Język - świat dźwięków+system znaków, przekaźnik inf., pojedyncze dźwięki nie są w stanie przenosić znaczenia;

Mowa - wiąze się ze znaczeniem, w mowie posługujemy się znakami

Semiotyka - nauka o znakach, dzieli się na 2. grupy:

1. konwencjonalne (arbitralne, symbole) - wiążą się jakąś konwencją zwyczajową, żeby te znaki trzeba znać konwencję/ umowę społeczeństwa (np. czarny strój żałoba, znaki drogowe, flagi, logo). Aby odebrać te znaki używamy najpierw zmysłów(najbardziej wzroku), a potem zgodnie z umową. A)znaki wizualne: gesty, flagi b)dźwiękowe/foniczne: dzwon kościelny, dzwonek szkolny, oklaski, hymny c) zapachowe: perfumy d)smakowe e) dotykowe

2. naturalne (nabywanie wiedzy życiowej) - nie wymagają znajomości umowy przy odbiorze tych znaków, np.: ciemne chmury, żółknące liście, śnieg

3. ikoniczne/obrazkowe - (pośrednie miedzy konwencjonalnymi a naturalnymi) - mniej lub bardziej realne przedstawienie m-c, osób, zdarzeń (zdjęcie w dowodzie, zwierzaki na tabliczce zoo)

język - to system znaków konwencjonalnych, dźwiękowych, wizualnych (pismo)

znaki językowe - to wyrazy, symbole różnych zjawisk rzeczywistości; ich system jest rozbudowany; *składają się z jednostek dźwiękowych - głosek (pojedynczy segmentowy), które zbudowane są z fonemów (w piśmie odpowiadają im litery, pojedyncze nie mają znaczenia) litera=głoskapojedynczo nic nie znaczą - struktura dwupoziomowa.

Komunikacja - występuje zarówno w świecie ludzkim jak i zwierzęcym, tylko u zwierząt jest jednopoziomowa - ograniczona znakami dźwiękowymi(np. pojedyncze piszczenie), brak umowy społ.

Język ludzki to unikalny system znaków konwencjonalnych służący porozumiewaniu się w danej społeczności, system znaczący i nieznaczący - dwuklasowość - gramatyczna struktura

Znaczenie w języku: 2u poziomowość języka, związane ze znakami językowymi:

1. nieznaczące: wszystkie jednostki poziomu fonicznego (głoski, sylaby), 37 fonemów które odpowiadają literom

- fonem - jednostka, nieznacząca, tworzy bazę znaczeniową, jest budulcem znaczeń, z nich powstają znaki językowe

- sylaba - jednostka rytmiczna mowy, wydobywana w mowie skandowanej, składa się z samej samogłoski, lub z s i spółgłosek; ułatwia przekaz i odbiór mowy

2. znaczące - powstają z połączenia fonemów lub sylab, tworzą znak językowy - wyraz

- wyraz - podstawowy znak językowy, zazwyczaj podzielny znaczeniowo np. ucz¹ - eń² 1. jednostka znacząca, 2. wskazuje na osobę ( podział na morfemy); u-czeń - jednostki

nieznaczące

- morfem - najmniejsza jednostka znacząca w języku, są częścią wyrazu, każdemu można przypisać jakieś znaczenie a) słowotwórczy: związany z budową słowotwórczą (lek - arz) b) fleksyjne: związane z kategoriami gramatycznymi (przeczyta-ł)

Jak znaczą jednostki znaczeniowe - teoria F. Desoisra

Znaki językowe znaczą poprzez poł. el. Znaczącego ze znaczonym, związek nierozerwalny (jak kartka papieru - 2 strony) abstrakcyjny, określa jednocześnie wiele stołów, bądź jest tylko wyobrażeniem (stołu).

el. znaczący: nieprzypadkowe poł. fonemów (np. s-t-ó-ł) el. Znaczony: występuje poza językiem, jest wyobrażeniem (stołu)

znaczenie wyrazu f-cjonuje z wykorzystaniem pojęć:

Pojęcie - to treść znaczenia danego wyrazu, może być szersze lub węższe, ma wymiar społ., ponadsubiektywny, składa się z: a) zbiorowej wiedzy o obiektach, które mieszczą się w pojęciu b)potoczna wiedza o obiektach - słowniki

W definicjach słownikowych znajdują się podstawowe cechy znaczeniowe pojęcia

Desygnacja - odniesienie pojęcia do klasy bojektów (stół należy do grupy stołów, ”mebel” jest abstrakcją)

Konotacja - cechy pojęciowe wynikające ze społ. przekonań, wierzeń i stereotypów, np. zdrowy jak ryba, klnąć jak szewc

Istotą funkcjonowania wyrazu jest jego związek z pojęciem.

