WYKŁAD 7 12.05.2011
Akty prawne
Deklaracja Helsińska 1964 i jej uzupełnienie: Tokyo ’65, Wenecja ’83; Hong Kong ’89; Edynburg 2000, Waszyngton 2002
-> Good Clinical Practice – Dobra Praktyka Kliniczna
10 zasad kodeksu norymberskiego:
Projekt badawczy ma służyć pożytkowi społecznemu
Swobodnie wyrażona zgoda uczestnika badań
Poprzedzony badaniami na zwierzętach
Ma minimalizować ból,cierpienie itp.
Wyklucza eksperyment zagrażający życiu lub grożący kalectwem
Ryzyko nie może przewyższać korzyści
Projekt musi być przygotowany z najwyższą starannością
powinien być przeprowadzony przez wykwalifikowanych naukowców
W trakcie przeprowadzania eksperymentu na osobie, musi ona mieć zagwarantowane prawo do natychmiastowego zaprzestania oraz wycofania się z eksperymentu na każdym etapie.
naukowiec odpowiedzialny za jego przeprowadzenie musi być przygotowany na przerwanie eksperymentu na każdym etapie jego trwania.
Regulacje prawne i inne w Polsce
Ustawa o Zawodzie Lekarza 1996, p.21-29 42-57
Kodeks Etyki Lekarskiej
Dobre obyczaje w Nauce
Zasady i wytyczne PAN
Dyrektywy UE
Rozporządzenia, ustawy
Eksperymenty biomedyczne
experimentum – doświadczenie naukowe
bios – życie
badanie zjawiska w ściśle określonych warunkach, celowo stworzonych, dających się powtarzać dowolną ilość razy.
Eksperyment medyczny – każde działanie poznawcze zmierzające do poszerzenia wiedzy, która do końca nie jest określona w swoich rezultatach
Rodzaje eksperymentów
- badawczy -> rozszerzenie wiedzy
- leczniczy -> w celu bezpośredniej korzyści dla chorego
- nowe metody: diagnostyczne, lecznicze, profilaktyczne
Granicę etyczną badań na ludziach określa:
- bezpośredni cel
- sposób prowadzenia
- ryzyko z nim związane
- praktyczne wykorzystanie wyników
Zasada ogólna = RYZYKO NIE MOŻE PRZEWYŻSZAĆ KORZYŚCI!
Zasady: uzasadnione naukowo, odpowiednie kwalifikacje, zgoda Komisji Bioetycznej, poufność danych, dobrowolna zgoda uczestnika
Komisje Bioetyczne powstały w latach 70. Zatwierdzają każde badania przeprowadzane na ludziach i zwierzętach. Znajdują się przy uniwersytetach, Instytutach Medycznych i Izbach Lekarskich.
W badaniach nie mogą uczestniczyć: więźniowie, żołnierze służby zawodowej, osoby ubezwłasnowolnione, studenci
ograniczenia w stosunku do: nieletnich, chorych psychicznie, osób z zaburzeniami świadomości.
Warunki do prowadzenia badań u osób niezdolnych do wyrażenia świadomej zgody:
- zgoda opiekuna ustawowego
- zgoda Sądu Opiekuńczego
- równoległa zgoda badanego, gdy jest zdolny wyrazić opinię mimo ubezwłasnowolnienia
Ryzyko – oznacza miarę/ ocenę zagrożenia czy niebezpieczeństwa wynikającego z badania.
Ocena ryzyka:
Szkodliwe działanie leku
Rodzaj choroby i stopień zaawansowania
Ryzyko wynikające z innych badań poznawczych
Choroby współistniejące
Wydolność narządowa
Zgoda uświadomiona – podejmowana indywidualnie, dobrowolnie, po uzyskaniu informacji, rzeczywista, obejmująca cały okres badań.
Tekst informacji : niestaranna redakcja, czytelność zależna od druku, żargon medyczny, brak rubryki na datę, nazwisko pobierającego zgodę lub udzielającego informacji, niezrozumiały język, podpis rodziny bez zgody badanego
Problemy rozważane przez Komisję
- ocena pod względem etycznym,
- sposób uzyskiwania zgody,
- wartość merytoryczna badań i info,
- wątpliwości co do dobrowolności wyrażania zgody (zaawansowanie choroby, brak alternatyw),
- uzasadnienie ślepej próby,
- zastosowanie placebo wobec istnienia leczenia standardowego,
- dawka leku – nieindywidualizowana,
- poinformowanie pacjenta o możliwości kontaktu z komisją
- prawidłowość metodologiczna.
