Życie zawsze jest dobrem…

• 1970 - van Rensselaer Potter (amer.onkolog) wprowadził neologizm bioetyka.

1. naukowy rozwój, tzw. biomedycyny stosowanej.

2. ożywione debaty na temat problemów etycznych związanych z zastosowaniem nowych technologii biomedycznych.

BIOETYKA:

- refleksja na temat relacji wartości życia ludzkiego (bios) i norm moralnych (ethos)

- w odniesieniu do konkretnych aplikacji

- nowych technik biomedycznych

Biomedycyna-bioetyka:

• epokowe przejście od paradygmatu modernizmu do postmodernizmu, któremu towarzyszy przejście od epoki „nauki bez etyki” do wieku „nauki etycznie odpowiedzialnej”

• nowy rozwój nauk i technik biomedycznych wskrzesił stara polemikę na temat relacji etyki do nauki w postaci `powrotu do etyki” na polu badań naukowych. Degradacja naturalnego środowiska człowieka uświadomiła większości ludziom fakt nieistnienia działań moralnie neutralnych.

Człowiek - etyka

„Powrót do etyki” jest powrotem do człowieka jako osoby: autora i centrum działalności moralnej - naukowej.

1. Opracowanie personalistycznej myśli Emmanuella Mouniera: „człowiek nie może być nigdy środkiem do jakiegoś celu, lecz zawsze musi być celem samym w sobie”

2. Radykalna rewizja kontekstów kulturowych i społecznych, wewnątrz których nieodzowność ”fizjologii osoby” została uznana, stwierdzona i potwierdzona (Paul Ricolen)

Refleksja etyczna nad działaniami biomedycznymi i biotechnologicznymi dotyczącymi życia ludzkiego: powstawania, trwania i jego zakończenia w wymiarze egzystencji ziemskiej”.

1. Bioetyka u początków życia ludzkiego:

Obejmuje zagadnienia z zakresu:

• genetyki

• prokreacji

• reprodukcji

Konflikty moralne - w relacji do niepodważalnej godności osoby i należnego respektowania istoty ludzkiej od momentu poczęcia orz w relacji do osobowej seksualności i personalnego przekazywania życia

2. Bioetyka w obliczu życia, zdrowia i choroby człowieka.

1. Fundamentalna wartość moralna życia ludzkiego

- jako warunku sine qua non

- bycia i stawania się osobą

2. Ontologiczno-etyczny wymóg integralności osoby ludzkiej.

3. Człowiek w obliczu „cierpienia”

3. Bioetyka u kresu życia ludzkiego

- Refleksja fizjologiczna, antropologiczna i etyczna nad człowiekiem

- W obliczu „ostatecznej decyzji” - jako bytu-ku-śmierci

HISTORIA BIOETYKI: okres starożytnej i nowożytnej etyki medycznej.

1. Starożytna etyka medyczna.

1. Kodeks Hammurabiego (1750 przed Ch.) - 282 artykuły spisane pismem klinowym w języku babilońskim.

Pierwsze zarysy deontologii lekarskiej - przepisy praw i obowiązków dotyczących relacji lekarz - pacjent oraz wynagrodzenia lekarza za leczenie.

2. Etyka medyczna Hipokratesa (460 przed Ch.)

Corpus Hippocraticum (260 pism)

• przysięga Hipokratesa - pierwsza wielka karta etyki medycznej i lekarskiej

• potrzeba doskonalenia siebie jako człowieka i lekarza

• respektowanie godności pacjenta jako osoby i szczególnego posłannictwa profesji medycznej.

Lekarz w przysiędze Hipokratesa stawia sobie zadania moralne łączące bycie dobrym człowiekiem z byciem dobrym lekarzem: „W czystości i niewinności zachowam życie swoje i sztukę swoją” (n. 3)

Hipokrates przestrzegając przed nieuctwem i brakiem kompetencji zaleca: Kto pragnie dokładnie zbadać tajemnice sztuki lekarskiej, powinien posiadać następujące właściwości: wrodzoną skłonność, nabytą umiejętność, stosowne miejsce do studiów i odpowiednie wychowanie, pilność i cierpliwość na długi czas".

Zakładając zdobycie szerokiej wiedzy oraz rozwój swojego talentu lekarz z przysiegi formułuje zasady:

- nieuszkodzenia (Primus non nocere) i działania dobroczynnego dla pacjenta (n. 5)

Zasady nieszkodzenia i dobroczynności są jednak formułowane z pozycji lekarza i sztuki medycznej a tym samym pozostawiają na drugim planie „udział pacjenta” wraz z jego podstawowym prawem do zgody i wolnego wyboru terapii (autonomia pacjenta).

