Problemowe zachowania uczniowskie

Wśród problemowych zachowań uczniowskich występują:, przekora, bunt, złość, agresja, zarozumiałość, hedonizm, lenistwo, ucieczka w sen, kłamstwo, jest tym także bycie prymus nieśmiałość. Najpoważniejsze z nich, bo autodestruktywne to: nikotyna, alkohol i narkotyki. Agresja wśród dzieci i młodzieży nie jest problemem nowym. Bogata literatura psychologiczna rozpatruje ją w kontekście wielu aspektów. Badacze interesują się przede wszystkim czynnikami, które ją wywołują oraz skutkami, do jakich prowadzi;. Jednakże widoczne nasilenie się tego zjawiska w ostatnim okresie oraz coraz bardziej drastyczne formy wyrażania agresji, z okaleczeniami i zabójstwami włącznie, uzasadniają pilną potrzebę poszukiwania najbardziej skutecznych sposobów jej kontrolowania i redukowania. Przyczyn agresji może być cała masa, stres, frustracja, problemy rodzinne, brak akceptacji w klasie, a nawet sam nauczyciel. Agresja często jest przemieszczana. Zwykle pierwszy i zarazem najsilniejszy wybuch agresji jest skierowany przeciwko jej źródłu. Chłopak uderzony w czasie zabawy przez kolegę usiłuje go pobić, dziecko, któremu nie wychodzi wykonanie jakiegoś przedmiotu, usiłuje go zniszczyć. Te otwarte formy agresji mogą jednak zostać zahamowane w obawie przed karą lub negatywną oceną otoczenia, co nie oznacza, że gniew i pragnienie zemsty ulegną także przyhamowaniu. Gdy zagraża surowa kara, zaczyna działać hamulec motoryczny, jednostka powstrzymuje się od przejawów otwartej agresji, lecz tendencja dalej istnieje i przynosi ją na obiekt zastępczy lub tez manifestuje w postaci wrogich myśli, pragnień, wyobrażeń. Przemieszczona przynosi o wiele mniejszą ulgę, a wartość takiej formy oczyszczenia jest o wiele niższa niż w przypadku gniewu skierowanego na właściwy cel. Przemieszczona agresja oznacza często znalezienie sobie,,kozła ofiarnego''. U młodzieży i ludzi dorosłych takim kozłem ofiarnym stają się zazwyczaj obcokrajowcy, mniejszości narodowe, seksualne, czy ludzie innego wyznania. U dzieci obiektem przemieszczonej agresji stają się jednostki w jakikolwiek sposób odmienne tzn. otyłe, kalekie, mniej lub bardziej niż przeciętnie zdolne, ubrane inaczej, uczniowie spokojni, słabsi fizycznie, w zasadzie każdy może stać się,,kozłem ofiarnym'' w zależności od sytuacji. W większości przypadków, złość, gniew wywołany przez rówieśników wywołuje agresję skierowaną przeciwko nim samym (64,4%), a w 23,2% młodzieży przemieszcza agresję na innych rówieśników owych kozłów ofiarnych, najczęściej uczęszczających do młodszych klas. Dominują tutaj bójki, kopanie, szturchanie, aż po fizyczne znęcanie się. Tylko 11% młodzieży przemieszcza agresję ze swoich rówieśników na przedmioty. W układzie młodzież-rówieśnicy pojawiają się niestety ekstremalne formy przemocy w tym okrucieństwo. Akty fizycznej przemocy mają miejsce głównie na przerwach między lekcyjnych i po zajęciach lekcyjnych. 73,7% uczniów poluje na swoje ofiary na przerwach, przerwach tylko 26,3% czeka na nich po skończonych lekcjach na zewnątrz. Nie pomierny tłok na korytarzach i hałas bardzo sprzyja potajemnemu rozładowywaniu agresji w toalecie czy szatni. Oczywiście w stosunku do rówieśników występują także łagodniejsze formy przemieszczonej agresji takie jak; walka na słowa, ubliżanie, dokuczanie, przezywanie. Zapytani o szkolne uwarunkowania zachowań agresywnych uczniowie wymieniali głównie przyczyny tkwiące w nauczycielu:

