RELACYJNE TEORIE OSOBOWOŚCI
Człowiek posiada osobowość o specyficznej strukturze powstającej w wyniku wzajemnych oddziaływań podmiotu z otaczającym go światem.
Istotny składnik osobowości (Szewczyk)- charakter - sposób ustosunkowania się do innych ludzi i samego siebie, jako względnie stałe właściwości postępowania człowieka.
Kształtuje go:
•sposób stawiania i realizowania celów
•ustosunkowanie się do innych ludzi
•ustosunkowanie się do siebie i swojej pracy
-podstawową funkcja charakteru jest zharmonizowanie poznania i działania w stosunku do siebie
i innych ludzi)
Samowiedza - wiedza o samym sobie, jako podmiocie działania, o uwarunkowaniach działania, o relacjach z otoczeniem. Jest rezultatem poznawania siebie i świata. Formą samowiedzy jest samoświadomość.
Samokontrola - umiejętność realizacji własnych celów w konkretnej sytuacji.
Samoocena - wartościowanie własnych cech fizycznych i psychicznych a także sposobu funkcjonowania w środowisku. Zarówno zbiór samoocen cząstkowych jak i samoocenę globalną
Samokreacja - eliminowanie ze swojego sposobu funkcjonowania wszystkiego, co przeszkadza w realizacji planów życiowych. Jest procesem samoregulacji psychicznej.
Temperament - biologiczny mechanizm warunkujący dynamikę psychicznego funkcjonowania jednostki.
Wyróżnił (Galen a później Pawłow)4 typy temperamentu:
1.sangwinika
2.flegmatyka
3.choleryka
4.melancholika
-Sangwinik(silny, zrównoważony, rychliwy) - aktywny, ruchliwy, jego reakcje są adekwatne do sytuacji, dobrze przystosowuje się do zmian
-Flegmatyk(silny, zrównoważony, powolny) - mało podatny na zmiany, spokojny
-Choleryk(silny, ruchliwy, niezrównoważony z przewagą pobudzenia) - wybuchowy, zmienny, szybki, niezrównoważony, emocje rozładowuje prawie natychmiast
-Melancholik(słaby, powolny, niezrównoważony z przewagą hamowania) pesymistyczny, zahamowany, jego uczucia z trudem się rozładowują
Inna typologia - Kretschmer - temperament związany jest z budową ciała (wiąże się z nie tylko z określonym typem temperamentu ale też ze skłonnością do pewnego typu chorób):
1.Leptosomatyk schizotymik(wątła budowa, dominującą częścią jest czaszka, sztywność przekonań i zachowań)
2.Pyknik - cyklotymik(dominująca część-brzuch, realista, optymista)
3.Atletyk - iksotymik(silna i umięśniona budowa ciała, spokojny, sumienny, mało plastyczny w swym zachowaniu)
4.Dysplastyk (łączy cechy psychiczne i anatomiczne różnych typów, budowa nieregularna)
KONCEPCJA OSOBOWOŚCI FREUDA
Osobowość jako konfiguracja sił dynamicznych - pod wpływem czynników wewn. i zewn. siły te wywołują stan napięcia i kierują zachowaniem, aby to napięcie zredukować.
Prekursorem Freud - osobowość składa się z:
1.id(pierwotna, dziedziczona i podświadoma część osobowości. To rezerwuar energii psychicznej człowieka. Id kieruje się w działaniu zasadą przyjemności, nie zwraca uwagi na konsekwencje swoich poczynań, domaga się natychmiastowego zaspokojenie swoich potrzeb)
2.ego(centralny punkt osobowości, rozwija się już w pierwszych miesiącach życia, gdy dziecko zaczyna odróżniać siebie od otaczającej go rzeczywistości. Ego rządzi się zasadą realizmu, decyduje, które instynkty płynące z id mogą być zaspokojone zgodnie z wymaganiami SUPEREGO I OCZEKIWANIAMI OTOCZENIA. Jest polem na którym ścierają się id i superego)
3.superego(ja idealne, rozwija się między 3 a 5 rokiem życia. Kształtuje się na zasadzie identyfikacji - podświadomego utożsamiania się z zasadami rodziców. Jest tylko częściowo świadome. Reprezentuje ono ogólnie przyjęte wartości i zasady społeczności do której dziecko przynależy (odpowiada potocznie rozumianemu sumieniu). Znajduje się w opozycji do nieakceptowanych impulsów płynących z id włączając w to agresję i popęd seksualny.
Osobowość człowieka dobrze przystosowanego do wymogów otoczenia znamionuje równowaga między tymi elementami.
Freud sądził że życiem człowieka kieruje podświadomość. Większość motywów naszego postępowania jest nieuświadomiona. W podświadomości działają instynkty.
Freud wyróżnił dwa instynkty:
-życia (Eros) - łączy z koniecznością zaspokajania potrzeb biologicznych, czego pochodną jest miłość
-śmierci (Tanatos) - samodestrukcyjny, jego pochodną jest nienawiść
ŚLAD PAMIĘCIOWY (engram) - zmiana pozostawiona w układzie nerwowym przez określone przeżycia, działanie określonych bodźców, stanowiącą podstawę późniejszego odtworzenia - pamięci i doświadczenia.
