TEORIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO WYKŁAD IV 24.2.2002

Generalne korzyści globalizacji

1. wzrost ekonomiczny- traktowany jako wskaźnik postępu społecznego do stwierdzenia w całościowym ujęciu

2. wolne rynki nieograniczone przez rządy są najefektywniejsze (z punktu widzenia alokacji zasobów)- oddziaływania polityczne były blokadą dla rozwoju ekonomicznego, zaburzały system popytu i podaży

3. globalizacja ekonomiczna osiągnięta dzięki usunięciu barier wolnego handlu towarami, wolnego przepływu pieniądza, promuje konkurencyjność, efektywność, przysparza miejsc pracy, obniża ceny dóbr konsumpc.

4. transnarodowe globalne korporacje; jeśli wolne od ingerencji państwa, dbają o miejsca pracy, środki

5. bez globalizacji utrudniony jest transfer czynników rozwojowych, związane z przyciąganiem inwestorów

6. coraz trudniejsze rządy dyktatury (homogenizacja to wymusza) - ograniczony- globalizacja nie dopuszcza do izolacji wewnętrznej społeczeństw znajdujących się w dyktaturze

7. globalizacja per saldo opłaca się wszystkim społeczeństwom, ponieważ biznes światowy wymaga kompetencji cywilizacyjnych (związane z wykształceniem, pędem do wiedzy).

Negatywne ujęcia globalizacji- tzw. negatywna wizja przyszłości- propagowana przez zwolenników regionalizmu i lokalnoci:

1. zdeformowany rozwój większości społeczeństw - podległych danym sektorom, eksploatacja przez kraje centrum krajów peryferyjnych - nierówny rozwój sektorów - rozwój wybranych

2. poważne straty kulturowe

3. zagrożenia dla substancji narodowej- etnocentryzm, trybalizm, walka o lokalizm, zatracenie wszystkich historycznych gwarantówstanowiących i świadczących o rozwoju społeczeństw

4. erozje społeczeństw obywatelskich w tych miejscach, gdzie owe już występują, i uniemożliwianie ich powstawania na obszarach bez tradycji obywatelskiej - powstawanie wpływów polityk ponadnarodowych - kontrola i wpływ na wszystkie sektory

5. osłabienie pozycji państw narodowych, jako istotnych członków korporacji międzynarodowych - świat peryferyjny i centrum - granice uniemożliwiają rozwój alternatywny - wykorzystywanie peryferii

6. destabilizacja globu przez pogłębianie napięć pomiędzy ubóstwem, rosnących presji emigracyjnych, przepaści między niewielkim procentem centrum, a coraz większymi peryferiami- peryferie i centrum - granice między umożliwiają rozwój tych społeczeństw peryferyjnych - wykorzystywanie przez kraje centrum - powiązanie
   z przekształceniami setek milionów ludzi w tani towar

7. prowokowanie fundamentalistów do walk narodowowyzwoleńczych, na tle np. religijnym

8. sprzyjanie niekontrolowanym procesem ponadnarodowym o patologicznym charakterze (przestępczość)

9. ekspansja ponadnarodowych organizmów, makrokorporacji, których nikt nie kontroluje - związane
   z powstawaniem korporacji ponadnarodowych - nie są pod żadną kontrolą; w założeniu to one mają stać na straży sektorów narodowych - nie posiadają instancji wyższej, są monopolistami praw i zasad

10. przekształcanie setek milionów ludzi w tani towar - wykorzystywanie sektorów

11. niszczenie solidarności społecznej w skali wewnętrznej społeczeństw, związane z gwałceniem podstawowych zasad sprawiedliwości- podporządkowanie poszczególnych struktur społecznych zapotrzebowaniu globalnemu - rozwój danej unii, korporacji w sensie całościowym, a nie poszczególnych społeczeństw wchodzących w skład.