W przysiędze Hipokratesa wymienione są również normy zakazujące aborcji i eutanazji: „Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał, podobnie też nie dam nigdy niewieście środka na poronienie”

2. Nowożytna etyka medyczna i prawa człowieka.

1. Prawa człowieka.

W starożytnym greckim polis (państwie - mieście) i imperium rzymskim pełne prawa ludzkie mieli jedynie „wolni ludzie”, tzn. obywatele tych państw. Każdy inny należał do państwa lub obywatela.

Paweł Włodkowic (1370-1435) - obrońca interesów Polski w sprawach z Krzyżakami, służył wartościom humanisty:

- poszanowania godności człowieka

- tolerancja - poszanowanie innych.

POKÓJ JAKO FUNDAMENTALNE DOBRO!

- sprawiedliwość - warunkująca pokój

- prawda - argument w walce ze złem

- Bóg

XVIII wiek wielkich rewolucji i konstytucji, wiek reformowania praw człowieka.

DEKLARACJA NIEPODLEGŁOŚCI STANÓW ZJEDNOCZONYCH (4.07.1776)

Uważamy następujące prawdy za oczywiste:

• wszyscy ludzie stworzeni są równymi

• Stwórca obdarzył ich pewnymi nienaruszalnymi prawami

W skład tych praw wchodzi życie, wolność, swoboda ubiegania się o szczęście.

KONSTYTUCJA 3 MAJA (1791)

Ogłaszamy wolność zupełną ogłaszamy wolność zupełną dla wszystkich ludzi tak nowo przybywających, jako i tych, którzy by pierwej z kraju oddaliwszy się, teraz do Ojczyzny powrócić chcieli, tak dalece, iż każdy człowiek do państw Rzeczypospolitej nowo z którejkolwiek strony przybyły lub powracający, jak tylko stanie nogą na ziemi polskiej, wolnym jest zupełnie użyć przemysłu swego jak i gdzie chce, wolny jest czynić umowy na osiadłość, robociznę lub czynsze, jak i dopóki się umówi, wolny jest osiadać w mieście lub na wsiach, wolny jest mieszkać w Polszcze lub do kraju, do którego zechce, powrócić, uczyniwszy zadosyć obowiązkom, które dobrowolnie na siebie przyjął.

DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA (1789)

Neutralne, niezbywalne i święte prawa człowieka.

W jej treści można było wyodrębnić dwie podstawowe grupy zagadnień:

• Zasady organizacji państwa:

• suwerenność narodu francuskiego

• trójpodział władzy (wzorowana na podziale Monteskiusza)

• Wolności i prawa obywatelskie (fundamentalne i nienaruszalne):

• wolność fizyczna i duchowa (wolność słowa i wyznania)

• prawo własności

• bezpieczeństwo

• opór przeciwko wszelkim formom ucisku

• równość wobec prawa i sądu

• nietykalność osobistą

• równy dostęp do urzędów i stanowisk

LIGA NARODÓW (1919)

Celem jej było utrzymanie pokoju i współpracy w świecie a impulsem do jej utworzenia był rozlew krwi podczas I wojny światowej.

ONZ (1945)

1948: POWSZECHAN DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA - uznanie przyrodzonej godności, równości wszystkich wobec prawa jako podstawy wolności, sprawiedliwości i pokoju.

Artykuł 1

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Artykuł 3

Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.

Artykuł 16

(3) Rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i Państwa.

1. Procesy norymberskie: Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (1945-1946)

Na ławie oskarżonych zasiadło 21 osób.

Akt oskarżenia w 4 kategoriach:

• podżeganie i przygotowanie wojny,

• dokonanie zbrodni przeciwko pokojowi,

• dokonanie zbrodni wojennych,

• dokonanie zbrodni przeciwko ludzkości.

Zbrodnie ludobójstwa: odnosił się głównie do Holokaustu. Za te zbrodnie uznano: `mordowanie, eksterminację, ujarzmienie, deportacje i inne nieludzkie czyny popełnione na ludności cywilnej przed i po wojnie” a także „prześladowanie z przyczyn politycznych, rasowych i religijnych”.

„Procesy lekarzy” (1946-1947)

Wszyscy lekarze oskarżeni o popełnienie zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości oraz o przynależność do SS, jako organizacji przestępczej. W szczególności zarzuty oskarżenia objęły przeprowadzanie pseudomedycznych eksperymentów na więźniach obozów koncentracyjnych (jak stwierdził trybunał prowadzono je bez zgody więźniów, z częstym narażeniem ich zdrowia i życia oraz nie miały one większego sensu z punktu widzenia medycznego albo ich cel był stricte zbrodniczy).

