Recenzja artykułu Ryszarda Więckowskiego „Pedagogiczna interpretacja współczesnej koncepcji integracji”
Artykuł nawiązuje do reformy systemu edukacji narodowej, której jednym z ważnych elementów jest edukacja wczesnoszkolna. Na wstępie autor wspomina o nauce całościowej, w kontekście której pojawiło się wiele koncepcji edukacyjnych, idei popularyzowanych w Polsce, szczególnie w okresie międzywojennym. Przypomina koncepcję Owidiusza Decroly'ego, której podstawą były naturalne potrzeby i zainteresowania dziecka, w programie szkolnym nie było podziału na odrębne przedmioty nauczania, nauka zorganizowana była według ośrodków tematycznych dostosowanych do faz rozwojowych, środowiskiem naturalnym dziecka był ogród i izba szkolna zamieniona na muzeum i pracownie a środowiskiem społecznym życie rodzinne i szkolne. Sposób poznawania rzeczy w szkole O. Decroly'ego sprowadzał się do obserwowania, kojarzenia oraz wyrażania. Klasy szkolne miały charakter audytorium, były warsztatami i pracowniami. Liczba uczniów w klasie była niewielka, po kilkanaście osób w różnym wieku. Podstawowym zadaniem szkoły było obudzenie w dziecku zrozumienia tego, co wykonuje i umożliwienie mu kierowania samym sobą w toku własnej aktywności. Decroly pierwszy wprowadził do szkoły metodę globalna nauki czytania i pisania oraz gry wychowawcze i dydaktyczne. Zaletą jego systemu było też pełne współdziałanie wychowawców z poszczególnymi dziećmi, wspierające w sposób możliwie pełny rozwój indywidualności.
Inna z odmian nauki całościowej było także nauczanie łączne. Tę koncepcję opracował Karol Linke, uważał, że dzieci aż do 14 roku życia nie powinny pobierać nauki „rozłożonej” na odrębne przedmioty, dziecko bowiem w procesie poznawania ujmuje rzeczywistość całościowo i dopiero przez analizę wyodrębnia różne gałęzie wiedzy. Linke opracował koncepcję nauczania łącznego , symptomatyczną dla edukacji elementarnej, wyróżnił tzw. kręgi życia i przeciwstawił je kręgom rzeczy. Zarówno w kręgach życia jak i w kręgach rzeczy występują realne przedmioty, które pełnią inne funkcje, np. węgiel należy do różnych kręgów życia, gdy znajduje się w kopalni, w domu, rozpatrywany jednak jako przedmiot sam w sobie, należy do kręgu rzeczy. Małe dziecko spotyka się w swoim codziennym doświadczeniu głównie z kręgami życia i od tego należy rozpocząć naukę elementarną. Dopiero w toku dalszej nauki spostrzega, że w różnych kręgach życia występują te same przedmioty, wyodrębnia je wiec z naturalnego podłoża i traktuje jak obiekty same w sobie, tworzy kręgi rzeczy. Z kręgów rzeczy z kolei wyłaniają się odrębne przedmioty i działy nauki. Zjawisko to -swoistego różnicowania- dotyczy nie tylko rzeczy, ale też umiejętności.
W dalszej części artykułu autor porusza problem teorii, która jest wymagana dla istnienia jakiejkolwiek koncepcji. Opisuje błędy jakie występują w interpretacji tego pojęcia i sam wyjaśnia czym owa teoria jest. Według niego mianem teorii, czy założeń teoretycznych określa się każdy zbiór twierdzeń, który stanowi wystarczającą podbudowę myślową praktycznego działania, (jest to funkcja prakseologiczna teorii), każda teoria musi coś wyjaśniać. Jest to taki zbiór twierdzeń, który dostarcza wyjaśnienia spostrzeganych i gromadzonych przez nas faktów. Określa sposoby budowania teorii lub założeń, wyróżnia 3 sposoby; sposób czynnikowy, funkcjonalny i zaksjomatyzowany.
Autor opisuje kilka programów nauczania, w których poszukuje klarownej konstrukcji myślowej, stanowiącej podstawę myślową praktycznego działania nauczyciela, twierdzi, że nie ma zarówno w Polsce jak i na świecie klarownie opracowanej teorii programu szkolnego. Według niego opracowanie programu wymaga na początku czynności inicjujących proces przyjęcia pewnej konstrukcji myślowej, tak więc w procesie konstruowania programu powinniśmy opierać się na podejściu zaksjomatyzowanym. Oznacza to przyjęcie pewnych założeń naczelnych czy idei, możliwie klarownych pozwalających nam na precyzyjne określenie naszych zamysłów koncepcyjnych i reformatorskich.
W dalszych rozważaniach definiuje pojecie integracji jako pojęcia i integracji jeśli mówimy o edukacji, w przypadku edukacji -jest to sposób nauczania mający na celu pokazywanie związków między wszystkimi przedmiotami oraz ukazywanie nauki jako całości, w przypadku konstruowania programu jest to swoisty sposób porządkowania dobieranych i układanych treści.
Stawia pytania podstawowe: jaka jest istota współczesnej edukacji wczesnoszkolnej, jaki charakter powinna mieć edukacja dziecka w klasach początkowych, czego należy uczyć dzieci rozpoczynające naukę szkolną w warunkach zreformowanej szkoły podstawowej? Przyjmuje w tym zakresie 3 teorie. Pierwsza z nich orzeka o tym, że naturalną właściwością, potrzebą czy dążeniem dziecka jest potrzeba wyrażania siebie. Druga -istotą współczesnej pracy pedagogicznej nauczyciela z dziećmi jest organizowanie szeroko rozumianego doświadczenia, kolejną jest założenie, że dziecko w młodszym wieku szkolnym poznaje znaki językowe, w tym znaczeniu istotą pracy pedagogicznej jest kształcenie języka dziecka w aspekcie semiotycznym. Możemy też przyjąć uwzględniając zaksjomatyzowany sposób budowania teorii czy założeń, tzw. pedagogiczne podejście sytuacyjny, orzeka ono o tym, że nadrzędną wartością czy celem edukacji wczesnoszkolnej jest szeroko rozumiany rozwój dziecka. Zewnętrznym zaś wskaźnikiem tego rodzaju są umiejętności, sprawności, czy kompetencje.
Zachęcam do przeczytania artykułu i zapoznania się z poglądami i teoriami autora.