Borgis - Nowa Pediatria 1/2003, s. 48-50

Elżbieta Piontek, Daniel Witkowski

Cukrzyca typu 1 u dzieci, a inne choroby o podłożu autoimmunologicznym

Type 1 diabetes in children and other autoimmunological diseases

z Kliniki Pediatrii, Diabetologii i Alergologii, Instytutu „Pomnika - Centrum Zdrowia Dziecka" w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. Elżbieta Piontek

Summary
Diabetes mellitus type 1 often coexists together with autoimmune diseases, characterised by cell-mediated or humoral immune response to organ specific or systemic self antigens. The clustering of autoimmune disorders is observed in the same diabetic patient - the different phenotypes represent a spectrum of immune dysregulation - which is necessary to understand and remember to obtain the best metabolic control in children suffering from type 1 diabetes.

Key words: diabetes mellitus type 1, children, autoimmunlogical diseases, autoimmune polyglandular syndrome

Cukrzycę typu 1, podobnie jak inne choroby o podłożu autoimmunologicznym, łączą podobne mechanizmy patogenetyczne - związane z zaburzeniami regulacji układu odpornościowego - prowadzące do syntezy autoprzeciwciał skierowanych przeciwko elementom komórkowym narządów endokrynnych i tkanek ustroju (1). We wszystkich chorobach autoimmunologicznych współistniejących z cukrzycą typu 1 można zaobserwować podobne zjawiska immunologiczne:

- nacieki tkankowe z komórek immunokompetentnych,

- destrukcję zależną od układu odpornościowego,

- narządowoswoistą reakcję humoralną.

Wszystkie schorzenia o podłożu autoimmunologicznym cechuje złożony, poligenowy mechanizm dziedziczenia, o niepełnej penetracji genów. Zarówno czynniki środowiskowe (wirusy, białka mleka krowiego posiadające właściwości antygenowe), jak i genetyczne [obecność predysponujących loci w obrębie genów HLA klasy II, locus zlokalizowane na długim ramieniu chromosomu 2 (2q33-34)] biorą udział w ich patogenezie oraz decydują o ich współwystępowaniu (2).

Choroby o podłożu autoimmunologicznym można sklasyfikować jako narządowo swoiste (najczęściej z zajęciem nadnerczy, trzustki, tarczycy, żołądka) i narządowo nieswoiste (z zajęciem skóry, nerek, mięśni i stawów) - w zależności od tego, czy odpowied jest skierowana przeciwko antygenom umiejscowionym w określonym narządzie czy przeciwko antygenom powszechnie występującym (3).

Spektrum chorób autoimmunizacyjnych wg Roitta przedstawia tabela 1.

Tabela 1.

Narządowo swoiste Narządowo nieswoiste

Zapalenie tarczycy typu Hashimoto Pierwotny obrzęk śluzakowaty Tyreotoksykoza Anemia złośliwa Zanikowe zapalenie żołądka Choroba Addisona Cukrzyca insulinozależna Celiakia Zespół sztywnego człowieka Zespół Goodpasture'a Miastenia Niepłodność męska Pechęrzyca Pemfigoid Współczulne zapalenie oka Stwardnienie rozsiane Anemia hemolityczna Idiopatyczna plamica małopłytkowa Idiopatyczna leukopenia Pierwotna marskość żółciowa Przewlekłe czynne zapalenie wątroby Wrzodziejące zapalenie jelita grubego Zespół Sjögrena Reumatoidalne zapalenie stawów Zapalenie skórno-mięśniowe Twardzina Mieszana choroba tkanki łącznej Toczeń układowy

Immunopatologiczny mechanizm uszkodzenia jest zależny od tego, w którym miejscu znajduje się dana jednostka chorobowa w zestawieniu powyżej. Jeśli autoimmunizacja jest narządowo swoista dominuje najczęściej typ II nadwrażliwości i reakcje komórkowe, jeśli natomiast narządowo nieswoista - w proces zapalny włączone są różnorodne mechanizmy, powodując aktywację dopełniacza i gromadzenie fagocytów (3).

---