Ewa Siodłowska
1840
Temat: Czemu cechy i osobowość nauczyciela są tak ważne w procesie wychowania młodego człowieka?
"Nauczycielu, bądź sobą, szukaj własnej drogi. Poznaj siebie, zanim zechcesz poznać dzieci".
„Osobowość to występujący u każdego człowieka zasób utrwalonych postaw i mechanizmów przystosowawczych pozwalających mu utrzymać równowagę między wewnętrznymi pragnieniami, emocjami, a otaczającym go światem. Jest to zespół utrwalonych cech określających zachowanie, myśli i emocje wyznaczający indywidualny i niepowtarzalny styl życia”. Nauczyciela można określić jako swoistego „pośrednika”, który dzięki temu, że posiadł wiedze może ją na różne sposoby przekazać innym. Osobę nauczyciela możemy również opisać jako pracownika placówki oświato - wychowawczej i opiekuńczej, który pełni funkcje nauczania, wychowawczą i opieki.
Zawód nauczyciela jest bardzo złożony, dzięki czemu wymaga wielkich starań i poświęceń rozłożonych w czasie, by jak najlepiej przygotować się do tego zawodu. Inne cechy musi posiadać nauczyciel nauczania początkowego, a inne nauczyciel w szkołach wyższych. Nauczyciel jest w różny sposób postrzegany przez uczniów. We wczesnych latach szkolnych dzieci postrzegają go jako autorytet. W oczach dorastającej młodzieży rysuje się zupełnie inna postać, już nie tak przyjazna jak za czasów początku edukacji. Na przestrzeni lat zmieniają się również wymagania. Można powiedzieć, iż nauczyciel jest drugą osobą biorącą czynny udział w procesie, przede wszystkim edukacji, jak również w procesie wychowawczym.
Wszystko zależy nie tylko od intelektu jak również od osobowości, poświęceń, kontrolowaniu własnego zapału, emocji, starań nauczyciela i wytrwałości w dążeniu do celu. Nauczyciel jest osobą, którą można wziąć za wzór osobowości. Odznacza się umiejętnością bezpośredniego z nim współpracowania i jest bliski temu wszystkiemu, z kim i z czym styka się jego uczeń, a więc współbycia z jego rodzicami, jego otoczeniem, jego wzlotami i upadkami darząc go zaufaniem. Osobowość nauczyciela docelowo znajduje się nieustannie w wytyczaniu sobie drogi. Nauczyciel wzbogacając wciąż swoją wiedze w różnych aspektach rozwoju młodego człowiek i sposobach na lepsze wychowanie, jest cały czas gotowy na przyjęcie dzieci z różnymi problemami. Uczeń dorasta wraz z nauczycielem nabierając nowych umiejętności, wiadomości. Celem nauczyciela jest przygotować młodego człowieka, który zaczyna edukacje do wypełniania przyszłych ról społecznych w możliwie jak najlepszy sposób. To na tej wiedzy kiedyś w przyszłości stanie społeczeństwo, a ich wychowankowie będą tacy jak nauczyciele. Bardzo ważną cechą osobowości nauczyciela jest tzw. talent pedagogiczny. ”Nie jest to dyspozycja wrodzona, jest to pewna forma postępowania z ludźmi tak, aby ich nie urazić, aby zachować ich przychylność, oddziaływać na nich w taki sposób jak się zamierza, a jednak nie wywołując zbytniego oporu. Zatem przez „talent pedagogiczny” należy rozumieć posiadanie wiedzy jak oddziaływać, co z siebie wydobyć, aby wywierać pożądane wrażenie na swoich wychowankach”. Jest istotny, gdyż to dzięki niemu nauczyciel czuje chociażby satysfakcje z wykonywanej pracy, jego ciepło, umiejętność rozmawiania z dzieckiem, zainteresowania go tym co pragnie mu przekazać, instynkt rodzicielski i otwartość. Jednak nie wszystko jest takie kolorowe jak się wydaje. Każdy pedagog ma talent pedagogiczny lecz w pewnym stopniu.
