Marksizm.
Poglądy ekonomiczne. Fundamentem ekonomii marksistowskiej była przeprowadzona przez Marksa dogłębna krytyka rynkowej gospodarki kapitalistycznej. Wykorzystując przejętą z ekonomii klasycznej teorię wartości opartej na pracy, Marks sformułował teorię wartości dodatkowej, wykazując, że źródłem zysku kapitalistów jest wyzysk (nieopłacony czas pracy) robotników, możliwy dzięki posiadaniu przez nich monopolu własności środków produkcji.
Komunizm. Zasady nowego ustroju gospodarczego, powstałego po upadku kapitalizmu nazwał komunizmem - ustrój oparty na społecznej własności środków produkcji (państwowej lub spółdzielczej), z centralnym planowaniem i zarządzaniem, zastępującymi mechanizm rynkowy w regulacji procesów gospodarczych, dążący do pełnego zaspokojenia potrzeb społecznych na drodze rozdawnictwa dóbr i usług, przy zastosowaniu zasady "każdemu według potrzeb" (całkowita eliminacja wymiany i pieniądza).
Rewolucja klasowa. Mając na uwadze teorię klas Marks podkreślał, iż „To co ja wniosłem nowego polega na udowodnieniu: 1) że istnienie klas jest związane tylko z określonymi historycznymi fazami rozwoju produkcji, 2) że walka klas prowadzi nieuchronnie do dyktatury proletariatu, 3) że owa dyktatura proletariatu jest sama przejściem do zniesienia wszelkich klas i do społeczeństwa bezklasowego. Momentem przełomowym w walce klasowej jest „rewolucja socjalistyczna polegająca na przejęciu władzy przez proletariat, prowadząc w dalszej perspektywie do wykształcenia się stosunków nieantagonistycznych i bezklasowych.
Rewolucja. Teoria rewolucji opiera się w marksizmie na założeniu prawidłowości wybuchu i zwycięstwa rewolucji określonego typu. Nowa klasa dochodzi do władzy drogą rewolucyjną i taka perspektywa rysuje się przed proletariatem. Marks zakładał, że rewolucja wybuchnie samoistnie na fali niezadowolenia klasy robotniczej. Rewolucja będzie tym silniejsza, czym większe niezadowolenie i ilość siły robotniczej. Stąd prosty wniosek, że wybuchnie w kraju najbardziej uprzemysłowionym. Ponadto bazować miała na wzroście świadomość klasy robotniczej. Celem rewolucji socjalistycznej jest również zlikwidowanie biurokracji, jako przeciwstawnej względem większości społeczeństwa siły politycznej.
Krytyka państwa burżuazyjnego „Państwo polityczne" w warunkach społeczeństwa kapitalistycznego staje się instytucją zabezpieczającą interesy partykularne, odpowiadające dążeniom klasy panującej. Będąc zaangażowanym w walce społeczeństwa obywatelskiego, państwo polityczne nie może wyrażać i urzeczywistniać idealistycznie pojmowanego „rozumu społecznego", lecz reprezentuje interes partykularny odpowiadający burżuazji. Dopiero wizja demokracji proletariackiej umożliwić miała fundamentalne przekształcenia stosunków społeczno-politycznych, gwarantujących ich dalszy nieantagonistyczny rozwój.
Leninizm
Udział społeczeństwa w funkcjonowaniu państwa dyktatury proletariatu miał być zasadą urzeczywistniającą w praktyce teoretyczne założenia ustrojowe. Proletariat przyciągnąć powinien pozostałe klasy i warstwy społeczne do zadań socjalizmu. Niezależnie od tych celów walczy z resztkami kapitału opierającego się na związkach „istniejących znacznie dłużej i bardziej ugruntowanych, niż więzi łączące klasę robotniczą". Sytuacja ta uzasadniała stosowanie j w szerszym zakresie środków przemocy w odniesieniu do tych klas społecznych. Zburzenie starego aparatu państwowego i ustanowienie na jego gruzach nowych instytucji państwa proletariackiego, staje się podstawowym zadaniem dyktatury robotniczej.
W latach działalności Lenina znaczne wpływy w ruchu robotniczym uzyskał reformizm i rewizjonizm. Fundamentalną tezą reformizmu było twierdzenie, iż klasa robotnicza, walcząc drogą stopniowego przeprowadzania reform państwa kapitalistycznego, doprowadzić może do uformowania podstaw socjalizmu, bez konieczności rewolucyjnego przejmowania władzy. Nie powinien jednak być programem prowadzącym do zasadniczego przekształcenia systemu kapitalistycznego w socjalistyczny. Reformizm oznaczał również rezygnację z rewolucji socjalistycznej, a w ślad za tym z państwa dyktatury proletariatu. Dowodził, iż program reformistyczny zasadniczo odpowiada interesom burżuazji, służąc ustabilizowaniu istniejącego systemu, kosztem większych lub mniejszych ustępstw ekonomicznych na rzecz świata pracy.