)

• powierzchnię przyśrodkową wyrostka czołowego szczęki (facies medialis- processus frontalis maxillaris) /z przodu/

• trzon szczęki (corpus maxillae) / z przodu/

• kość łzowa (os lacrimale) /z przodu/

• małżowina nosowa dolna (conchae nasale inferior) /wśrodku/

• blaszka pionowa kości podniebiennej (lamina perpendicularis ossis palatinum) /z tyłu/

• blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowego kości klinowej (lamina medialis- processus pterygoideus ossis sphenoideus) /z tyłu/

• przewód nosowy dolny

• zawiera otwór kanału nosowo-łzowego

• stanowi połącznie z oczodołem

• przewód nosowy środkowy

• zatoka szczękowa

• zatoka czołowa

• komórki sitowe przednie

• przewód nosowy górny

• komórki sitowe tylne

• zatoka klinowa

• jama nosowa komunikuje się z

• jamą czaszki /przez otworki blaszki sitowej/

• oczodołem /poprzez kanał nosowo-łzowy oraz otwory sitowe: przedni i tylny/

• jamą ustną /przez kanał przysieczny (canalis incisivus)/

• dołem skrzydłowo-podniebiennym /przez otwór klinowo-podniebienny/

1. jama ustna (cavum orsi)

Ograniczenia

• ściany boczne

• wyrostki zębodołowe szczeki (processus alveolaris maxillaris)

• części zębodołowe żuchwy (pars alveolaris mandibularis)

• zęby (densis)

• podniebienie kostne

• dół przysieczny (fossa incisiva) /ujście kanału przysiecznego; połączenie z jamą nosową/

• otwór podniebienny większy (foramen palatinum majus) /połączenie z dołem skrzydłowo-podniebiennym/

• dwa otwory podniebienne mniejsze (foramina palatina minora)

+ są punktem wyjścia rowków podniebiennych

+stanowią ujście kanałów podniebiennych dla naczyń podniebiennych większych i mniejszych /gałęzie naczyń szczękowych/ i dla nerwów podniebiennych /zwoju skrzydłowo-podniebiennego/

• dno /podniebienie miękkie/

• utworzone przez mięśnie

7. jama mózgoczaszki (cavum neurocranii)

Powierzchnia wewnętrzna sklepienia:

1. wgłębienia

• wyciski palczaste (impressiones digitatae)

• łęki mózgowe (juga cerebralia)

• rowki tętnicze (sulci arteriosi)

• rowek zatoki strzałkowej górnej (sulci sinus sagittalis superioris)

• mieści się tu zatoka strzałkowa górna

• do jego brzegów przyczepia się wypustka opony twardej mózgowia /tzw. Sierp mózgu/

• szereg małych okrągłych wgłębień i dołków (foweolae granulares)

• dla ziarn opony pajęczej mózgowia

• szew wieńcowy (sutura coronalis) /z przodu/

• szew węgłowy (sutura lambdoidea) /z tyłu/

• szew strzałkowy (sutura sagittalis) /z tyłu/

• otwory ciemieniowe (foramina parietalia)

Powierzchnia wewnętrzna podstawy czaszki (basis cranii interna)

1. Dół przedni czaszki (fossa cranii anterior)

• położony najwyżej

• dno utworzone jest z:

• części oczodołowe kości czołowej

• blaszkę sitową kości sitowej

• skrzydła mniejsze kości klinowej

• przednią część trzonu kości klinowej

• sklepienie oczodołów /części boczne dna/

+ na nich leżą płaty czołowe mózgu

+ wypukłe

+ znajdują się tu wyciski palczaste

+ znajdują się tu łęki mózgowe

+ rowki tętnicze /dla tętnic oponowych środkowych i przednich/

• część środkowa /odpowiada sklepieniu jamy nosowej/

• blaszka sitowa kości sitowej (lamina ethmoidale ossis ethmoidalis) /przedni odcinek/

• grzebień koguci (crista galli) /w linii pośrodkowej blaszki

+ przyczepia się tu sierp mózgu

• otwór ślepy (foramen caecum) /między grzebieniem kogucim a kością czołową/

+ prowadzi niewielką żyłkę z jamy nosowej do zatoki strzałkowej górnej

• blaszka sitowa tworzy podłóżny rowek /po obu stronach grzebienia koguciego/

+ leży tu opuszka węchowa

+ jest przebity licznymi otworami dla:

♥ nerwów węchowych I (nervi olfactorii)

♥ nerwu sitowego przedniego (gałąź nerwu nosowo-rzęskowego od

V1)

• dół ten połączony jest z jamą nosową poprzez oworki blaszki sitowej

2. Dół środkowy czaszki (fossa cranii media)

• głębszy niż poprzedni

• niżej położony

• składa się z dwóch szerokich odcinków bocznych i wąskiego odcinka środkowego.

