Olechnowicz H. (1978) Potrzeby dzieci głębiej upośledzonych umysłowo, w: Kostrzewski J. (red.) Z zagadnień psychologii dziecka upośledzonego umysłowo,
Dla pracy nauczyciela istotne jest, by umiał on dojrzeć w zachowaniu dziecka NI to właśnie, czym nie różni się ono od wszystkich innych dzieci. Tym wspólnym elementem w psychice każdej rozwijającej się istoty ludzkiej są jej podstawowe potrzeby psychiczne.
Potrzeba poczucia bezpieczeństwa
Poczucie zagrożenia tłumi wszelkie potrzeby wyższe i uniemożliwia skuteczne uczenie się: stan lękowy wiąże uwagę dziecka w sposób tak wyłączny, że skupienie się na nauce jest niezmierne trudne. Każda istota ludzka skupia swoje siły na tym, by uniknąć niebezpieczeństwa. Najważniejsze by były zaspokojone podstawowe potrzeby biologiczne: dziecko musi być chronione od bólu, głodu, zimna, fizycznego niebezpieczeństwa. Drugim ważnym punktem jest przewidywalność zachowań wokół dziecka, a jeśli dostarczamy nowych wrażeń to ważne jest stałość kontaktu z osobami znaczącymi - z rodzicami, zaś w przedszkolu i w szkole z nauczycielami i wychowawcami. W miarę jak dziecko staje się coraz bardziej sprawne, źródłem poczucia bezpieczeństwa staje się też własna samodzielność i zaradność
Trwałe więzi z osobami znaczącymi
Więź musi spełniać kilka warunków:
Musi być ona na tyle trwała, by dziecko zdołało się do opiekunów przywiązać lub przyzwyczaić
Osoba znacząca musi postępować wobec dziecka w sposób dla niego przewidywalny
Serdeczne traktowanie dziecka - okazywanie miłości
Lęk przed odtrąceniem uczuciowym bywa szczególnie silny u dzieci NI. Częściej doznają one porażek, częściej są ganione, niekiedy wyśmiewane, nie zawsze potrafią także zrozumieć swoją sytuację, stosunek najtroskliwszych nawet rodziców do dziecka NI bywa nierzadko ambiwalentny. Trzeba jednak pamiętać, że nieumiarkowane obdarzanie pieszczotami dziecka NI może zachwiać poczucie bezpieczeństwa, bo zbyt intensywne pobudzanie może być niekorzystne dla utrzymania równowagi psychicznej.
Stałość i przewidywalność otoczenia zewnętrznego
Niektóre dzieci NI długo utrzymują się na etapie rozwoju emocjonalno-społecznego, a nawet ujawniają przesadną potrzebę stałości codziennych „rytuałów”.
Grupa dzieci autystycznych, którym szczególnie trudno czerpać poczucie bezpieczeństwa z kontaktów z ludźmi, silnie odczuwają wszelkie zmiany w otoczeniu. Źle także znoszą zmiany zewnętrzne dzieci wychowane w instytucjach, zwłaszcza jeśli przebywały w nich od urodzenia.
Niektóre dzieci NI stwarzają sobie namiastkę poczucia bezpieczeństwa poprzez zachowania stereotypowe. Powtarzając sobie wielokrotnie jeden i ten sam ruch, dziecka stwarza sobie własny, od siebie tylko zależny system zdarzeń, który jest w pełni przewidywalny
Samodzielność w życiu codziennym i niezależność uczuciowa
Dziecko z NI mogą przejawiać samodzielność w bardzo różnym stopniu, zależnie od wieku, stadium rozwoju osobowości społecznej i możliwości rozumienia. Każde dziecko z NI jest zdolne do decydowania choćby w jednej tylko sprawie. Im pełniej dziecko przeżyje swoje „ja chcę” itd. tym większe jego poczucie bezpieczeństwa i tym większe otwierają się przed nim możliwości dalszego rozwoju i perspektywy samodzielności
Potrzeby związane z dojrzewaniem osobowości emocjonalno-społecznej
Rozumieć i być rozumianym
Skuteczne porozumiewanie się jest podstawowym warunkiem rozwoju dziecka. Rodzice i n-le mają trudne zadanie, aby trafnie odczytać to, co dziecko chce przekazać. Kierując się znajomością jego zachowania i właściwych mu środków wyrazu, wychowawca musi znaleźć sposób porozumowania się nie tylko słowem, ale i gestem, mimiką, brzmieniem głosu itd. Nauczyciel szkoły musi być szczególnie wyczulony na wszelkie sygnały bezsłowne
Być dostrzeganym
Ważne są bezsłowne formy dawania uczniowi do zrozumienia, że nie jest ignorowany: podejść, zajrzeć co robi, dotknąć ramienia metoda zauważania Dzięki temu dziecko stanie się coraz bardziej uważne i czujne, bo wie, że spotka się z życzliwością. Może być tez ona pomocna w przeciwdziałaniu zachowaniom stereotypowym. Tej terapii potrzebują szczególnie dzieci głuche, niedosłyszące oraz dzieci niewidome.
Dziecko, które wie, ze jest zauważane uczy się spostrzegać samo siebie jako kogoś wartościowego, kogoś kto wart jest zainteresowania innych. Takie dziecko staje się zdolne do uzyskania pewnej niezależności w ocenie własnego postępowania. Ważne dla n-la jest umiejętność rozróżniania pomiędzy uwagą neutralną a wartościującą. Im głębiej dziecko NI, tym większa powinna być przewaga kontaktów neutralnych
Być razem z innymi dziećmi
Wśród dzieci z NI sa takie dzieci, które źle znoszą przebywanie w grupie rówieśniczej. Są nadwrażliwe i męczliwe. Te dzieci muszą być wprowadzane w grupę stopniowo i z dużą ostrożnością
Poczucie własnej wartości i sprawowanie określonej roli społecznej
Silna potrzeba brania udziału w pracach użytecznych. Dziecko z NI spełniając najprostsze polecenia czuje się potrzebne i włączone w nurt zbiorowego wysiłku
Potrzeby popędowe, ich socjalizacja i intelektualizacja
Rozpatrując potrzeby popędowe osób z NI należy brać pod uwagę:
jaki jest ich właściwy cel biologiczny
w jaki sposób w ich realizacji udział biorą czynności wyuczone i zrozumienie sytuacji
w jakim stopniu zaspokajanie popędu zgodne jest z panującym obyczajem
Potrzeby pokarmowe
Karmienie to niejednokrotnie sytuacja, w której można wywołać u osób z NI zachowania społeczne w sensie współdziałania z partnerem społecznym - osobą karmiącą
Potrzeby płciowe
Młodzież GNI powinna mieć sposobność do spotykania się w grupach koedukacyjnych, w których przyjaźnie mogłyby być nawiązane w sposób społecznie akceptowany i kontrolowany przez wychowawców.
Niebezpieczeństwo związane ze ślepym i niekontrolowanym zaspokajaniem potrzeb seksualnych mogą dotyczyć grupy osób z NI