Pracownik nauki jako twórca
- wyniki są dobrem wspólnym
- sprawiedliwość w uznawaniu osiągnięć
- poznawanie prawdy
- uczciwość wobec zleceniodawcy
- zgodność z zasadami humanitaryzmu
- przekazywanie wiedzy i osiągnięć
- samochwalcza reklama
- uczestnictwo w środowisku naukowym
Pracownik nauki:
- przestrzeganie zasad etyki ogólnoludzkiej
- respektowanie zasad dobrych obyczajów w nauce
- przeciwdziałanie złemu wykorzystywaniu osiągnięć naukowych
- poszerzanie wiedzy
- obrona wolności nauki
- potępianie nieuczciwości naukowej
Cechy pracownika nauki: rzetelność, uczciwość, odpowiedzialność, prawdomówność, lojalność
„… liczbę prac ogłoszonych przez ogół badaczy określa nie to co mają oni nowego i pożytecznego do powiedzenia, lecz to raczej, że muszą opublikować coś w regularnych odstępach czasu.” – Publikuj, bo przepadniesz – G.A.BOUTRY
Kategorie nieuczciwości naukowej
- nieprawidłowe cytowanie piśmiennictwa (kradzież pierwszeństwa)
- subiektywny dobór danych
- fabrykacja wyników (fałszowanie, zmyślanie wyników)
WYKŁAD 8 19.05.2011
Powstanie bioetyki – początek lat 70 XX wieku.
Dynamiczny jej rozwój organizacyjny i merytoryczny w ramach działalności wyższych uczelni lub w formie samodzielnych placówek (niezliczone instytuty bioetyczne z działalnością badawczą, edukacyjną, wydawniczą)
Przyczyny powstania bioetyki:
Ekonomiczne
Społeczne
Naukowe uwarunkowania ( lata 60te XX wieku)
Przyspieszony rozwój ekonomiczny
Szerokie zmiany społeczno-kulturowe
Dekolonizacja
Ruch praw człowieka
Poszerzenie barier wolności, jednostek i grup
Idee wyzwolenia człowieka od determinizmu natury
Przekonania ludzkiej kondycji przy pomocy nowych osiągnięci biotechnologii
Szybki rozwój biomedycyny: dializa nerek, transplantacja, respiratory, bezpieczniejsze metody aborcji, pigułki antykoncepcyjne, diagnoza prenatalna, inżynieria genetyczna
Bioetyka może odpowiedzieć na pytania:
Komu przysługuje prawo podejmowania decyzji dotyczących życia, i zdrowia?
Kto powinien kontrolować rozwój naukowo-techniczny?
Jak chronić jednostkę przed negatywnymi skutkami możliwości technicznych?
Jak regulować etycznie i prawnie nowe możliwości techniczne?
Jak ograniczyć niekontrolowaną eksploatację naturalnych zasobów i przeciwdziałać skażeniu ziemi, powietrza i wody?
Bioetyka – z gr.bios- życie, ethos- zwyczaj, obyczaj
Nauka interdyscyplinarna; wiedza przyrodnicza, biologiczna, biochemiczna, medyczna, wiedza o wartościach ludzkich, etyka.
Cel: ochrona wszelkiego życia, roślin, zwierząt, ludzi (bioetyka globalna)
Powstanie.
Pierwszy raz tego terminu użył w 1970r Van Rensselaer Potter, profesor onkologii w University of Wisconsin w USA->
jest to nauka o przetrwaniu gatunku ludzkiego wraz ziemskim ekosystemem (Bioethics – most ku przyszłości -> most= nowa dyscyplina łącząca znajomość biologii z etyką)
Koncepcja bioetyki Pottera – ma charakter środowiskowy i ekologiczny
Bioetyka wg Pottera jest 3elementowa:
Interdyscyplinarność
Spojrzenie w przyszłość
Globalizm
Prekursorzy bioetyki:
E.H.Waddington (1905-1975) dorobek uczonych o orientacji ekologicznej między innymi embriologii i genetyki. (związanie z biologią etyki, chociaż nie należy na podstawie faktów biologicznych formułować o powinności moralnej)
Th.Dobzansky (1900-1975) – prof. Zoologii w Columbia University. Żadna konieczność biologiczna nie zapewnia gatunkowi ludzkiemu rozwoju ani przetrwania. Tylko gatunek ludzki ma świadomość dokonanej w przeszłości własnej ewolucji.