• części boczne:

+ skrzydła większe kości klinowej

+ część łuskowa kości skroniowej

+ powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej

• odcinek środkowy:

+ trzon kości klinowej

♥spoczywa tu przysadka mózgowa

• doły, otwory, rozwory,kanały:

• kanał wzrokowy (canalis opticus) z oczodołem (orbita)

• szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior) z oczodołem (orbita)

+ nerw okołoruchowy III (n. oculomotorius)

+ nerw bloczkowy IV (n. trochlearis)

+ nerw oczny V1 (n. ophtalmicus)

+ nerw odwodzący VI (n. abducens)

+ kilka włókien współczulnych splotu jamistego

+ gałązka tętnicy oponowej środkowej

+ żyła oczna górna

+ gałąź żyły ocznej dolnej

• otwór okrągły (foramen rotundum) z dołem skrzydłowo-podniebiennym (fossa pterygopalatinum)

+ nerw szczękowy V2 (n. maxillaris)

• otwór owalny (foramen ovale) z dołem podskroniowym (fossa infratemporale)

+ nerw żuchwowy V3 (n. mandibularis)

• otwór kolcowy (foramen spinosum)

+ dla naczyń oponowych środkowych

+ dla gałęzi oponowej nerwu żuchwowego /prowadzi włókna czuciowe do

opony twardej/

• otwór poszarpany (foramen lacerum) /zamknięty od dołu warstwą chrząstki włóknistej(fibrocartilago basalis)/ łączy się ze szczeliną klinowo-skalistą (fissura sphenopetrosa)

+ nerw skalisty głęboki /przebiega w chrząstce/

+ nerw skalisty większy /przebiega w chrząstce/

+ tętnica szyjna wewnętrzna (arteria corotis interna)

• rozwór kanału nerwu twarzowego (hiatus canalis facialis)

+ nerw skalisty większy /wychodzi/

• kanał mięśniowo-trąbkowy (canalis musculotubarius), wiodący do jamy bębenkowej

• Dół tylny czaszki (fossa cranii posterior)

• największy

• najgłębszy

• najniżej położony

• utworzony jest przez:

• grzbiet siodła kości klinowej

• stok kości klinowej

• część skalistą kości skroniowej

• część sutkową kości skroniowej

• kąt sutkowy kości ciemieniowej

• szeroką bruzdą dla zatoki poprzecznej /z tyłu/

• płytką bruzdą dla zatoki poprzecznej /z tyłu/

• mieści on:

• móżdżek

• most mózgowia

• rdzeń przedłużony mózgowia

• od dołu środkowego oddzielony jest przez:

• grzbiet siodła kości klinowej / w części pośrodkowej/

• krawędź górną piramidy kości skroniowej

• otwory, kanały, szczeliny, wyżłobienia, doły, rowki:

• otwór wielki (foramen magnum)

+ guzek dla przyczepu więzadła skrzydłowego (ligamentum alare)

+ nerw podjęzykowy

+ drobne sploty żylne

+ spoczywa tu rdzeń przedłużony i most

• szczelina skalisto-potyliczna

+ wypełniona chrząstką włóknistą (synchondrosis petro-occipitalis)

+ szczelina ta łączy się z otworem żyły szyjnej wewnętrznej

+ wyżłobione brzegi szczeliny obejmują zatokę skalistą dolną

• otwór żyły szyjnej (foramen jungulare)

+ leży między częściami bocznymi kości potylicznej a piramidą kości

skroniowej

+ wyrostek kości potylicznej (processus intrajungularis) dzieli otwór na

część:

♥ przyśrodkową

♣ (sinus petrosus inferior)

♣ (n. Glossopharyngeus)

♥ boczną

♣ (n. vagus)

♣ nerw dodatkowy (n.accesorius)

♣ żyła szyjna wewnętrzna (v. jungularis internum)

♣ (a. meningea posterior)

♣ (a. pharyngea adens)

• otwór słuchowy wewnętrzny (porus acusticus internus)