• wzrost ekonomiczny mierzony jako wskaźnik postępu - przy globalizacji mamy jednoznaczny wskaźnik.

• Wolne rynki nieograniczane przez rzady - polityczne oddziaływania związane z powstaniem państw socjalistycznych były blokadą dla rozwoju ekonomicznego. Europejskie kraje bloku socjalistycznego, Chiny - potężny rynek wewnętrzny - ograniczanie przez rządy polityczne zakresu systemu popytu i podaży. Wiąże się wolny handel z rynkami wewnętrznym i zewnętrznym.

• Dyktatury - odpolitycznienie społeczeństw, wprowadzenie obligatoryjnej demokracji.

• Ponadnarodowe korporacje zajmujące się ochroną środowiska i blokujące degradację srodowiska.

Globalizacja - pojęcie nie do końca sprecyzowane. Cechy globalizacji:

1. Związane z ładem aksjologicznym przypisanym globalizacji, który nie wartościuje, nie jest związany
   z żadną idealizacją w przeciwieństwie do np. europeizacji, imperializmu kulturowego, modernizmu;

2. związany z odwołaniem się do warunków przestrzenno -geograficznych w odniesieniu do globu ziemskiego- szybko ulega to zmianie

Menger- globalizacja- ekonomiczno - polityczno - kulturowa homilia naszych czasów- związana (przez zwolenników przez kilka lat) z definicyjnością i pojęciowością globalizacji; zaburzenia, chaos, niestabilność, globalny porządek, planetarny porządek, rozpady globalne i planetarne.

Globalizacja - świadoma i jawna współczesna tendencja światowa, traktowana jako przykrywka dla kapitalizmu, to rozpowszechnianie technologii wpływającej na wszystkie dziedziny życia.

Globalizacja- używanie tego jak Internet- nadużycie tego słowa, jako wszystko, co wiąże się ze wspólnotą światową.

Wg Kelnera- globalizacja - to strumień napięć, konfliktów charakterystycznych dla międzyepoki związanej z modernizmem i postmodernizmem, które powodują ogromną ilość zależności między różnymi poziomami społeczeństwa (zależności ekonomiczne, kulturowe, geograficzne).

Globalizacja dąży do coraz większej spójności narodowej - coraz mniej różnic społecznych między narodowami.

Początek globalizacji- lata 90-te XX wieku (czy jest jedna, czy te same prawa)- związane ze zniesieniem poprzedniego ustroju w krajach europejskich, z XX- wieczną homogenizacją cywilizacyjną, obaleniem liberalizmu i socjalizmu.

Liberalizm i socjalizm- cechy wspólne:

• lekceważenie roli nowoczesnych gospodarek - odcięcie się od dążenia do nowoczesności powodowało niemożność zaistnienia globalizacji- globalizacja nie mogła nastąpić

• walka z ujednoliceniem w ujęciu globalnym- socjalizm, liberalizm i kapitalizm miały swoje uniwersalizmy.

II połowa XX wieku - dominacja dwóch wersji teorii modernizacji:

• 
  teoria systemu światowego

• teoria modernizmu z obydwoma walczył socjalizm

Chiny - 4 reformy - częściowe otwarcie na rynki zachodnie - możliwa wymiana towarowa, itp., ogromny rynek wewnętrzny.

Wiele wizji globalizacji, ale 4 komponenty wspólne:

1. kompatybilność technik informacyjnych

2. zrównanie efektów ekonomicznych

3. homogenizacja społeczna

4. globalizacja w ujęciu strat i zysków poszczególnych społeczeństw

Globalizacja- kompleks procesów społecznych epoki poprzemysłowej - nie jest ona jeszcze rzeczywistością całego świata (np. 2 mld ludzi na świecie nie korzysta z elektryczności). Uniwersalizm jedna z cech globalizmu) odgrywa pośrednią rolę- ok. ¾ świata to peryferie.

