Globalizacja-społeczeństwo-organizacja
Treść:
Ramy czasowe procesów globalizacji
Definicje pojęcia globalizacja
Pojęcie alternatywne: cywilizacja uniwersalna
Świat społeczny jako jedność
Społeczeństwo globalne: wskaźniki
Efekty globalizacji
Scenariusze globalizacji
Zglobalizowana rzeczywistość gospodarcza: korporacje ponadnarodowe, giełdy, kapitał spekulacyjny
Wpływ globalizacji na zawód menedżera
Ramy czasowe procesów
Nie ma zgody co do tego, od kiedy trwają procesy określane
syntetycznym mianem „globalizacji”:
od XV stulecia kapitalizm staje się systemem światowym (Wallerstein)
od XV-XVI wieku (odkrycia geograficzne)
Od XVIII wieku (rewolucja francuska, rewolucja przemysłowa)
Od XX wieku (upowszechnienie telewizji, radia „globalna wioska”, upowszechnienie komunikacji lotniczej telekomunikacji, technik informatycznych)
Definicje pojęcia globalizacja
planetarny przepływ kultury, technologii, dóbr
materialnych, kapitałów i ludzi, zmieniający
współczesne społeczeństwa (P. Sztompka)
kompleks powiązanych ze sobą procesów ekonomicznych, technologicznych, kulturowych i politycznych, które oddziaływają na wszystkie niemal społeczeństwa świata (P. Tobera)
zbiór procesów, które czynią świat społeczny „jednym” (R. Robertson)
Pojęcie alternatywne: cywilizacja uniwersalna
Cywilizacja uniwersalna (S. Huntington):
„kulturowe jednoczenie się ludzkości i coraz powszechniejsza akceptacja wspólnych wartości, przekonań, orientacji, zwyczajów i instytucji przez narody całego świata”
Istnieją pewne elementarne wartości, jak uznawanie morderstwa za zło, które są wspólne dla wszystkich społeczeństw
Termin cywilizacja uniwersalna może być użyty dla oznaczenia elementów wspólnych cywilizowanym społeczeństwom, jak miasta, umiejętność czytania i pisania, które odróżniają je od społeczeństw prymitywnych. Jest to pojęcie XVIII-wieczne, używane w liczbie pojedynczej
Termin cywilizacja uniwersalna może odnosić się do przekonań, wartości i doktryn przyjmowanych obecnie przez wielu ludzi z kręgu cywilizacji zachodniej oraz przez niektórych należących do innych kręgów kulturowych (kultura Davos). Wspólna kultura intelektualna, istniejąca tylko w granicach elit.
Cywilizację uniwersalną tworzy upowszechnianie się na całym świecie zachodnich wzorów konsumpcji i kultury masowej
JEDNAK:
Podstawą kultury Zachodu jest, zdaniem Huntingtona, Wielka Karta Wolności, a nie McDonald's. Ludzie spoza zachodniej kultury mogą spożywać hamburgery, lecz nie przyswajają sobie zasad zawartych w Magna Charta Libertatum
Vaclav Havel :
„Żyjemy dziś w jednej cywilizacji globalnej, która stanowi tylko cienką warstewkę pokrywającą lub skrywającą całą różnorodność kultur, ludów, światów religii, tradycji historycznych i postaw ukształtowanych przez historię . Wszystko to znajduje się pod spodem ”
Świat społeczny jako jedność
Co to znaczy, że świat społeczny staje się „jednym”?
F. Fukuyama:
kształtuje się zasadnicza jedność ideologiczna, ekonomiczna i polityczna świata w sensie poszukiwania wzorów rozwoju nie zaś w sensie braku różnic między narodami, państwami i regionami świata
Społeczeństwo globalne - wskaźniki
nowoczesne technologie oplatają świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych (Internet)
społeczności ludzkie stają się coraz mocniej powiązane siecią zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, kulturalnych. Zdarzenia w jednej części świata wywierają wpływ na to, co się dzieje w innych częściach.