• Brak sprawiedliwości w ocenianiu - 51,1%
• Poniżanie

Na dalszych miejscach badani wskazywali:
• niepowodzenia w nauce (34,1%)
• konflikty z koleżankami i kolegami (33,6%)

Można, zatem powiedzieć, że podstawowe źródło agresji uczniów tkwi w sposobie funkcjonowania nauczyciela, a głównym źródłem agresji dzieci i młodzieży na terenie szkoły są sytuacje związane z kontrolą i oceną. Badani uczniowie wskazują, że jednym z podstawowych źródeł ich agresji w sytuacjach wychowawczych (głównie w czasie trwania lekcji) jest postawa nauczyciela-jego wypowiedzi i zachowania, system nagród i kar. Do najczęściej wymienianych należą:

• wyśmiewanie i wyszydzanie (52,3%) (np. „Oczywiście, znowu niczego się nie nauczyłeś”, „ Zdziwiłabym się, gdybyś coś powiedział” itd.
• wyzwiska (51,2%) (np. „tuman”, „baran”, „półgłówek”).


Diagnoza zachowań agresywnych uczniów szkolnych w sytuacjach wychowawczych.

Wyróżniamy następujące sytuacje wychowawcze skategoryzowane według rodzajów jednostek organizacyjnych życia szkolnego:

• sytuacje występujące w czasie lekcji przedmiotowych,
• przerw międzysekcyjnych,
• przerw pozalekcyjnych.

Na podstawie badań w grupie uczniów klas V, VI, VII szkoły podstawowej stwierdzono, że zdecydowana większość badanej populacji (87%) dostrzega zachowania agresywne swoich koleżanek i kolegów w szkole, ale tylko 23,5% ogólu ocenia, że zdarzają się one często. Zaledwie 13% uczniów badanych klas stwierdza, że w ogóle nie zauważa zachowań agresywnych młodzieży na terenie szkoły. Zdecydowana większość badanych przyznaje się do podejmowania działań o charakterze agresywnym (79,4% ogółu).

Wśród form zachowań agresywnych dostrzeganych przez uczniów dominują:

• w zakresie agresji słownej: wyśmiewanie, przezywanie, odtrącanie od zabawy, używanie przykrych słów, zachęcanie do agresji, przeklinanie.
• w zakresie agresji fizycznej: niszczenie wytworów, poszturchiwanie, popychanie z zamiarem zrobienia krzywdy, uderzenie przedmiotami, plucie.

Ilościowa analiza zachowań agresywnych pozwala stwierdzić wysokie wskaźniki agresji. Średnio na jednego ucznia przypada 11,6 agresji słownej i 11,9 przejawów agresji fizycznej.

Zachowania agresywne uczniów w sytuacjach lekcji przedmiotowych,
i ich źródła. Najwyższy wskaźnik zachowań agresywnych uczniów obserwuje się podczas lekcji przedmiotowych. Właśnie w czasie lekcji szczególnie często występują sytuacje trudne powodujące frustrację i gniew. Należą do nich sytuacje kontroli i oceny, zagrożenia, oraz konfliktu z kolegami lub nauczycielem. Dla ponad 2/3 uczniów (67%) sytuacją szczególnie agresywną jest kontrola i ocena; ponad połowa badanych odczuwa w tracie lekcji sytuacje zagrożenia (58,2%); blisko połowa (48,8%) reaguje agresją na sytuacje zadaniowe, rzadziej problemowe (44,8%). Najrzadziej występują sytuacje konfliktów z kolegami (28,2%). 30,6% ogółu badanych akcentuje sytuacje konfliktu z nauczycielem.