Aldo Leopold (1887-1948) – prof. University of Wisconsin (ochrona dzikich zwierząt) tradycyjna etyka.
The Hastings Center 1969 – instytut badawczy gdzie zainteresowani etyką ogólną mogli spotykać się z ekspertami w dziedzinie medycyny podejmując w dyskusjach zagadnienia humanistyczne w naukach medycznych. „Hastings Center Report” – czasopismo, pomoc dla wykładowców bioetyki.
Kennedy Institute (1971), założyciel – Andre Hellegens (holenderski ginekolog), miejsce powstania bioetyki jako dyscypliny naukowej. Instytut ma charakter akademicki, zajmuje się dydaktyką, pracą badawczą nad usługami na rzecz instytutów publicznych w zakresie zaludnienia, bioetyki oraz reprodukcji ludzkiej.
Współczesna bioetyka
Ochrona życia i zdrowia ludzkiego
Sposób kontrolowania nauk biomedycznych i humanistycznych
Interdyscyplinarna, autonomiczna, nie utożsami się ani z etyką medyczną ani z określonym systemem etycznym.
Definicje
Bioetyka – krytyczne badanie moralnych aspektów podejmowanych decyzji odnoszących się do zdrowia i życia ludzkiego, uwzględniając nauki biologiczne
Systematyczne studium nowoczesnych aspektów wraz z moralną oceną, decyzjami, praktyką i polityką, nauk o życiu i opiece zdrowotnej, stosujące różnorodność etycznych pktów widzenia w interdyscyplinarnym ujęciu. (Encyklopedia of Bioethics – Georgetown University)
Wiedza normatywna obejmująca problematykę, wynikającą głównie ze struktur związanych z rozwojem nauk biomedycznych (Encyklopedia katolicka)
Działalność filozoficznej etyki szczegółowej, która ma ustalić oceny i normy moralne ważne w dziedzinie działań ludzkich polegających na ingerencji w granicznych sytuacjach powstawania życia, jego trwania i śmierci.
Biogeneza – rozważania dotyczące przekazywania i początków życia ludzkiego
Bioterapia – refleksja nad właściwymi sposobami ochrowy i trwania życia
Tanatologia – problematyka obejmująca koniec życia (T.Ślipko)
Teoretyczne i praktyczne zastosowanie nauk biologicznych poddawane jest ocenie etycznej, a więc ich zgodności z określonym systemem aksjologicznym.
We współczesnym świecie pluralizm światopoglądowy i aksjologiczny powoduje różne ujęcia bioetyki:
Bioetyka religijna (katolicka, protestancka, żydowska, islamska, buddyjska)
Bioetyka świecka, zróżnicowana ze względu na założenia antropologiczno-etyczne.
Podstawowe rozważania etyczne:
Utylitaryzm (kryterium rozstrzygania co jest dobre a co złe; użyteczność)
Odwołanie się do praw człowieka i jego godności jako racji nakazującej ich bezwyjątkowe przestrzeganie.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948)
Art.1: Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i prawach. Są one obdarzone rozumem i sumieniem oraz p0owinny postępować wobec siebie w duchu braterstwa.
Odejście od praw człowieka
Odrodzenie praw człowieka – Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Helsinki ’75) – zgoda na ustalenie z Jałty w zamian za uznanie przez ZSRR Deklaracji Praw Człowieka.
Odrodzenie praw człowieka:
W następstwie liberyzacji kodeksu…. (?)
Belmont Report określał podstawowe warunki … (?)