Pojawiają się nowe formy organizacji ekonomicznych, politycznych, kulturalnych, o charakterze ponadnarodowym, oderwane od jakiegoś konkretnego kraju czy państwa. Niektóre z tych organizacji przejmują część atrybutów suwerenności państwowej i uzyskują uprawnienia do podejmowania decyzji wiążących państwa członkowskie (Parlament Europejski, Komisja Europejska)
Pojawiają się całe kategorie społeczne, których życie i praca odrywają się od konkretnego miejsc; do dyplomatów dołączyli dziś biznesmeni, artyści, naukowcy, zawodowi sportowcy, menedżerowie, finansiści, a także coraz więcej zwykłych ludzi, którzy włączają się w tzw. sieciowe formy pracy (teleworking)
Efekty globalizacji
Uniformizacja świata : kapitalistyczny rynek opanował świat najwcześniej. E. Wallerstein twierdzi, że już od XV wieku kapitalizm stał się systemem światowym; upadek tzw. ekonomii socjalistycznej stał się decydującym krokiem w stronę kompletnej dominacji kapitalizmu jako formuły gospodarowania
Homogenizacja: obejmuje dziedzinę kultury; światowym narzędziem komunikowania się staje się j. Angielski; upodobnia się kultura materialna i dziedzina konsumpcji
Zakłócenia w sferze tożsamości jednostek i grup; kategoria „my” rozszerza się poza ramy wspólnoty lokalnej i państwa narodowego (wielu myśli o sobie „Europejczycy”,); globalizacja mobilizuje świadomość obronną, na rzecz traconej odrębności kulturowej, własnych zwyczajów, wierzeń, sposobów życia; wzmocnieniu ulegają lojalności i tożsamości lokalne, religijna (Michel Maffesoli pisze o rodzącej się „mentalności plemiennej” )
Strukturyzacja społeczności światowej. Świat dzieli się owocami globalizacji nierówno i rozwija się w sposób niezrównoważony. Do połowy XX stulecia rozwój uzależniony był od eksploatacji jednych narodów przez inne. Od połowy stulecia zgoła odmienne czynniki decydują o rozwoju: wewnętrzne bodźce rozwojowe oraz współpraca, integracja i konkurencja między państwami.
Zmiana osi konfliktów społecznych Podstawowe konflikty społeczne dotyczą nierównego udziału różnych grup społecznych w dochodzie narodowym, czyli w konsumpcji.
Widać to wyraźnie w krajach dokonujących transformacji ustrojowej, lecz także w krajach zachodnich (protesty rolników, pielęgniarek, okresowo różne inne grupy zawodowe uciekające się do strajków jako formy społecznego protestu przeciwko ich własnej sytuacji).
Skutki ekologiczne światowej konsumpcji jako stylu życia ludzi: ignoruje się zasadę, że zasoby ziemi są ograniczone i wyczerpywane
Współczesny rozwój dokonuje się przy zwiększonym tempie ich eksploatacji
Rozwojowi towarzyszy degradacja i niszczenie środowiska
Jest to tzw. UNSUSTAINABLE DEVELOPMENT, czyli rozwój niezrównoważony
Scenariusze globalizacji
Trudno założyć, że wiemy, jak będzie przebiegał proces globalizacji w przyszłości. Można co najwyżej przyjąć, że są możliwe cztery scenariusze globalizacji
Scenariusz I: świat jest postrzegany jako mozaika zamkniętych, odgraniczonych wzajemnie Gemeinschaft -wspólnot, nie mających aspiracji do podporządkowania sobie innych, odmiennych wspólnot; to jest typowe dla ideologii antyglobalizmu; jest to wyraz sprzeciwu po uniformizacji kultury
Scenariusz II: idea ogólnoludzkiej zgody co do pewnych wartości i ideałów.
Sądzi się, że świat nie jest jeszcze jednością rodzaju ludzkiego ale trzeba, by takim się stawał. Takie przesłanie niosą idea Królestwa Bożego na ziemi, tendencje ekumeniczne we współczesnym kościele wyrażone w haśle nowej ewangelizacji świata (Jan Paweł II). W dziedzinie świeckiej takie tendencje wyrażają ruchy pokojowe czy ekologiczne
Scenariusz III: mozaika zachowujących odrębność Gesellschaft, państw powiązanych silnymi wzajemnymi więziami w dziedzinie polityki, ekonomii i kultury;
Ta wizja ma dwie wersje: egalitarną - równe państwa pokojowo współistniejące oraz wersję hierarchiczną: jest mocarstwo wiodące, które bierze na siebie funkcję utrzymania światowego porządku
Scenariusz IV: zanik państw narodowych, unifikacja - najpierw regionalna, potem globalna pod egidą wspólnej organizacji politycznej czy ponadnarodowego „rządu światowego”
Najsilniejsze starania w kierunku realizacji takiej wizji pojawiły się w Europie - poczynając od integracyjnych instytucji ekonomicznych (Wspólnota Węgla i Stali, potem Wspólny Rynek, unia walutowa). Powstają równolegle ponadnarodowe instytucje wymiaru sprawiedliwości oraz polityczne (Parlament Europejski, Komisja Europejska)
Zglobalizowana rzeczywistość gospodarcza: korporacje ponadnarodowe
Głównymi aktorami globalnej gospodarki są korporacje - kontrolują one znaczną część rynków we wszystkich krajach poprzemysłowych. Z tego powodu mówi się o tzw. kapitalizmie korporacyjnym, w cieniu którego pojawia się kapitalizm indywidualny.