+ prowadzi do przewodu słuchowego wewnętrznego (meatus acusticus

internus)

• dół podłukowy (fossa subarcuata)

+ prowadzi pod kanał półkolisty przedni błędnika

+ zawiera wypustkę opony twardej

• doły potyliczne dolne

7. kanały kości skroniowej

• kanał powietrzny- zaczyna się otworem słuchowym zew., a kończy ujściem kostnej części trąbki słuchowej

• przewód słuchowy wewnętrzny

• wodociąg przedsionka (aqueductus vestibuli)- idący z uch wewnętrznego i kończący się otworem zewnętrznym wodociągu przedsionka (apertura externa aqueductus vestibuli) na tylnej powierzchni części skalistej

• kanalik ślimaka (canalicus cochleae)- idący z ucha wewnętrznego i kończący się otworem zewnętrznym kanalika ślimska (apertura externa canaliculi cochleae) na dolnej powierzchni części skalistej

• kanał nerwu twarzowego- zaczynający się na dnie przewodu słuchowego wewnętrznego i kończący się otworem rylcowo-sutkowym

• kanalik bębenkowy (canalicus tympanicus)- zaczynający się na dnie dołka skalistego i kończący się w ścianie górnej jamy bębenkowej

• kanaliki szyjno-bębenkowe (canaliculi caroticotympanici) przechodzące z jamy bębenkowej do kanału tętnicy szyjnej

2. Połączenia kości czaszki


POŁĄCZENIA ŚCISŁE

2.1. chrząstkozrosty (synchondroses)

• chrząstkozrostskalisto-potyliczny (synchondros petrooccypitalis)- szczelina skalisto-potyliczna

• chrząstkozrost klinowo-skalisty (synchondros sphenopetrosa)- otwór poszarpany

• chrząstkozrost klinowo-potyliczny (synchondros sphenooccypitalis)- kostnieje po 20 roku życia

• dwa śródpotyliczne chrząstkozrosty przednie (synchondroses intraoccypitales anterior)

• dwa śródpotyliczne chrząstkozrosty tylnee (synchondroses intraoccypitales posterior)

• chrząstkozrost klinowo-sitowy (synchondros sphenoethmoidalis)

2.2. więzozrosty (syndesmoses)

2.2.1. szwy (suturae)

• szew zębaty (sutura serratae)

• szew łuskowy (sutura squamosa)

• szew gładki (sutura plana)

1. na sklepieniu czaszki

• szew strzałkowy (sutura sagittalis)- łączy kości ciemieniowe

• szew czołowy (sutura frontalis)- dzieli kość czołową na dwie symetryczne części; występuje tylko u płodów i osesków

• szew wieńcowy (sutura coronalis)- między kością ciemieniową a czołową

• szew węgłowy (sutura lambdoidea)- między kością ciemieniową a łuską potyliczną

2. na bocznej ścianie mózgoczaszki

• szew klinowo-czołowy (sutura sphenofrontalis)- między kością czołową a skrzydłem większym kości klinowej

• szew klinowo-ciemieniowy (sutura sphenoparietalis)- między kością ciemieniową a skrzydłem większym kości klinowej

• szew łuskowy (sutura squamosa)- między kością ciemieniową a częścią łuskową kości skroniowej

• szew klinowo-łuskowy (sutura sphenosquamosa)- między częścią łuskową kości skroniowej a skrzydłem większym kości klinowej

• szew ciemieniowo-sutkowy (sutura parietomastoidea)- między kością ciemieniową a częścią sutkową kości skroniowej

• szew potyliczno-sutkowy (sutura occipitomastoidea)- między kością potyliczną a częścią sutkową kości skroniowej

• szew czołowo-jarzmowy (sutura frontozygomatica)- między wyrostkiem jarzmowym kości czołowej a wyrostkiem czołowym kości jarzmowej

• szew klinowo-jarzmowy (sutura sphenozygomayica)- między kością jarzmową a skrzydłem większym kości klinowej

• szew skroniowo-jarzmowy (sutura temporozygomatica)- między wyrostkiem skroniowym kościjarzmowej a wyrostkiem jarzmowym kości skroniowej

3. na czaszce twarzy

• szew czołowo-nosowy (sutura frontonasalis)

• szew czołowo-szczękowy (sutura frontomaxillaris)

• szew między obu kośćmi nosowymi (sutura internasalis)

• szew nosowo-szczękowy (sutura nasomaxillaris)

• szew jarzmowo-szczękowy (sutura zygomaticomaxillaris)

4. na podniebieniu

• szew podniebienny pośrodkowy (sutura palatina mediana)

• szew podniebienny poprzeczny (sutura palatina transversa )

• szew przysieczny (sutura incisiva)

2.2.2. ciemiączka (fonticuli)

1. nieparzyste

• ciemiączko przednie (fonticulus anterior)

• o kształcie porównywalnym do latawca

• leży ono na skrzyżowaniu szwu wieńcowego, strzałkowego i czołowego

• ma 3,5 cm. dł.