Globalny wymiar - wpływa na:

1. kompatybilność technik informacyjnych

2. standaryzację sektorów w gospodarce,

3. wysoką konkurencyjność- wyrafinowaną konkurencyjność między poszczególnymi korporacjami, (nie społeczeństwami),

4. globalny charakter korporacji dążących do globalnego zasięgu teleinformatyki.

Współuzależnienie lub uzależnienie społeczeństw - globalizacji nie da się cofnąć do struktur wcześniejszych - czyli jako jednokierunkowe tendencje społeczeństw.

Robertson- upowszechnił globalizację jako pojęcie uniwersalizmu: jako transfer aglomeracji, infrastruktury, rynków wewnętrznych; porównuje rynek globalny do „ssawki”, która wchłania coraz więcej sfer społecznych. Jako pierwsze i najbardziej oddziałujące, globalizacja wchłania sektory nałatwiejsze do wchłonięcia, dające możliwość ilościowego penetrowania i wpływania na struktury społeczne. Jest przeciwnikiem dzielenia sfer globalizacji: jeśli mówimy o globalizacji ekonomicznej, to automatycznie mówimy o globalizacji kulturowej, społecznej, informatycznej - a nie poszczególnych sektorach, poszczególnych społeczeństwachglobalizowanych w poszczególnych sektorach.

Globalizacja - jej dzisiejsza postać jest związana z dyfuzją cywilizacyjno- kulturową (tzw.efekt synergiczny rynku i techniki dokonujący się w skali światowej).

Polemika: wpływ globalizacji na kulę ziemską: „czy globalizacja wprowadza ład czy nieład społeczny, czy stara się niesystematyzować, czy wprowadza czynnik chaosu?”

Tzw. proces mononarracyjny- związany z rekonstruowaniem ładu społecznego poprzez teoretyczne założenia (nie istniejące w empirii). Założenia ładu i usystematyzowanie wiążą się z przygotowaniem społeczeństw i ich startu z jednego poziomu - niemożliwe, bilans strat i zysków zdecydowanie ujemny..

Globalizacja - jako jednobiegunowy wymiar- związany z historycznym triumfem zachodu, z teorią wizji Fukuyamy (wizja końca świata): wg niego- modernizacja to dowód zwycięstwa zachodniej cywilizacji
i kultury, zachodniego liberalizmu i uniwersalistycznej ideologii, związanej z wizją świata rynku
i społeczeństw otwartych - tu największy triumf o społeczeństwa USA. Wizja doskonałego społeczeństwa zapowiadającego koniec historii (wg Fukuyamy). Ten uniwersalizm spotyka się z krytyką obejmującą sfery ekonomiczne. Fukuyama skupił się na wielonarodowości, konkurencyjności, stabilizacji demokracji amerykańskiej. Finalny czas globalizacji dla Fukuyamy to rozwój społeczeństwa amerykańskiego, ale dostrzega jednostronność tego zjawiska. Globalizacja wytwarza nowe formy dominacji. Krytycy uważają, że pod przykrywką uniwersalizmu dąży do modernistycznej dominacji (z punktu widzenia społeczeństw na niej zyskujących).

3 elementy wskazujące na dominację krajów zachodnich:

1. historyczna, kilkuwiekowa przewaga modernizacyjna

2. ekonomiczna i duchowa dominacja nad światem

3. militarno - polityczna dominacja.

Największy sukces globalizacji to amerykanizacja (stwierdzenie obiegowe), ale istnieje kilka czynników potwierdzających to:

• zwycięstwo amerykańskiego modelu liberalizmu ekonomicznego

• przejęcie demokracji

• stworzenie potęgi w cyberprzestrzeni

• standardy technologiczne

• dominacja technologicznej, militarnej i symbolicznej sfery

Fukuyama: USA to trójkąt władzy globalnej- porównanie wpływu USA do np. oddziaływania starożytnego Rzymu- próba porównania do oddziaływania chrześcijaństwa w okresie krucjat, wypraw krzyżowych.

