NARZĘDZIA BADAWCZE
Źródło: T.Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998
Narzędzia badań za każdym razem buduje się dla poznania określonej konkretnej sytuacji, zjawiska czy problemu. Wszelkiego rodzaju kwestionariusze, skale, arkusze są w pełni odpowiednie dla przypadku, dla którego zostały specjalnie zbudowane (uwaga ta nie dotyczy niektórych testów psychologicznych, np. testów inteligencji).
Reguły technicznej i poznawczej poprawności budowy narzędzi
W badaniach społecznych nie można opierać się na jednej technice badań, stąd przy konstruowaniu narzędzia należy pamiętać, że winno ono uzupełniać i weryfikować wiedzę już zdobytą.
Dla każdych badań należy budować odrębne narzędzia badawcze ( w przypadku podobnego przedmiotu badań należy przystosować narzędzia do specyfiki i cech aktualnie badanego układu).
Budowę i treść narzędzia należy podporządkować celom ogólnym badań zawartym w problemach badawczych.
Konstrukcja pytań winna odróżniać opisywanie od opiniowania, gdyż nie jest do końca jasne, czy badamy fakty czy opinie o faktach (np. „Czy studia uważasz za przyjemne?” jest pytaniem, które bada odczucia, ale nie daje podstaw do oceny studiów. Podstawą do oceny mogłyby być odpowiedzi na pytania opisujące program i warunki studiów).
Należy przestrzegać kolejności poszczególnych etapów badań (najpierw uzmysłowić sobie cel badań, potem postawić pytania, wybrać teren badań, próbkę badawczą i dopiero konstruować narzędzia).
Obowiązuje ścisłość i jednoznaczność używanych pojęć i zdań.
Wewnętrzna struktura narzędzi badań (np. kwestionariuszy), stopień ich standaryzacji, wielkość, pytania filtrujące, kontrolne, nawet okoliczności wypełniania mają istotny wpływ na wiarygodność uzyskiwanych informacji.
Każde narzędzie badawcze musi być:
trafne (powinno badać to, co ma w założeniu badać),
rzetelne (przy kolejnym stosowaniu do takiej samej populacji także w badaniach powtarzalnych będzie badać ciągle to samo).
Najbardziej prostym sposobem mierzenia rzetelności i trafności narzędzia jest pytanie: „po co postawiłem takie pytanie?” Każdy bowiem fragment narzędzia winien być celowy. Należy trzymać się zasady „ani jednego pytania ponad konieczność”.
Wymóg nieformalny - umieszczenie w kwestionariuszu tzw. metryczki (pytania o wiek, klasę, wykształcenie, cechy rodziny, pochodzenie, zarobki, itp.). Zawartość metryczki określa problematyka i cel badań.