• ma 2-5 cm. szer.

• Zamyka się dopiero w 2 roku życia

• ciemiączko tylne (fonticulus posterior)

• kształtu trójkątnego

• mniejsze od ciemiączka przedniego

• leży w miejscu zetknięcia się szwu strzałkowego ze szwem węgłowym, u szczytu łuski potylicznej

• zamyka się w ciągu pierwszego roku życia

• parzyste

• ciemiączko przednio-boczne, czyli klinowe (fonticulus anteriolaterales s. sphenoidalis)

• znajduje się u wierzchołka skrzydła większego kości klinowej w okolicy pterionu, w miejscu zbliżenia się do siebie kości ciemieniowej, klinowej, skroniowej i czołowej

• zamyka się w pierwszym roku życia

• ciemiączko tylno-boczne, czyli sutkowe (fonticulus anteriolaterales s. mastoideus)

• leży poniżej kąta sutkowego kości ciemieniowej między kośćmi: ciemieniową, potyliczną, skroniową

• zamyka się w ciągu pierwszego roku życia

2.2.3. wstawki kostne (ossa suturarum)

W obrębie szwów, a także ciemiączek mogą występować oddzielne punkty kostnienia. W wyniku tego powstają dodatkowe kosteczki- kostki szwów, czyli wstawki kostne (ossa suturarum) /kostki Worma (ossicula Wormiana)/. W obrębie ciemiączka przedniego może wytworzyć się czworokątna wstawka kostna (dość duża) /kość bregma/, a w obrębie ciemiączka klinowego- naskrzydło, czyli pterion.

POŁĄCZENIA STAWOWE

2.2.1. staw skroniowo-żuchwowy (articulatio temporomandibularis).

1. powierzchnie stawowe

• główka

• głowa żuchwy (caput mandibulae)

• panewka stawowa

• przedni odcinek dołu żuchwowego (fossa mandibularis) /kość skroniowa/

• guzek stawowy (tuberculum articulare) /kość skroniowa/

• dołek stawowy (fowea articularis) /żuchwa/

• chrząstka śródstawowa (discus articularis)

• zbudowana z chrząstki włóknistej

• występuje w postaci owalnej płytki, cienkiej pośrodku, grubszej na obwodzie

• zrośnięta dokoła z torebką stawową

• powierzchnia górna jest

+ w części odpowiadającej powierzchni tylnej guzka stawowego jest wklęsła

+ w części przylegającej do dołka stawowego- wypukła

• powierzchnia dolna jest wklęsła

• gdy szczęki są zwarte, przylega do dołka stawowego i jest ustawiona prawie pionowo

• chrząstka dzieli jamę stawową na dwie różne komory stawowe

3. torebka stawowa (capsula articularis)

• lejkowaty worek skierowany wierzchołkiem ku dołowi

• u góry obejmuje guzek i dołek stawowy, aż do szczeliny skalisto-bębenkowej, a na dole szyjkę żuchwy

• obie komory jamy stawowej mają oddzielną błonę maziową, która wyściela od wewnątrz błonę włóknistą, ale nie pokrywa chrząstki śródstawowej

4. wzmocnienia

• więzadło boczne (ligamentum laterale)

• trójkątne

• biegnie skośnie od przodu i góry do tyłu i ku dołowi

• wzmacnia torebkę stawową

• rozpoczyna się na podstawie wyrostka jarzmowego kości skroniowej, kończy na szyjce żuchwy

• inne pasmo wzmacniające torebkę biegnie z okolicy szczeliny skalisto-bębenkowej kości skroniowej do szyjki żuchwy

• więzadło klinowo-żuchwowe (ligamentum sphenomandibulare)

• biegnie po stronie przyśrodkowej w pewnej odległości od torebki stawowej

• rozpoczyna się od kolca kości klinowej i szczeliny skalisto-bębenkowej kości skroniowej i szeroko przyczepia się na powierzchni wewnętrznej gałęzi żuchwy do języczka żuchwy i obok- obejmuje początek rowka żuchwowo-gnykowego