Tom Beauchamp, James F.Childress (Kennedy Institute Georgetown Univerity)
- szacunek dla autonomii, nieszkodzenie, dobroczynność, sprawiedliwość („mantra z Georgetown”)
Postęp medycyny:
Opieranie się na wiarygodnych danych naukowych
Wykorzystywanie zdobyczy postępu technologicznego
Coraz wyższe koszty
Przewartościowania dotyczące celów medycyny
Zapobieganie chorobom i urazom oraz promocja i utrzymywanie zdrowia
Łagodzenie bólu i cierpienia spowodowanego chorobami
Leczenie i troska o ludzi chorych i tylko troska o tych, którzy nie mogą być wyleczeni
Unikanie przedwczesnej śmierci i dążenia do spokojnej śmierci
Współczesna medycyna
Otworzyła niespotykane wcześniej możliwości ratowania życia a nawet możliwości odwracania procesu umierania
W opinii społeczeństwa medycyna wydaje się wszechmocna
Pomimo coraz lepszych możliwości terapeutycznych i wysokospecjalistycznych lekarz spotyka się z faktem…
Etyka troski
Minimalizowanie cierpień możliwych do uniknięcia, wiążących się ze zbyt długim przedłużaniem umierania
Konfrontacja dwóch modeli uprawiania medycyny
Dominujący, tradycyjny
Kształtujący się, opiekuńczy
Ad.1. Model tradycyjny
Medycyna walki – etyka heroicznej walki o życie pacjenta bez względu na cenę w wymiarze egzystencjalnym i finansowym, w wyspecjalizowanych i drogich szpitalach. „Kiedy lekarz powinien przerwać leczenie pacjenta? Musi je prowadzić dopóki sprawa nie wymknie mu się z rąk”
Ad2. Model opiekuńczy
Walkę zastępuje opieka nad pacjentami w zdrowiu chorobie, umieraniu i śmierci (rozbudowa instytucji służących rehabilitacji osób niepełnosprawnych, opiece nad przewlekle i nieuleczalnie chorymi i umierającymi) – praktykowanie medycyny liczącej się z ograniczeniami finansowymi.
Argumenty przeciwko modelowi tradycyjnemu:
Faworyzuje postawę egoizmu terapeutycznego ( lekceważenie wymogów i rachunku ekonomicznego)
Nadużywanie przywileju terapeutycznego wzmacnia i tak już duży lęk przed śmiercią
Powoływanie się na ten przywilej łącznie rozbudzaniem nadziei na technologiczną nieumieralność przyczynia się do wzrostu osamotnienia ludzi w chorobie, kalectwie i umieraniu.
Argumenty przemawiające za opiekuńczym modelem medycyny
O wiele lepiej niż medycyna walki służy urzeczywistnianiu ogólnej maksymy bioetyki kulturowej nakazującej profilaktykę możliwych do usunięcia cierpień i sprzyjanie rozwojowi jednostek, społeczeństw i kultur.
Nieskuteczność interwencji medycznych:
Czy kontynuować nieskuteczną terapię?
Czy pogodzić się z nieuchronnością śmierci i podjąć decyzję o rezygnacji z leczenia?
Terapia daremna:
termin ten wprowadzono w latach 80tych XXwieku dla opisania agresywnej terapii stosowanej w przypadkach umierającyh. Terapia daremna to działanie, któ®e nie daje szans zrealizowania zamierzonego celu terapeutycznego.
Dwie formy rezygnacji z leczenia:
- zaprzestanie leczenia
- niepodejmowanie leczenia w sytuacjach nierokujących pozytywnego skutku.
Wypracowane reguły dające moralną sankcję rezygnacji z leczenia:
- szacunek dla autonomii pacjenta
- proporcjonalność środków leczniczych
- ocena medycznych daremności leczenia
Autonomia pacjenta
Kompetentny pacjent może zgłaszać żądania na każdym etapie choroby i może odmówić leczenia w każdej jego fazie. Może również nie wyrazić zgody na terapię ratującą życie (aspekt pozytywny i negatywny)
Oświadczenia woli spisywane przez pacjentów kompetentnych na wypadek utraty zdolności podejmowania decyzji (wymiar ogólny –szacunek dla autonomii; wymiar praktyczny – przystosowanie do warunków opieki paliatywnej)
Trzy rodzaje dyrektyw na przyszłość
Testament życia - spis szczegółowych dyspozycji odnośnie kontynuacji i przerwania terapii
Stałe pełnomocnictwo do podejmowania decyzji w sprawach postępowania medycznego
Opis uznawanych wartości
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny (Konwencja bioetyczna)
- „Należy prać pod uwagę wcześniej wyrażone życzenia pacjenta”
W Polsce nie ma regulacji prawnych dotyczących oświadczeń woli. Nie ma także orzecznictwa sądowego odnoszącego się do testamentów życia.