Przenikanie kulturowe amerykanizacji- uważa się, że ta dyfuzja jest zmianą modyfikacyjną, a nie zasadniczą, bo nie dąży do zmiany fundamentów społeczeństwa.

J.Jones- globalizacja- amerykanizacja: uważał globalizację za proces naskórkowy, powierzchowny - dowód: rozprzestrzenianie kulturowe na najniższym poziomie.

Niewymierność normatywna - zarzut do Jones'a. Uważał, że militarna strona jest podporządkowana filozofii życiowej, struktura ekonomiczna- podporządkowana społecznym uwarunkowaniom, jako dowód- decentralizacja ekonomiczna - łatwa, brak jednego dominującego ośrodka gospodarczego.

Inne stanowisko - Brener- warunkiem przetrwania (witalności) danego systemu jest utrzymywanie
i wzbogacanie zasobów kulturowych, z których się czerpie. Zachód wyeksploatował swe zasoby poprzez wielokulturowość, koncentrację na materializmie - homogenizację nie był w stanie wytworzyć wspólnej kultury - homogenizacja-na najniższym poziomie.

Sukces kapitalizmu - kombinacja materializmu i wzorów odziedziczonych lub skradzionych innym kulturom i zaczerpniętych lub powstałe na skutek dziedziczenia przez USA wzorów kulturowych (kultura obca przejmowana po części lub w całości przez ludy USA). Brak własnej kultury w USA - brak czynników historycznych, kulturowych (nawet język, religia nie wytworzone, ale przejęte). Jedyna nadzieja, iż ludzie będą mieli większą świadomość społeczną i będą rozpoczynali nową erę. Zmierzch Zachodu może spowodować rozpad cywilizacyjny, związany z ogromną ilością imigrantów; brak rodzimego społeczeństw spowoduje, że polityka asymilacji będzie coraz mniej skuteczna. Dzisiejszy trud poszukiwania rodzimej kultury wynika z tego, że nikt nie chce być akulturowy (schyłkowa tendencja). Samo zderzenie wypadkowej globalizacji będzie miało miejsce w USA.

Kishimoto - zagrożenie tożsamości amerykańskiej, tradycyjnych związków politycznych i kulturowych
z Europą. Europeizacja Ameryki- proces nieodwracalny.

Spekulacje wokół zmierzchu USA i Zachodu w kontekście ekonomicznym i tzw. kryzysu kulturowego, szczególnie w sferze kultury użytkowej, konsumpcyjnej, związanej z przemysłem rozrywkowym, technologii, wskazuje na symptomy duchowego wyczerpania.

Najwięcej koncepcji związanych z globalizacją- pojawiło się po II wojnie światowej w USA.

USA - naród kosmopolityczny - czerpie ze wszystkich kultur świata (wszystkie zapuściły tam korzenie), stąd preferencje USA, które są tzw. tyglem wielokulturowości, wieloetniczności.

Historie międzynarodowe:

1. okres- dominacji stosunków między rządami a elitami

2. okres- krótszy od I, w którym pojawiły się i zaczynają dominować organizacje społeczne, instytucje pozarządowe i całe społeczeństwa.

Świadomość związana ze zmianą mentalności. Świadomość pogłębiających się zależności i intensywności komunikatu jako oddziaływania na sfery polityczne i korporacje międzynarodowe - czynniki akceptowane przez rdzeń i rządy powiązanych społęczeństw.