Korporacje transnarodowe - cechują się tym, że działają w przestrzeni nie ograniczonej granicami państw, regionów, i kontynentów
Korporacje te, ze względu na swe rozmiary i sieciową strukturę nie podlegają kontroli państwa
Sądzi się, że firmy transnarodowe mają orientację kosmopolityczną raczej niż narodową. Widać to w decyzjach gospodarczych podejmowanych przez zarządy firm: produkcję przenosi się do tych krajów, w których są niższe koszty.
Dość powszechnie wyrażane są obawy, że globalizacja może mieć fatalne konsekwencje społeczne dla najwyżej rozwiniętych krajów świata
Pod koniec XX wieku liczbę firm transnarodowych szacowano na 38000. Rynki narodowe i sama koncepcja terytorialności oraz położenia geograficznego zdają się tracić na znaczeniu.
UWAGA: nie wszyscy podzielają ten powszechny ton. Peter Drucker uważa, ze wcale nie jest to prawdą, jeśli przyjrzymy się tendencjom do inwestowania. Firmy nadal inwestują w regionach, w których są już inne przedsiębiorstwa. Wcale nie jest tak, że miejsce przestało się liczyć.
Symbolem otwartości i globalności rynków są giełdy finansowe, połączone elektronicznymi sieciami: obraz gospodarki światowej jest właściwie cały czas „przed oczami” uczestników giełdy, w każdej chwili można też dokonać transakcji w dowolnym miejscu globu. Dzienne transakcje na rynkach finansowych wynoszą 1.5 bln dolarów
Dużą rolę na rynku finansowym odgrywa kapitał spekulacyjny
Kapitał spekulacyjny szybko napływa w sprzyjających okolicznościach i równie szybko wypływa, jeśli okoliczności te stają się mniej sprzyjające. Kryzys w Rosji (koniec lat 90tych) sprawił, że obroty na giełdzie warszawskiej spadły o 30%, zaś inwestorzy szybko wycofali z naszego kraju ponad 1 mld dolarów
Doświadczenie krajów azjatyckich wykazują, że kapitał spekulacyjny nie tworzy nowych perspektyw rozwoju produkcji, a jedynie wykorzystuje możliwości przejęcia lokalnych firm
Wpływ globalizacji na zawód menedżera
rosnące znaczenie wiedzy jako siły napędowej rozwoju:
około lat dziewięćdziesiątych XX wieku mamy do czynienia z uformowanymi w zasadniczym zrębie właściwościami „gospodarki opartej na wiedzy”. Należą do nich:
wykorzystywanie wyników badań naukowych w gospodarce;
intensywne inwestowanie państwa i podmiotów gospodarczych w badania i rozwój;
instytucjonalizacja innowacji w działach badań i rozwoju wielkich korporacji; traktowanie innowacji jako dziedziny zarządzania, narodziny innowacji systematycznej (planowanej);
pojawienie się nowych dziedzin gospodarowania, branż tzw. “wysokich technologii”, z inspiracji badań naukowych i w wyniku rosnącej podaży wiedzy naukowej;
rozwój technologii telekomunikacyjnych i informatycznych, ich wykorzystanie w procesie generowania, wyszukiwania, cyrkulacji, przechowywania i wykorzystania zasobów wiedzy oraz w transakcjach gospodarczych i szeroko rozumianym zarządzaniu;
zmiana kontekstu edukacyjnego: zmierzch elitarności i upowszechnienie się wyższego wykształcenia.