Dekalog norymberski - 10 zasad kiedy można przeprowadzać eksperyment na ludziach.

1. Absolutnie koniecznym składnikiem wszelkich eksperymentów medycznych prowadzonych na ludziach jest niewymuszona zgoda na ich przeprowadzenie wyrażona przez osobę, która ma być im poddana. Oznacza to, że osoba na której prowadzony będzie eksperyment musi posiadać pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych, mieć pełną władzę w podejmowaniu takiej decyzji bez jakiejkolwiek interwencji w formie przemocy, przekupstwa, wprowadzenia w błąd, przymusu, fałszywej obietnicy lub jakiejkolwiek innej formy ograniczania oraz wymuszania takiej decyzji; osoba ta powinna posiadać wiedzę i zrozumienie znaczenia eksperymentu w takim stopniu, aby móc świadomie podjąć decyzję o swoim uczestnictwie w eksperymencie. Ten ostatni element wymaga, aby przed uzyskaniem zgody na doświadczenie, eksperymentator wyjaśnił osobie, która ma być poddana doświadczeniom, istotę, czas trwania i cel danego eksperymentu, metody i środki za pomocą których ma być przeprowadzony eksperyment, wszelkie niedogodności i niebezpieczeństwa z tym związane, oraz skutki danego eksperymentu dla zdrowia fizycznego i psychicznego jego uczestników.

2. Eksperyment medyczny powinien zaowocować korzystnymi dla społeczeństwa rezultatami; przy założeniu, że nie ma innych sposobów ich osiągnięcia.

3. Eksperyment medyczny powinien być zaprojektowany i oparty na rezultatach doświadczeń uprzednio przeprowadzonych na zwierzętach, oraz na wiedzy z zakresu historii choroby lub wiedzy pochodzącej z innych badań danego problemu tak, aby wyniki takiego eksperymentu usprawiedliwiały konieczność jego przeprowadzenie na ludziach.

4. Eksperyment medyczny powinien być tak przeprowadzony, aby uniknąć wszystkich niepotrzebnych fizycznych i psychicznych cierpień jak również okaleczeń osób poddanych takiemu eksperymentowi.

5. Żaden eksperyment medyczny nie powinien być przeprowadzony tam, gdzie istnieje niejako a priori przekonanie, że doprowadzi to do śmierci lub trwałego kalectwa z wyjątkiem takiej sytuacji gdzie uczestnikiem eksperymentu jest lekarz, który dany eksperyment jednocześnie przeprowadza.

6. Stopień podjętego ryzyka uzyskanego z eksperymentu nigdy nie powinien przewyższać znaczenia korzyści dla ludzkości.

7. Odpowiednie przygotowania powinny być podjęte oraz odpowiedni sprzęt medyczny powinien być zastosowany aby zabezpieczyć osoby poddane eksperymentowi nawet jeśli istnieje minimalne prawdopodobieństwo zranienia, kalectwa lub śmierci.

8. Eksperyment medyczny powinien być przeprowadzony przez wykwalifikowanych naukowców. Najwyższy poziom umiejętności i troski jest wymagany od osób prowadzących eksperyment we wszystkich jego etapach.

9. W trakcie przeprowadzania eksperymentu na osobie, musi ona mieć zagwarantowane prawo tej osobie do natychmiastowego zaprzestania oraz wycofania się z eksperymentu w przypadku gdy stan fizyczny lub psychiczny wydaje się uniemożliwić zakończenie danego eksperymentu.

10. W trakcie eksperymentu naukowiec odpowiedzialny za jego przeprowadzenie musi być przygotowany na przerwanie eksperymentu na każdym etapie jego trwania, jeśli tylko ma podejrzenie w oparciu o swoją dobrą wolę, swoje najwyższe kwalifikacje i ostrożny osąd - cechy wymagane od takiego naukowca - że zachodzi prawdopodobieństwo zranienia, kalectwa lub śmierci osoby poddanej takiemu eksperymentowi w przypadku, gdyby dany eksperymentnie nie został przerwany.

Deklaracja helsińska - „ zasady etycznego postępowania w eksperymencie medycznym z udziałem ludzi”

Deklaracja tokijsa - 1975 - Wskazówki dla lekarzy dotyczące tortur i innego okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz karania w związku z zatrzymaniem i uwięzieniem.

Zakaz tortur!

---