Ujednolicenie wzorów kulturowych- w skład wchodzi postęp materialno- technologiczny. Tzw. cykliczność kultury uniwersalnej. Wiele teorii skupia się ku prognozie związanej z funkcjonowaniem kultury uniwersalistycznej: elementy:

1. kultura techniczna - najbardziej aktywna, związana z ujednoliceniem wzorów i zachowań ludzi, posługujących się podobnymi narzędziami, sposobami wytwórczymi, dążących do podobnego odczuwania, rozumienia, myślenia

2. międzynarodowa kultura polityczna- wpływa i decyduje o kształcie, jakości współżycia międzynarodowego; dochodzenie do wspólnych wartości w tej dziedzinie; najbardziej odporna na uniwersalizację

3. światowa kultura społeczna (największy wpływ ma nią uniwersalizacja)- determinuje wewnętrzną organizację społeczeństw i wpływa na ideologie, wartości moralne, religie, podpiera się budowaniem instytucji prawa.
   Czynnik komunikatu między kulturami- bardzo istotny, dzięki niemu główne wartości, cele, normy, mogą być przejęte przez większość społeczeństw, zostają one zintegrowane emocjonalnie i wpisane
   przez większość społeczeństw.

4. Język- zrewolucjonizowanie przekazu między pokoleniami i przyspieszanie akumulacji poznania
   w czasie i przestrzeni. Dzięki językowi, drukowi, jesteśmy na etapie oddziaływania mediów elektronicznych - jako klasyczny przykład rozprzestrzeniania się uniwersalizmu.

Media techniczne- wsparte technologią satelitarną, dążą do przeobrażenia, komunikaty w takiej wersji- by stworzyć globalistyczną sieć informacyjną (odniesienie się do McLuhana i jego „globalnej wioski”).

E. Morin- wizje procesu globalizacji: globalizacja- powiązana z perspektywą historiozoficzną - 4 fazy związane z dotychczasowym rozwojem cywilizacji:

1. faza- szybki wzrost demograficzny i kolonizacja planety (ekspansywność)

2. faza- przyspieszenie rozwoju systemów technicznych i wzrost ich złożoności

3. faza- rozwój myśli logiczno-empirycznej (wzrost roli rangi nauki i oświaty)

4. faza- wzrost intelektualnych zdolności człowieka, akumulacja wiedzy, wynalazczość, innowacyjności.

Wg Morina- dalsza ekspansja jest możliwa tylko w kosmosie. Przyszłość globu niepewna, bo jesteśmy
w krytycznym punkcie rozwoju cywilizacji. Teraz: tylko elementy destabilizacji i rozpadu. Wpływa na to zróżnicowanie kulturowe. Jednoczy nas jednorodność biologiczna. Fascynacja konwergentnością powoduje patologie, destabilizację społeczną, zachowania anomijne.

Ludzkość - wg Morina - zróżnicowana biologicznie na dwie wspólne biosfery:

• naturalną- daną człowiekowi

• cywilizacyjną- stworzył ją sam człowiek, jest zdeterminowana przez technikę.

Wzajemne relacje tych biosfer- tworzą tzw. planetarną świadomość. Podobieństwo biologiczne może być gwarantem globalnej stabilizacji (bez eksapnsji). Postęp dokona się dzięki uniwersalizacji, globalizacji, planetaryzacji, która będzie ukoronowaniem postępu społecznego.

Postęp- nie przyjdzie do żadnego społeczeństwa, ale dokona się dzięki globalizacji, uniwersalizacji, planetaryzacji (ta- ukoronowanie postępu społecznego). Duży nacisk na pozycję, rangę rewolucji (nie klasowej), ale na rewolucję sposobu myślenia- jest najtrudniejsza do przeprowadzenia, bo nie da się wyizolować, oddzielić jednej rzeczywistości od innej rzeczywistości społecznej, równocześnie proces rewolucji trzeba zacząć i kontynuować we wszystkich sektorach.

Obecna sytuacja różni się od prehistorycznej (jako punkt odniesienia), związanej z pozycją jednostki
i możliwością jej unicestwienia. Dzisiejsza struktura społeczna i możliwości mogą spowodować unicestwienie, dając też możliwości stworzenia spójności planetarnej ludzkości - to jest tzw. wielka alternatywa - możliwa, ale wg twórcy musi być spełniony podstawowy warunek zniknięcia państwowo - narodowej struktury świata - nie ma narodów, państw- wszyscy- społeczeństwo globu.

