24

Środki powierzchniowo czynne (SPC) to związki, które charakteryzują się występowaniem w ich cząsteczkach części hydrofilowej i hydrofobowej. Związki te mają charakter amfifilowy, związany z jednoczesną, niepełną rozpuszczalnością związku w dwóch różnych rozpuszczalnikach. SPC posiadają zdolność do obniżania napięcia powierzchniowego cieczy, dzięki czemu ułatwiają zwilżanie powierzchni ciał stałych przez te ciecze. Również umożliwiają mieszanie dwóch niemieszających się ze sobą cieczy, np: wody i oleju, w wyniku czego zostaje wytworzony układ koloidowy o nazwie emulsja Wyróżnia się dwa główne typy emulsji: olej/woda i woda/olej.

Środki powierzchniowo czynne można podzielić na grupy w zależności od ich zastosowania:
- emulgatory - dodatki utrwalające emulsje
- środki zwilżające
- środki pianotwórcze - dodatki utrwalające pianę
- detergenty - środki czyszczące

Właściwości związków powierzchniowo czynnych wykorzystywane są przede wszystkim w procesie usuwania brudu (szampony, proszki do prania, płyny do mycia naczyń, mydła).

Środki ochrony roślin

Pestycydy i herbicydy

Naturalne lub syntetyczne substancje stosowane do zwalczania różnego rodzaju szkodników, głównie w rolnictwie, higienie wentylacyjnej (zwalczanie owadów i gryzoni)

Pestycydy dzieli się na:

• Insektycydy (owadobójcze)

• Herbicydy (chwastobójcze)

• Fungicydy (grzybobójcze)

• Bakteriocydy (bakteriobójcze)

• Defolianty (usuwają liście roślin)

Źródło pestycydów w wodzie

• Spływ z pól uprawnych

• Spływy ze ściekami z zakładów produkujących lub stosujących pestycydy, ścieki miejskie

• Bezpośrednie stosowanie do zwalczania roślin w wodzie

Pestycydy organiczne:

• Związki chloroorganiczne (chlorowane węglowodory)

• Związki fosfoorganiczne

• Karbaminiany

• Pestycydy mocznikowe

Pestycydy powinny:

• Być toksyczne w stosunku do składników docelowych

• Być mało toksyczne dla człowieka i innych organizmów

• Być trwałe

• Łatwo ulegać biodegradacji do związków nietoksycznych po spełnieniu zadania

Herbicydy - chemiczne środki służące do selektywnego niszczenia chwastów w uprawach. Ich stosowanie stanowi uzupełnienie mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych.

Herbicydy dzielą się na:

doglebowe

• przedsiewne; wymagają wymieszania z glebą,

• przedwschodowe

pogłówne

• o działaniu dolistnym

• o działaniu doglebowym

• o działaniu dolistnym i doglebowym

Fenole

Mogą być związkami syntetycznymi lub też pochodzenia naturalnego. Fenole są naturalnymi produktami przemiany materii u zwierząt, powstają w procesie rozkładu białek Ilości są znikome. Stosowane na szeroką skale w przemyśle chemicznym, a także jako środowisko dezynfekcyjne. Są toksyczne w stosunku do organizmów wodnych, łatwo ulęgają biodegradacji jeżeli ich stężenie nie zabije mikroorganizmów. Łatwo reagują ze związkami nieorganicznymi. Pochodzą głównie ze ścieków przemysłowych.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)

WWA - związki mające co najmniej dwa pierścienie aromatyczne z 2 atomami węgla wspólnymi dla obu pierścieni. Powstają podczas przeróbki (niepełnego spalania) paliw głównie węgla i ropy naftowej. Zaliczane są do związków syntetycznych choć pewne organizmy potrafią syntezować WWA - znikome ilości. Najważniejszymi źródłami WWA, które zanieczyszczają wody naturalne są:

• Pyły i sadze opadające z powietrza i osadzające się na ziemi

• Spływ powierzchniowy z dróg smołowych, asfaltowych, ścierani się asfaltu, opon, emisja spalin samochodowych

• Ścieki z przemysłu węglowego, naftowego, kopalnianego

• Ogrzewanie i produkcja energii

• Spalanie paliw

• Odcieki z wysypisk

• Ścieki i wody przemysłowe zawierające oleje i smary

Liczne WWA są w większym lub mniejszym stopniu rakotwórcze.

Zawartość WWA - ścieki ok. 1000mg/dm³

- wody powierzchniowe czyste 50 - 250 mg/dm³

Chlorowane związki organiczne

Łatwo rozpuszczalne chlorowane związki organiczne należą do najtrudniej usuwanych zanieczyszczeń. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne , jako związki hydrofobowe i trudno rozpuszczalne mogą być usuwane w pewnych ilościach, zależnych od stężenia WWA w wodzie powierzchniowej. Skuteczność infiltracji w usuwaniu substancji powierzchniowo czynnych, pestycydów i chlorowanych związków organicznych jest odwrotnie proporcjonalna do poziomu zanieczyszczenia wody powierzchniowej oraz środowiska glebowo skalnego, w którym przebiega proces. Ciężko coś sensownego znaleźć