Zasada proporcjonalności środków leczniczych
Proporocjonalność środków zależy od konkretnej sytuacji
Proporcjonalność między skutkami zastosowania tych środków a celem jaki przy ich użyciu możemy osiągnąć
Zasada medycznej daremności
Świadczenia nie dające szans na przeżycie chorego a terapia daremna w bardzo wąskim znaczeniu fizjologicznych (resuscytacja nie przywracająca pracy serca)
Daremność definiowana jako brak szans na przedłużenie choremu życia poza bezpośredni kryzys (śmierć w najbliższej przewidywanej przyszłości liczonej w godzinach)
Świadczenie nie dające szans na przedłużenie życia i śmierć nastąpi w przyszłości liczonej w dniach.
Procedury nie dające szans na wyleczenie
Ilościowa ocena szans leczniczych w procentach
Ocena przeżycia, które nie pozwoli uznać jej za daremną (miesiące, lata)
Pytanie: Czy 20% szansa na przeżycie roku jest działaniem daremnym?
Kryteria obiektywne: decyzja medyczna, oparta na wiedzy i doświadczeniu.
Lekarz oceniający daremność danej procedury zawsze będzie…
Kryteria subiektywne: decyzja etyczna
Przesłanki kultury etycznej mające wpływ na postępowanie lekarza. Poszanowanie woli chorego i jego praw do godnego umierania (Lekarz często traktuje śmierć pacjenta jako osobistą porażkę)
Decyzja o zakresie terapii
Oparta na przesłankach medycznych
Oparta na ocenie moralnej zaniechanego działania
Uwzględnia aspekt ekonomicznych (jak dzielić środki, których nie starcza dla wszystkich)
Zgodna z obowiązującymi przepisami prawa
Ustawa o zawodzie lekarza art.30
„Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia….”
Kodeks Etyki Lekarskiej art.32
„W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku prowadzenia i podejmowania reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych”
WYKŁAD 9 26.05.2011
„Nigdy nikomu, nawet na żądanie nie dam leku śmiertelnego ani niewieście środka poronnego…” – Przysiega Hipokratesa.
Medycyna ze swej natury powołana jest do ochrony życia.
Prawo – nakazy/zakazy, ustanawia nieprzekraczalne ramy . Ich przekroczenie powoduje sankcje karne.
Etyka – szersza, bardziej wymagająca, przekroczenie jej zasad powoduje moralne potępienie środowiska, własne wyrzuty sumienia.
Stały i szybki postęp w zakresie nauk medycznych przy niezaprzeczalnych korzyściach stanowi może również zagrożenie dla podstawowych praw człowieka
Życie pacjenta stanowi dla lekarza najwyższą wartość a walka o jego zdrowie to najwyższy cel medycyny.
Podstawowe prawo człowieka to prawo do życia ale także prawo do godnej śmierci.
W latach 70tych zauważono, że podjęcie RKO wtedy, gdy szansa jej pełnego powodzenia jest nikłe, może narażać chorego tylko na dodatkowe cierpienia i długotrwałą agonię.
Filozofia rezygnacji nie może być udziałem niedoświadczonego lekarza.
W latach 80tych dla opisania agresywnej terapii stosowanej w przypadkach osób umierających wprowadzono termin „terapia daremna” (komitet etyczny)
Terapia daremna to działanie, które nie daje szans zrealizowania zamierzonego celu terapeutycznego.
Intensywna terapia
- oddziały specyficzne – rodzi szereg problemów etycznych z którymi musi się zmierzyć zespół leczący. Jednym z problemów to granice stosowanej interwencji medycznej.
Nowoczesna medycyna
Możliwość opóźnienia śmierci, przedłużania procesu umierania
Odnosi się pozorne wrażenie realnej zdolności do życia (specjalistyczne urządzenia podtrzymujące funkcje życiowe)
W jaki sposób należy podtrzymywać kończące się życie? Najtrudniejsze zadanie: ocena skuteczności działań medycznych w aspekcie biologicznych możliwości pacjenta.