Teoria zniesienia narodów- powoduje dwa niezadowolenia:

1. związane z negacją zachowań antyhumanitarnych, które uważa się, iż znajdą doskonały fundament
   w planetarnej społeczności

2. związane z powstaniem coraz większej przepaści warstwowej i klasowej.

Wg Morina- ostatnie 200 lat, to czas, w czasie którego społeczeństwo przechodziło 3 etapy:

1. nowoczesne państwo narodowe- kapitalizm powołał je do życia; narzędzie ekspansji, przekształciło się
   w nacjonalistyczne społeczeństwa - wg Morina stało się sprawcą bardzo wielu nieszczęść: wojen, konfliktów, napięć,napięć społecznych. W swojej funkcji wewnętrznej- pozostawiało swoim członkom wąski margines swobód

2. powstanie w XX wieku państwa socjalistycznego- przekształciło się w strukturę totalitarną penetrując każdą sferę życia jednostkowego i społecznego; stało się kluczowym momentem do rozwoju wszechstronnego państwa narodowego

3. związany z degradacją państwa po II wojnie światowej, która wskazała na konflikty i rozpad globu, ale
   i scalenie się poszczególnych społeczeństw. To trwa do dziś. Jest fuzją dwu poprzednich etapów- państwo dobrobytu, np. kraje Zachodu osiągnęły wszechwładzę w uprzedmiotawianiu ludzi i manipulując nimi doprowadziło do poczucia bezpieczeństwa, pozbawiając aspiracji do poznawania rzeczywistości i własnego osądu. To ma doprowadzić do uwolnienia jednostki od odpowiedzialności za swoją egzystencję.

Główne elementy współczesnej kultury globalnej - produkt systemu europejskiego i rozpoczyna ekspansję na cały świat.

Poza uniwersalizmem istotny jest lokalizm. Im bardziej globalizują się problemy współczesności, tym większe znaczenie nabiera społeczność lokalna - nie jako zamknięta, wyizolowana, ale otwarta, taka, która będzie zdolna uczestniczyć w przemianach cywilizacyjnych uwzględniając swoje własne potrzeby
i oczekiwania.

Główny zwolennik- E. Laszlo- deklarując się jako globalista, deklaruje, że sam często utożsamia się ze społeczeństwem swojego miasta. Możliwa jest globalizacja z uwzględnieniem lokalizmu. Identyfikacja
z lokalnością pozwala na spełnianie tych potrzeb, których nie może zagwarantować nam świat kosmopolityczny ( i odwrotnie).

Wg Laszlo- nowe postawy społeczne należy tworzyć od podstaw- dzięki nowo powstającym dziedzinom nauki, z których wynikają nowe typy zachowań, umiejętność radzenia sobie z rolami lokalnymi i globalnymi. Najważniejsza wada globalizacji - bezkrytyczne faworyzowanie i fascynacja superkultulturą. Obywatele danej kultury mają pielęgnować rodzimą kulturę, a wynalazki uniwersalizmu wykorzystywać na miarę swych potrzeb i możliwości.

Dekalog obaw integracyjnych- czyli o strachu i roztrzęsieniu.

1. Ograniczona suwerenność jako trybut i efekt procesu akcesyjno - integracyjnego. Integracja europejska wymaga zrzeczenia się niektórych uprawnień państwa i jednomyślności w podejmowaniu kluczowych dla unii decyzji. (Laszlo - syndrom spóźnionego przybysza)

2. Homogenizacja kulturowa wynikająca z transferu z najlepiej rozwiniętych cywilizacyjnie krajów unii wzorów i wartości kulturowych oraz organizacyjnych do słabszych partnerów. Na szwank wystawione zostaną ugruntowane tożsamości społeczności lokalnych i regionalnych. Przemoc kulturowa.