• więzadło rylcowo-żuchwowe (ligamentum stylomandibulare)

• rozpoczyna się na wyrostku rylcowatym

• biegnie skośnie do przodu i ku dołowi

• przyczepia się do kąta i brzegu tylnego gałęzi żuchwy

• naczynia i nerwy

• gałęzie tętnicy szyjnej zewnętrznej /głównie od skroniowej powierzchownej/

• nerw żwaczowy

• nerw uszno-skroniowy

• nerw żuchwowy V3

• naczynia limfatyczne prowadzą do głębokich węzłów szyjnych górnych

6. mechanika stawu

• obniżanie żuchwy

• unoszenie żuchwy

• wysuwanie żuchwy

• cofnie żuchwy

• obroty żuchwy




3. Nerwy czaszkowe (nervi craniales)

nr	Nazwa nerwu		Przez co przechodzi
I	Nerw węchowy	Nervi olfactorius	Wchodzi z jamy nosowej do przedniego dołu czaszki przez otwory sitowe (foramina cribrosa)w blaszce sitowej kości sitowej (lamina cribrosa ossis ethmoidalis)
II	Nerw wzrokowy	Nervi opticus	Wychodzi z oczodołu do dołu środkowego czaszki przez kanał wzrokowy (canalis opticus)
III	Nerw okoruchowy	Nervi oculomotorius	Wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior)
IV	Nerw bloczkowy	Nervi trochlearis	Wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior)
V	Nerw trójdzielny	Nervi trigenimus
V1	Nerw oczny	Nervi ophtalmicus	Wychodzi z dołu środowego czaszki do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior)
V2	Nerw szczękowy	Nervi maxillaris	Wychodzi z dołu środkowego czaszki do dołu skrzydłowo-podniebiennego przez otwór okrągły (foramen rotundum)
V3	Nerw żuchwowy	Nervi mandibularis	Wychodzi z dołu środkowego czaszki przez otwór owalny (foramen ovale)
VI	Nerw odwodzący	Nervi abducens	Wychodzi z dołu środkowego czaszki do oczodołu przez szczelin oczodołową górną (fissura orbitalis superior)
VII	Nerw twarzowy	Nervi facialis
∼	Nerw pośredni	Nervi intermedius	Wychodzi z dołu tylnego czaszki przez otwór słuchowy wewnętrzny (porus acusticus internus). Przechodzi przez pole górne przednie dna tego przewodu (fundus meatus acustici interni), czyli pole nerwu twarzowego (area nervi facialis) do kanału nerwu twarzowego (canalis nervi facialis), z którego wychodzi (włókna ruchowe) przez otwór rylcowo-sutkowy (foramen stylomastoideum).
∼	Nerw skalisty większy	Nervi posterius major	Zbudowany z neurytów komórek jądra ślinowego górnego
∼	Nerw strzemiączkowy	Nervi stapedius	Unerwia mięsień strzemiączkowy (musculus stapedius)
∼	Struna bębenkowa	Chorda tympani	Charakter przywspółczulny i czuciowy.
VIII	Nerw przedsionkowo-ślimakowy	Nervi vestibulocochlearis	Wychodzi z przewodu słuchowego wewnętrznego do dołu tylnego czaszki przez otwór słuchowy wewnętrzny (porus acusticus internus)
IX	Nerw językowo-gardłowy	Nervi glossopharyngeus	Wychodzi z tylnego dołu czaszki do przestrzeni przygardłowej przez część przyśrodkową otworu szyjnego (foramen jugulare)
X	Nerw błędny	Nervi vagus	Wychodzi z dołu tylnego czaszki do przestrzeni przygardłowej przez boczną część otworu szyjnego (foramen jugulare)
XI	Nerw dodatkowy	Nervi accesorius	- część rdzeniowa (pars spinalis) wychodzi z dołu tylnego czaszki przez otwór wielki (foramen magnus ) -część czaszkowa (pars cranialis) zwanej też częścią błedną (pars vagalis ) nerw dodatkowy wychodzi z dołu tylnego czaszki przez boczną część otworu szyjnego
XII	Nerw podjęzykowy	Nervi hypoglossus	Wychodzi z dołu tylnego czaszki do przestrzeni przygardłowej przez kanał nerwu podjęzykowego (canalis hypoglossalis)




2

---