Ochrona autonomii, godności,prywatności
Powinność oszczędzania pacjentowi bólu i cierpień
Uszanowanie woli pacjenta w sprawie niestosowania środków podtrzymujących życie
W warunkach oddziału intensywnej terapii ocena potencjalnej zdolności do życia chorych może być szczególnie utrudniona, tym niemniej właśnie tam niezbędne wydaje się działanie w myśl zasady „czyń wszystko co rozsądne, nie zaś co możliwe”
Uporczywa terapia – przedłuża cierpienie i agonię
Celem medycyny jest zapobieganie śmierci, która jest przedwczesna, należy jednak zaakceptować, że śmierć jest naturalnym końcem życia.
Wstrzymanie terapii bezsensownej jest świadectwem respektowania praw człowieka objętego intensywną terapią. W takich sytuacjach gdy śmierć jest bliska i nieuchronna można zgodnie z sumieniem zrezygnować z zabiegów, które spowodowałyby jedynie nietrwałe, bolesne przedłużanie życia, nie należy jednak przerywać normalnych terapii.
W Polsce do godnej śmierci zagwarantowano w Ustawie o Zakładach Opieki Zdrowotnej (art.19) a także w Kodeksie Etyki Lekarskiej (art.32)
„W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych”
Powinnością etyczną powinno być łagodzenie cierpienia a nie przedłużanie życia.
Kodeks Karny art.150
Kodeks Etyki Lekarskiej art.31
Eutanazja – zabicie człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego (Kodeks Karny)
Wprowadził to pojęcie F.Bacon (1561-1626): Skrócenie życia ludziom nieuleczalnie chorym i cierpiącym.
Dziś:
Eutanazja – działanie lub wstrzymanie się od działania, powodując śmierć z samej swej natury lub dokonane w intencji spowodowania śmierci w celu wyeliminowania wszelkiego bólu. (definicja zawarta w Deklaracji Doktryny Wiary, zawiera pojęcie eutanazji czynnej i biernej)
Eutanazja bierna – nieuzasadnione medycznie zaprzestanie leczenia w celu przyspieszenia zgonu, motywowane współczuciem dla cierpiącego.
Dystanazja – utrzymywanie przy życiu człowieka wyłącznie dzięki ciągłemu zastosowaniu środków nadzwyczajnych
Środki nadzwyczajne:
Leki i sposoby leczenia, zabiegi, których nie można zdobyć Lu stosować bez specjalnych kosztów, nadmiernego bólu czy innych niedogodności, przy czym nie dają one rozsądnej nadziei na poprawę.
Ortotanazja – zaprzestanie ciągłego stosowania środków nadzwyczajnych (dystanazji) – nie jest to eutanazja bierna, brak 2 elementów:
Działania są medycznie uzasadnione
Celem zaprzestania stosowania środków nadzwyczajnych nie jest spowodowanie śmierci.
Argumenty za legalizacją eutanazji:
Wolność człowieka
Prawo do decydowania o własnym losie
Cierpienie i ból
Brak akceptacji, że to nie ja rozstrzygam jak mam umierać
Życie ma sens, póki czemuś służy
Wszelkie prawa są nadużywane, a więc nie róbmy problemu z możliwości nadużyć
Argumenty przeciwko eutanazji:
Ograniczenie wolności
Poszanowanie życia
Wiara i tradycje chrześcijańskie
Możliwość uśmierzania bólu, łagodzenie cierpienia
Nadużycia
Bioetyka – dział filozoficznej etyki szczegółowej, która ma ustalić oceny i normy moralne ważne w dziedzinie działań ludzkich polegających na integracji w granicznych sytuacjach powstawania życia, jego trwania i śmierci.
Człowiek
Grudka materii zawierająca cały potencjał i materiał rozwojowy.
Zarodek->embrion->płód->ukształtowany człowiek (noworodek->niemowlę->przedszkolak…)
Istota! Osoba ludzka! Gatunek homo sapiens.
Podstawowy problem etyczny jest związany ze zrozumieniem istoty człowieczeństwa. Czy ludzki zarodek będący bez wątpienia rozwijającym się organizmem homo sapiens, ma prawa człowieka w tym prawo do życia??