W edukacji wczesnoszkolnej dzieci mają swoje konkretne wymagania względem nauczyciela. Chcą aby był zawsze schludnie, estetycznie ubrany. Dużym plusem jest, gdy nauczyciel na pierwszy rzut oka wzbudza sympatie, zaufanie. Dzieci widzą w swoim nauczycielu wzór do naśladowania. Cenią sobie w nim pomysłowość, rzetelność. Nauczyciel powinien potrafić przekazać wiedze jaką posiada w jak najlepszy sposób. Jest wiele cech, które powinien posiadać nauczyciel chociażby punktualność, rzetelność, sumienność, cierpliwość, kontrola nad emocjami. Nauczyciel jest autorytetem dla dzieci. Naśladują go, styl mówienia, ubierania, sposób bycia. Ogół cech osobowości, wychowawczych, intelektualnych, zewnętrznych i wiedza dydaktyczna składa się na pewien wzór. Warto pamiętać, że niektóre z tych cech są i będą zawsze jeśli będzie się o nie dbało, zaś wiele cech trzeba rozwijać w trakcie rozwoju drogi zawodowej. Stając się nauczycielem powinniśmy głównie bazować na tym co mamy wrodzone, co my mamy a inni tego nie mają. Zdolności umysłowe - nie wszyscy mają umysł ścisły, więc warto wykorzystać predyspozycje do myślenia humanistycznego. Fundamentem mogą być zdolności umysłowe, ruchowe, zdrowotne. Tych cech nie nabędziemy w trakcie życia, z nimi się rodzimy. To jest tylko fundament. Na nim powinno się budować całą resztę cech, możliwości i umiejętności. Staż jest jedną niewielu okazji przy których możemy pracować nad swoim „ja”, nad cechami przydatnymi w wychowaniu innych, w rozwijaniu siebie. W ten sposób osobowość nauczyciela staje się bogatsza i jest bliżej sukcesu. Nasuwa się więc pytanie, co musi zrobić nauczyciel by zainteresował swoich uczniów, aby go można nazwać dobrym nauczycielem? To dość trudne i wymaga od nauczyciele wiele zaangażowania. W tej sferze powinny zadziałać cechy nabyte, bądź wrodzone. Uczeń nazwie swojego nauczyciela, dobrym, gdy nie będzie się nudził na lekcji i po wejściu do klasy nie będzie myślał o tym kiedy z niej wyjdzie, gdy potrafi go zainteresować wiedzą, którą stara się mu przekazać w formie przystępnej.
Można tu znaleźć również negatywy. Nauczyciel posiada również cechy ujemne. Przykładem może być niewielki zasób wiadomości o świecie, słabe przygotowanie metodyczne i praktyczne, środowisku, zaniedbywanie swoich obowiązków, niekonsekwencja w działaniach, nie rozwijanie swoich wiadomości, nie estetyczny wygląd, opryskliwość w stosunku do dzieci, brak uczciwości, brak umiejętności w przekazywaniu wiedzy. Współczesna młodzież nie chce być traktowana przedmiotowo, chce, aby nauczyciel rozmawiał z nią zarówno o problemach indywidualnych, jak i istotnych dla grupy, klasy. Brak prawidłowej komunikacji w relacjach nauczyciel - uczeń powoduje zadrażnienia i rozgoryczenia, które często są przyczyną długotrwałych nieporozumień, „zatruwających” dobrą atmosferę w klasie. Fakt ten sprawia, że uczniowie chodzą niechętnie do szkoły lub jej unikają. Jeśli nauczyciel wymaga od swoich dzieci, żeby się nie spóźniały, to on sam nie może tego robić, gdyż będzie to dowód na to że nie szanuje ich i nie wypełnia swoich obowiązków dość solidnie. Nauczyciel nie powinien ignorować swoich uczniów, odsyłać do innych materiałów, książek, ponieważ to on jest od tego by poprowadzić lekcje, wytłumaczyć coś co może być nie zrozumiałe dla kogoś. Wydawałoby się że wszystko jest takie kolorowe. Nie jednokrotnie zdarzają się takie sytuacje.
Wyżej wymienione argumenty, jednoznacznie wskazują na to, że cechy jakie posiada nauczyciel są bardzo istotne. Można pokusić się o stwierdzenie, że wraz z osobowością nauczyciela są bardzo istotne w procesie wychowania młodego człowieka. W prosty i krótki sposób można śmiało napisać, że powinien być taką osobą, aby był ciepłym, szczerym wspomnieniem z lat szkolnych, by można było o nim powiedzieć w samych superlatywach. Dzięki, któremu osiągnęliśmy coś. Podsumowując zatem najważniejsze wymagania co do idealnego nauczyciela trzeba wymienić szereg cech, które przecież powinny dotyczyć każdego człowieka: solidna wiedza, kultura osobista, wewnętrzne ciepło, wyrozumiałość, łatwość nawiązania kontaktu, gotowość do wyciągnięcia pomocnej dłoni. Wiem, jak idealnie to brzmi. Bo przy tym, najlepszym podsumowaniem powinno być chyba stwierdzenie, że dobry nauczyciel powinien być po prostu - dobrym człowiekiem...
Janusz Korczak
Słownik pedagogiczny” W. Okoń PWN, Warszawa 1987', s. 216
Szuman St.: Talent pedagogiczny, [w] Osobowość nauczyciela. (red.) Okoń W., Warszawa 1959