Przyczyny agresji uczniów w czasie lekcji (wg. nich samych):
• obawa przed niską oceną (55,3%)
• obawa przed niepowodzeniem (53,6%)
• duża ilość zadań domowych (36,4%)
• nie zapowiedziane kartkówki (31,2%)
• częste prace klasowe (21,7%)
• brak swobody w wyrażeniu własnego zdania (25,9%)
• antypatia nauczyciela do ucznia (22,9%)
• obawa przed złośliwymi uwagami pod swoim adresem (15,9%)
• obawa przed pogorszeniem opinii i stosunków z kolegami (14,7%)
• obawa przed karami fizycznymi ze strony nauczyciela (4,7%)

Główne źródła zagrożenia ucznia w procesie dydaktycznym są ściśle wiązane z sytuacją kontroli i oceny. Blisko połowa uczniów akcentuje że w sytuacjach zadaniowych składają się:
• nadmiar zadań do wykonania (57,6%)
• złożoność zadań (53,5%)
• warunki wykonania zadań- presja czasu, hałas (12,9%)

Zbyt liczne zadania lub ich wysoki stopień złożoności często przekraczają możliwości dużej części uczniów, prowadząc do gniewu bądź frustracji. W efekcie prowadzi to do przeciążania ilościowego i jakościowego powodującego najczęściej zachowania agresywne. Przejawiają się one w postaci agresji przemieszczonej, np. niszczenia własnego wytworu pracy, bądź też wytworu pracy kolegi czy zespołu, a także agresji bezpośredniej w formie przekleństw formułowanych pod adresem siebie i innych osób ( w tym nauczyciela).

Zachowania agresywne uczniów w sytuacjach przerw między lekcyjnych i ich źródła.
Ponad połowa badanych (52,3%) przyznała, że podejmuje zachowania agresywne podczas przerw. Najczęściej dominują przejawy agresji fizycznej, taki jak poszturchiwanie, popychanie, zabawy o charakterze agresywnym, kopanie. Spośród form agresji słownej występują przezwiska, wyśmiewanie osoby lub jej rzeczy. Przyczyny takiej sytuacji wg. uczniów to warunki pracy szkoły - chaos i tłok (31,8%), wąskie korytarze(31,3%), organizacja przerwy w tym dyżurujący uczniowie(25,9%) i dyżurujący nauczyciele(24,7%). Podczas przerw celem nauczyciela i wspomagających go dyżurujących(tj. dbanie o bezpieczeństwo uczniów) są sprzeczne z celami i oczekiwaniami uczniów (zaspokojenie potrzeby ruchu, nie skrępowanej niczym zabawy, możliwości biegania, hałasowania, zabawy). Stąd też próba dyscyplinowania uczniów, wyciszania ich, prowadzi do konfliktów w następstwie, których pojawiają się zachowania agresywne. Miejscami nasilonej agresji ą pomieszczenia odosobnione, małe, w których uczniowie przebywają najczęściej bez nauczyciela np. ubikacja, szatnia, wejście do szkoły. W nich dominują formy agresji fizycznej skierowanej na osoby i przedmioty: poszturchiwania, kopnięcia, bójki, oblewanie wodą, zamykanie w ubikacji, wkładanie głowy do muszli klozetowej, niszczenie (cięcie czy plamienie) ubrań, chowanie czy zamienianie butów.

Zachowania agresywne uczniów w sytuacjach zajęć pozalekcyjnych i ich źródła. Takie formy zajęć pozalekcyjnych jak dyskoteki, imprezy szkolne typu: konkursy, zabawy, zawody, zajęcia sportowe stwarzają okazje do agresji uczniów, przy czym najczęściej pojawiają się one podczas szkolnych dyskotek. Zwraca na to uwagę blisko połowa badanych uczniów(46,4%).Źródłem zachowań agresywnych są koledzy spoza szkoły oraz uczniowie klas starszych, siłą wymuszający posłuszeństwo młodszych kolegów.

Osobiście marzy nam się szkoła bez agresji uczniowskiej, w której młodzi ludzie kształtować mogą swoją osobowość, świat wartości, rozwijać intelekt przez właściwe interakcje: dom-dzieci, nauczyciel-uczeń, uczeń-uczeń.

---