3. Polska jako rezerwuar taniej siły roboczej i ziemi. Z uwagi na znaczne różnice w cenach ziemi rolnej
   i inwestycyjnej (od 3 do 7 razy na niekorzyść polski) oraz siły roboczej (ok. 3-krotnie tańsze niż w UE), kraj może być traktowany przez silnych partnerów jako dalekie zaplecze siły roboczej i ziemi. Wiadomo tymczasem, że przemysły innowacyjne lokują się tam, gdzie cena siły roboczej jest wysoka i wynika
   z poziomu kwalifikacji i kreatywności. Niska z kolei cena ziemi wzmaga obawy o szybkie jej wykupienie, zwłaszcza w regionach historycznie i kulturowo związanych z Niemcami.

4. Rozpad integralnej Polski. Obawa ta wiąże się jednoznacznie ze zjawiskiem, które określić można jako zmienna geometria integracji. Wprawdzie w UE znajdzie się cały kraj, ale najlepiej rozwinięte jego regiony, zwłaszcza Śląsk, będą w procesie integracyjnym uprzywilejowane, a inne, głównie za osią Wisły, gorzej.

5. Pogorszenie się stosunków z Rosją i wschodem - integracja z UE poprzedzona akcesem polski do NATO, pogorszyć może stosunki polityczne i gospodarcze z Rosją i jej partnerami. Polska stanie się najbardziej wysuniętym na wschód dużym państwem NATO i unii.

6. Zubożenie bezwzględne i względne społeczności oraz jego warstw i odłamów. Integracja sprawi, że Polacy będą gorzej uposażeni niźli mieszkańcy państw obecnych w unii wcześniej. Możliwe stanie się bezpośrednie porównywanie standardu życia w unii i Polsce. Ugruntować to może w samej unii zjawisko znane pod nazwą dylematu św. Mateusza i bogatsi staną się jeszcze bardziej zamożni, a ubożsi- jeszcze zubożeją.

7. Redeployment czyli obawa o przerzucanie do nowych, słabiej rozwiniętych państw unii brudnych, odpadowych praco- i kapitałochłonnych technologii, uznanych w nowoczesnym świecie za przestarzałe
   i anachroniczne.

8. Zniszczenie niektórych sektorów gospodarki narodowej. Integracja sprawi, że flagowe niegdyś przemysły kraju, zwłaszcza górnictwo, hutnictwo, gospodarka żywnościowa (mleczarnie, rzeźnie) przestaną być konkurencyjne za rynku kontynentalnym i nieodzowne okaże się ich radykalne reformowanie, głównie przez upadek i likwidację. Taki sam los może spotkać rolnictwo, które po akcesie funkcjonować może niszowo, nie mogąc nawiązać rywalizującej współpracy z rolnictwem unijnym o bardzo ugruntowanych tradycjach, wysoko wydajnym i od lat subwencjonowanym z budżetów państw unii.

9. Wniknięcie (intruzja) obcych wzorów kulturowych i postaw. Możliwa stanie się pointegracyjna erozja niektórych instytucji długiego trwania jak rodziny, kościół, i propagowanych przez nie wzorów postaw
   i zachowań. Niewykluczona jest także, wraz z rozwojem instytucji społeczeństwa obywatelskiego, laicyzacja, odrzucenie utrwalonych tradycji, zwyczajów i obyczajów. Kościół i większość jego wpływowych hierarchów (kard. Józef Glemp, Bp Roman Andrzejewski itp.) popierają - acz nie bezkrytycznie - procesy integracyjne.