WYRAZY POLISEMICZNE - (wieloznaczne), jest to korzystne ekonomicznie dla języka. Są znaczenia ważne - Znaczenie główne - (szukamy w łacinie).marginesem są znaczenie drugorzędne, środowiskowe, potoczne, literackie.

Występowanie polisemii nie przeszkadza, lecz pomaga. W takich wyrazach odnajdujemy podobne cechy fizyczne (noga ludzka i od stołu). Dzięki temu wyrazy i te przedmioty są spójne znaczeniowo przez te cechy.

HOMONIMIA - rożne wyrazy o tym samym brzmieniu - homonimy (np. zawód-profesja, zawód-niepowodzenie), nie mają cech wspólnych, wynika z przypadku; a) słownikowa (bal-zabawa, kawał drzewa; winny-przestępca-smak; bez-kwiat-przyimek) b) gramatyczna (piła-rzeczownik, w innej f-cji czasownik)

POLISEMIA - jest świadomym i planowanym zabiegiem (np. metafory), to oszczędność językowa, język bez norm byłby nudny i bezbarwny. Przydaje się ona w grach słownych, zabawach reklamowych a)Metaforyzacja: tworzenie metafor b) metonimizajca: tworzenie metonimii (szklanka-przemiot-objętość), ma nieograniczone pole, rozwija się świadomie, związek semów (sem - minimalny el. wyrazu, który nadaj znaczenie) dla hom,onimów nie ma wspólnych semów

Leksyka - to zbiór wyrazów w języku, każdy z nich ma sowje znaczenie, zasób; jest nieograniczony i ciągle ulega zmianom jakościowym i ilościowym (nowe wyrazy - rozwój techniki). Zjawisku rozszerzania listy wyrazów towarzyszy zjawisko znikania. Są to długie procesy (np. perygrymować). Często zapomniane wyrazy są wskrzeszane w nowym znaczeniu, lub są znane biernie, np. niewiasta, białogłowa.

Zapominamy o nieprzydatnych wyrazach, a nowe niepotrzebne także zostają nieprzyswojone.

Każdy wyraz jest indywidualny. To ujęcie, że wyrazy są autonomicznymi jednostkami jest powoli obalane, wyrazy są częścią dużej struktury, w której wszystkie el. są ściśle związane i zależne. Każy z tych el. funkcjonuje tylko dla całości, aby dobrze działała. Bez jedngo nie działa. Tak współcześnie w ujęciu strukturalistycznym podchodzi się do języka (system fonemiczny, graficzny, ortograficzny). Słownictwo w tym ujęciu jest systemem jednostek powiązanych ze sobą. Oddziałują na cały system. Można to udowodnić przez ciąg wyrazów. Znaczenia wyrazó traktujemy relacyjnie do innych wyrazów i ich znaczeń (żęby wiedziec co oznacza, że dostałąm 3. muszę wiedzieć o relacji 2 i 4. skali). Całość zasobu leksykalnego jest systemem wielu połączeń, jest otwarty na zmiany.

System leksykalny jest podatny na zmiany (powiązany nićmi polisemii)

1. relacja antonimii (wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu zimny-ciepły)

2. synonimia (wyrazy o podobnym znaczeniu, np. dentysta-stomatolog)

3. komplementarność (przeciwieństwo i dopełnienie się: dzień-noc=doba)

4. konwersja (przeciwieństwo, zjawisko widziane z różnych punktów widzenia (n-l uczeń, brać-dawać, mąż-żona)

5. hiponimia (węższe znaczeniowo w stosunku do szerszych znaczeniowo wyrazów stół-mebel, lipa-drzewa)

system słowotwórczy w języku

---