Prokreacja medycznie wspomagana:
In vitro
Zapłodnienie post mortem
Zamrażanie komórek rozrodczych i embrionów
Diagnostyka prenatalna
Problem etyczny i prawny – normatywny status embrionu – Czym/ kim jest embrion?
In vitro
Problemy etyczne dotyczą
Statusu zarodka (prawo do życia, zarodki nadliczbowe-nieszczenie, zamrażanie, użycie do badań)
Aktu prokreacji:
- technicyzacja
- oddanie władzy (panowania nad poczęciem w ręce lekarza i biologów)
- uprawnień dawców i biorców
Matki zastępcze
Dziecko
- okres płodowy ma wpływ na rozwój psychiczny w tym przeżycia matki zastępczej, jej stosunek do płodu jako do źródła utrzymania.
Niepełnosprawność dziecka -> odrzucenie.
Matka biologiczna – dawczyni jajeczka może nie czuć się w pełni matką
Matka – sprzedawczyni
Matka zastępcza może związać się z dzieckiem uczuciowo.
Co daje prawo moralne do dziecka? Kontakt! Uczucie!
Poradnictwo i inżynieria genetyczna – 1000 chorób.
Diagnostyka prenatalna:
Profilaktyka – określone ryzyka dziedziczenia defektu genetycznego
Terapia – interwencja dla poprawienia embrionu
Komórki macierzyste mogą się różnicować do wszystkich typów komórek :
Zarodkowe
Z embrionów – In vitro
Z embrionów – z klonowania
Z płodów – po poronieniu/ aborcji
Problem etyczny – śmierć embrionu.
Somatyczne
Z krwi pępowinowej/ krwi obwodowej
Szpiku
Skóry
Klonowanie – tworzenie takiej kopii organizmu o takiej samej informacji genetycznej jak dawca poprzez transfer jądra z komórki somatycznej dawcy.
Klonowanie ludzi
Problem – utrata godności osoby
Naruszenie prawa człowieka do niepowtarzalnej tożsamości i nieokreślonej z góry przyszłości
Instrumentalizacja życia – produkcja ludzkich ciał, organów
Merkantylizacja (działanie nastawione na osiągnięcie korzyści materialnych) – zamówienie
Selekcjonowanie cech (płci, charakteru)
Klonowanie terapeutyczne – prawnie dopuszczone. Problem – zabicie zarodka ludzkiego.
Sterylizacja – trwałe pozbawienie zdolności do prokreacji
Kastracja
Motywy: kara za przestępstwo seksualne, leczenie
Metody chirurgiczne:
Ograniczenie przyrostu naturalnego
Eugenika (nauka badająca możliwości rozwoju osobników o dodatnich cechach dziedzicznych osiągniętych przez selekcję na drodze genetycznej. ) / wady
Aborcja – przerwanie rozwoju istoty rodzaju ludzkiego w jej wczesnym stadium rozwoju czyli zanim byt będzie przejawiać cechy przypisywane osobie
Rozumienie siebie
Zdolność rozpoznawania wartości
Wolna wola
Odpowiedzialność za swoje czyny
Byt to istnienie czegoś, kogoś
Problemy etyczne związane z rozwojem biotechnologii dotyczą ludzki, któ®zy nie posiadają pełnego zestawu cech charakteryzujących ludzi:
Nienarodzone dzieci
Noworodki, małe dzieci
Ludzie starzy, upośledzeni
Nieuleczalnie chorzy, inwalidzi
Życie/ autonomia
Jeśli zarodek jest człowiekiem=żyjącą istotą posiadającą pełen ludzki potencjał rozwojowy to matka nie jest jego właścicielem bo człowiek nie jest przedmiotem, tylko jego opiekunem prawnym zobowiązanym do ochrony jego praw.
Prawa rodzicielskie nie przekraczają granic życia człowieka.
Ustawa o planowaniu rodziny – KK.art 149 :
„Kto powoduje śmierć dziecka poczętego podlega karze pozbawienia wolności do lat 8”
Przerwanie ciąży jest dopuszczalne, gdy
Ciąża stanowi zagrożenie dla życia
Istnieje ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu
Ciąża jest wynikiem czynu zabronionego.
Decyzja ostateczna zawsze należy do kobiety.