jakość życia i poziom zadowolenia obywateli (przeciętna długość życia, PKB na głowę mieszkańca, poziom zadowolenia z warunków życia i optymizm)
U progu XXI wieku na przedsiębiorstwa wpływać będą następujące czynniki (Toffler, Naisbitt):
globalne spojrzenie na przemysł, rynek, kryzys energetyczny, terroryzm i ochronę środowiska (slogan Naisbitta: „myśl globalnie, działaj lokalnie”)
nadejście społeczeństwa informatycznego
nieprzydatność technologii nie biorącej pod uwagę zarządzania informacją oraz potrzeb ludzi
decentralizacja procesów decyzyjnych
wyzwalanie kreatywności pracowników
stopniowy spadek roli struktur hierarchicznych i koordynacji za pomocą hierarchii
powstawanie sieci - sieciowych struktur pracy, sieciowych form kooperacji firm
Wpływ globalizacji na zawód menedżera
W gospodarce globalnej należy liczyć się z następującymi trendami, wymuszającymi zmiany mentalności i zachowań menedżerów (Fleishmann):
przekształcenia własności (anonimowość i globalny charakter inwestorów) prowadzące do jej umiędzynarodowienia wymagać będą zmiany mentalności menedżerów - również oni muszą stać się „globalnymi kierownikami”
rósł będzie udział usług w wytwarzaniu dochodu narodowego, w tym usług związanych z przetwarzaniem informacji
państwa będą się wycofywać z roli „stróża” na rzecz interwencjonizmu ponadpaństwowego, spełnianego przez regionalne organizacje, np. Unię Europejską, Międzynarodowy Fundusz Walutowy itp.
globalizacja wymuszać będzie standaryzację procedur, przepisów, wykształcenia i - do pewnego stopnia - zachowań w biznesie; kraje zawierają sojusze, firmy - tworzą alianse strategiczne; w tych warunkach powstawać będą standardy zarządzania globalnego; ten ma władzę kto dyktuje standardy!
Wpływ globalizacji na zawód menedżera
Zachodzące zmiany wymagać będą rezygnacji z części dotychczasowych nawyków i do niedawna stosowanych powszechnie instrumentów zarządzania. W szczególności trzeba się wyzbyć (Hayes&Abernathy): analizowania otoczenia w oderwaniu od trendów światowych
systemów kontroli i nagradzania faworyzujących sprawy bieżące, zniechęcających do podejmowania wyzwań przyszłości
strategii zarządzania ignorujących różnice preferencji klientów z różnych kręgów kulturowych
maksymalizowania efektywności produkcji poprzez obniżanie nakładów niezbędnych przyszłym pokoleniom (np. na ochronę środowiska)
Świat wszedł w epokę „organizacji i ludzi uczących się”; rośnie rola zdolności do generowania i wykorzystywania wiedzy w procesach produkcji i świadczenia usług
Kraje rozwijające się nie mogą opierać planów swojego rozwoju na taniej robociźnie - muszą nauczyć się stosowania wiedzy „w biegu” czy „z marszu”
Na znaczeniu zyskują umiejętności menedżerów do tworzenia tzw. „instytucjonalnych układów doskonalenia zarządzania” (A. Koźmiński), czyli inaczej mówiąc, zdolności do wykorzystania dla dobra firmy potencjału oferowanego przez:
rynek pracy i agencje doradztwa personalnego
doradztwo organizacyjne
instytucje badawcze
instytucje szkoleniowe doświadczone w kształceniu menedżerów
Konkluzje:
Rola menedżera zbliża się do roli badacza
Rośnie znaczenie wiedzy antropologicznej w edukacji menedżerskiej
Nowa dziedzina umiejętności: zarządzanie różnicami kulturowymi
Nowa dziedzina umiejętności: zarządzanie wiedzą
Rośnie znaczenie praktycznych problemów komunikacji wewnątrz firmy (praca w zespołach projektowych!) oraz komunikacji z otoczeniem (olbrzymia ilość przekazów emitowanych równocześnie jak się wyróżnić z tła?)
Do branż wysokich technologii zalicza się dziś: produkcję komputerów i sprzętu biurowego, produkcję telewizorów, radioodbiorników i sprzętu telekomunikacyjnego, produkcję instrumentów medycznych, optycznych i precyzyjnych, produkcję samolotów i statków kosmicznych, produkcję farmaceutyków, chemię medyczną i wyrobów botanicznych [„Towards …”, op. cit., s. 106]