KONSOLIDACJA ŚLADÓW PAMIĘCIOWYCH trwa około 20 minut. W pierwszych minutach po zakończeniu uczenia się w systemie nerwowym zachodzą procesy kodowania informacji. Jeżeli w tym czasie nastąpi wstrząs mózgu lub śmierć kliniczna, pamięć zostanie zaburzona na około 20 minut wstecz przed tym wydarzeniem. Bodziec wywołuje aktywność analizatora zmysłowego ( pamięć sensoryczna). W wyniku tej aktywności pobudzone zostają odpowiednie ośrodki mózgowe. Pobudzenie to ma formę aktywności bioelektrycznej. W okresie tym informacja przechowywana jest w postaci impulsów bioelektrycznych. ( pamięć krótkotrwała). Następnie informacja kodowana jest w strukturach biochemicznych znajdujących się w mózgu ( pamięć długotrwała)
TRZY FAZY PROCESÓW PAMIĘCIOWYCH
Zapamiętywanie (kodowanie)
Pamiętanie ( przechowywanie)
Przypominanie ( odtwarzanie)
ZAPAMIĘTYWANIE jest procesem, podczas którego informacje do nas docierające są kodowane w systemie nerwowym. W efekcie stają się częścią naszego doświadczenia indywidualnego. Istnieją w postaci śladów pamięciowych, które są materialną reprezentacją doznań i przeżyć.
Wyróżniamy:
a) zapamiętywanie sensoryczne - Zapamiętać możemy informacje odebrane za pomocą zmysłów ( analizatorów)
b) zapamiętywanie myślowe - Zapamiętywanie własnej aktywności psychicznej
c) zapamiętywanie samorzutne (spontaniczne) - Gdy nie jesteśmy nastawieni na zapamiętywanie np. obserwując wypadek
d) zapamiętywanie celowe (zamierzone) - Gdy z góry nastawiamy się na zapamiętanie informacji np. gdy staramy się zapamiętać nr telefonu, treść książki
PAMIĘTANIE Efekt zapamiętywania ujawnia się podczas przypominania. Pomiędzy tymi dwoma fazami procesów pamięciowych engramy przechowywane są w magazynie pamięci - okres ten nazywamy pamiętaniem
Pamiętanie jest tym trwalsze, im większe znaczenie ( to co nas interesuje lub/i jest związane
z naszą obecną działalnością) dla pamiętającego mają informacje przechowywane w pamięci.
Trwale pamiętamy to, co wielokrotnie występowało w przeszłości
ODTWARZANIE Zachodzi pod wpływem zewnętrznych i wewnętrznych bodźców może przybrać formy:
- Rozpoznawania - spostrzegając swoje otoczenie rozpoznajemy je jako znane lub nieznane (nowe)
Rozpoznanie może polegać na:
Odróżnianiu bodźca wcześniej poznanego od nieznanego
Rozróżnianiu bodźców - dokonujemy wtedy wyboru znanych nam bodźców spośród grup
- Przypominania sobie:
Samorzutnie
Zamierzone - celowo i świadomie -> tym łatwiejsze im cel przypominania związany z treścią sytuacji, z doświadczeniem życiowym, wiedzą.
Proces rozpoznawania różni się funkcjonalnie od przypominania tym, ze rozpoznawanie wychodzi zawsze do aktualnego bodźca, natomiast przypominając sobie musimy dopiero odnaleźć w pamięci określoną informację. Przypominanie i rozpoznawanie często występują razem.
Można przypomnieć sobie jakiś fakt pod wpływem rozpoznania. Przypominanie, którego nie towarzyszy rozpoznanie - np. nieświadomy plagiat.
Prawidłowość - po nauczeniu się materiału następuje wraz z upływem czasu stopniowe pogarszanie się efektów przypominania, jest ono najszybsze bezpośrednio po uczeniu się, a potem jego tempo stopniowo maleje.
PAMIĘĆ - proces kodowania, przechowywania i odtwarzania efektów naszej aktywności zarówno tej zewnętrznej (działanie) jak i wewnętrznej (psychicznej). Inaczej mówiąc pamięć jest zdolnością organizmu do przyswajania, przechowywania i odtwarzania własnych doświadczeń życiowych. Pamięć pozwala planować, działać i oceniać. W każdym momencie życia jest podstawą zachowania.
Rodzaje pamięci Spośród wielu klasyfikacji rodzajów pamięci najczęściej stosowany jest narastający podział:
1. Pamięć krótkotrwała (ikoniczna) - pamięć przechowującą informacje, które zostały powierzchownie, minimalnie przetworzone oraz pamięć długotrwała - informacje, które zostały przetworzone głębiej oraz zintegrowane z własną, posiadaną wiedzą.
2. Pamięć deklaratywna (jawna, świadoma) oraz pamięć niedeklatratywna (procesualna, zautomatyzowana).
3. Pamięć leksykalna, czyli pamięć samych słów a nie ich znaczeń praz pamięć semantyczna - obejmująca znaczenie słów.
4. Pamięć odtwórcza (reprodukcyjna), która polega na odtwarzaniu pierwotnie odebranych bodźców oraz pamięć wytwórcza (rekonstrukcyjna) - działająca wg. reguł reguł rekonstrukcji.
Ponadto rozróżnia się także pamięć mechaniczną, skojarzeniową oraz pamięć odzyskaną (dzięki hipnozie lub sugestii).