10. Marginalizacja i peryferyjność w Europie. Ugruntowaniu ulegnie w stosunku do polski „syndrom spóźnionego przybysza” polegający na tym, że ten, kto przychodzi do organizacji ostatni, akceptować musi zazwyczaj, a nie stanowić, reguły zachowań i działań zbudowane przez przybyszów wczesnych. Co gorsza, ustalony jest też „porządek dziobania” korzyści finansowych i trudno będzie go nowym członkom unii zmienić. Występują oni w roli „kury - kopciuszka” ulokowanej na samym końcu unijnej kolejki.

Dekalog polskiego zacofania:

1. przestarzałe struktury zatrudnienia i gospodarcza dominacja sektora II (przemysł przetwórczy) oraz I (rolnictwo i przemysł wydobywczy) przy nieproporcjonalnie niskiej roli sektora III

2. anachroniczne stosunki własności- znaczący udział własności państwowej i wciąż widoczny, mimo pozytywnych zmian, niedorozwój sektora prywatnego: jego udział w tworzeniu PKB w 1997r- 65-70%- niższy od Czech- 75%, Słowacja- 82%, gorzej- Rosja- 55%, Białoruś- 35%, Bułgaria- 31%.

3. niekorzystna struktura eksportu- (artykuły nisko przetworzone: oferta surowcowo-rolnicza, meblarska, odzieżowa) i importu (artykuły wysoko przetworzone- maszyny i urządzenia, elektronika).

4. marnotrawstwo zasobów i środków w sektorze państwowym, zwłaszcza w przemysłach ciężkich, np. hutnictwo, górnictwo.

5. archaizm techniczno-technologiczny i wciąż niski poziom innowacyjności w państwowych sektorach gospodarczych.

6. niska wydajność pracy i brak logicznego związku między wkładem pracy, kwalifikacjami a płacą, zwłaszcza w sferze budżetowej.

7. niski poziom PKB na 1 mieszkańca.

8. jednostronna zależność gospodarcza, techniczno-technologiczna i kapitałowa od najlepiej rozwiniętych państw świata (teoria zależności).

9. niekorzystne wskaźniki rozwoju cywilizacyjnego (np. wysoka śmiertelność niemowląt, nadumieralność w wielu przedziałach wiekowych, niski wskaźnik oczekiwanej długości życia, skromne nasycenie infrastrukturą społeczną i komunalną, zdeformowana struktura wykształcenia).

10. nierówności w rozwoju regionalnym: dystanse, przepaści między poszczególnymi obszarami kraju: dwa bardzo silne województwa śląskie i mazowieckie: Polska Centralna a Ściana Wschodnia czy województwami (Mazowieckie a Podlaskie)

Dekalog atutów akcesyjnych- polskie skrzydła:

1. duży rynek wewnętrzny połączony z wewnętrzną wymienialnością złotówki - potencjał demograficzny, produkcyjny i nabywczy Polski

2. względnie tania - w porównaniu z UE - siła robocza i inne czynniki pracy oraz produkcji, zwł. ziemia

3. korzystne ulokowanie geograficzne, komunikacyjne i transportowe na wielu szlakach Europy.

4. szybko rosnący PKB i wzrastająca zamożność znaczącej grupy Polaków

5. akces Polski do NATO, obecność Polski w systemie europejskim, udział w znaczących instytucjach i organizacjach kontynentalnych i światowych: OBWE, OECD.

6. względna stabilność systemu demokratycznego oraz legalne - Weber- uprawomocnienie i legitymizacja władzy politycznej, połączone z mozolną odbudową tradycji parlamentarnych.

7. paradoksalnym atutem Polski w procesie akcesyjnym okazać się może - choć w pewnym tylko stopniu- zacofanie rodzimego rolnictwa.

8. rosnące aspiracje edukacyjne i profesjonalne znaczącej części Polaków, zwł. młodszego pokolenia, „homo novus” wykształconych na rodzimych uniwersytetach, uczelniach biznesowych i politechnikach już po 1990 roku.

9. postępy unifikacji polskiego prawodawstwa z prawodawstwem UE

10. społeczne poparcie dla akcesu UE (aktualnie spada)

---