Rehabilitacja - skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne, pedagogiczne, społeczno-zawodowe zmierzające do rozwinięcia u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności do samodzielnego życia w społeczeństwie

Rewalidacja; zadania

• Zapobieganie pogłębianiu się istniejącego niedorozwoju

• Leczenie chorych narządów i usprawnianie osłabionych

• Stymulacja i organizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu sił organizmu

• Wychowanie i nauczanie specjalne

Resocjalizacja - proces wychowania jednostek wykazujących trudności w dostosowaniu się do norm społecznych, moralnych, prawnych. Polega na stosowaniu psychotechniki, socjotechniki, nauki szkolnej lub pracy w warunkach izolacji

Pedagogika osób z upośledzeniem umysłowym

Niedorozwój umysłowy - niższa od przeciętnej ogólna sprawność intelektualna, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania.

3 składniki upośledzenia:

• organiczny - uszkodzenia budowy i fizjologii układu nerwowego

• psychologiczny - obniżenie sprawności intelektualnej

• społeczny - szczególne uwarunkowania roli społecznej osoby upośledzonej

myślenie osób upośledzonych ma charakter konkretno-obrazowy; mała podzielność uwagi; niestałość emocjonalna, agresywność

czynniki utrudniające pracę rewalidacyjną:

• opóźniony czas rozpoczęcia pracy korekcyjnej i wyrównawczej

• zaniedbania rodzinne i środowiskowe

stopień niedorozwoju - test Wechslera

Rozwój przeciętny - 85-110

Rozwój niższy niż przeciętny - 70-84

Niedorozwój umysłowy - 55-69

Niedorozwój umiarkowany - 40-54

Niedorozwój znaczny - 25-39

Niedorozwój głęboki - 0-24

Rewalidacja wymaga:

• dobrego poznania ucznia

• zrozumienia jego trudności w poznawaniu świata

• uświadomienia istoty rewalidacji uczniów

• znajomości potrzeb rozwojowych dziecka

• tworzenie korzystnych warunków emocjonalnych w zespołach uczniowskich

Cel: wyrobienie w dzieciach aktywności, samodzielności, obcowanie ze zjawiskami przyrody itd.

Wychowanie w rodzinie:

• poświęcenie czasu - zabawa i ćwiczenia

• zapewnienie możliwości poznawania otoczenia

• ułatwianie kontaktu z innymi dziećmi

• zaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka

Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim mają obowiązek nauki w szkołach podstawowych lub specjalnych (klasy specjalne, klasy integracyjne, szkoły integracyjne i specjalne, szkoły zawodowe).

Upośledzenie umysłowe dotyczy funkcjonowania intelektualnego oraz innych sfer rozwoju: emocji, uspołecznienia, sprawności motorycznej. Powstaje w okresie rozwojowym do 18 roku życia i spowodowane jest różnymi czynnikami (czynniki biologiczne - uszkodzenie OUN)

Cele pracy pedagogicznej

Podstawowym celem jest przygotowanie dziecka do samodzielnego życia w którym będzie pełnić ono godne role, zgodne ze swoimi potrzebami, możliwościami, zainteresowaniami i oczekiwaniami otoczenia społecznego.

Osoba z głębszą niepełnosprawnością powinna być przygotowywana do pełnienia roli aktywnego członka rodziny a wiec osoby samodzielnej w samoobsłudze, kompetentnej w podstawowych pracach domowych.

Zasady pracy pedagogicznej:

1. Akceptacja dziecka

2. Podmiotowość i indywidualność - poszanowanie praw człowieka, oczekiwań dziecka

3. Refleksyjność - analiza podejmowanych działań pedagogicznych

4. Systematyczność i konsekwencje

5. Komfort psychiczny - pozytywny wzajemny stosunek dziecka i terapeuty

6. Liczenie się z innymi osobami uczestniczącymi w realizacji programu wychowawczego - uwzględnienie potrzeb i oczekiwań otoczenia społecznego, rodziny

Edukacja (obowiązkowa dla wszystkich):

• Nauczanie zintegrowane

• Klasy integracyjne

• Klasy specjalne

• Nauczanie indywidualne (upośledzenie sprzężone)

• Ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy (gdzie organizowane są wyjazdy dzieci)

• Ośrodek dydaktyczno-wychowawczy - dla osób o upośledzeniu umiarkowanym

• Ośrodek rehabilitacyjno-terapeutyczny - dla osób o upośledzeniu głębokim

Surdopedagogika - pedagogika niesłyszących i niedosłyszących

Cele:

• przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu, słuchu

• przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnienie procesów poznawczych

Metody porozumiewania się:

• metoda migowa

• umowne znaki migowe określające dane pojęcie

• daktylografia - mowa palcowa

• odpowiednie układy palców jednej lub obydwu dłoni

• fonogesty, umowne ruchy dłoni wykonywane na wysokości twarzy

• mowa kombinowana

• Metoda totalnej komunikacji uwzględnia wszelkie drogi porozumiewania się

• Metoda ustna wykorzystuje różne drogi kontaktu z uczniem prowadzące do opanowania przez niego mowy ustnej

Wczesna diagnoza i interwencja powinna nastąpić w okresie od pół do pierwszego roku życia, w tym okresie intensywnie rozwija się układ nerwowy

W procesie rewalidacji uwzględnia się:

• Profilaktykę - zapobieganie występowaniu, pogłębianiu wady słuchu

• Kompensacje - rozwijanie innych zmysłów

• Korekture - wykorzystywanie różnych urządzeń technicznych ułatwiających odbiór dźwięków

• Usprawnianie - trening słuchu, uwrażliwianie istniejących resztek słuchu

• Dynamizowanie - psychiczne aktywizowanie jednostki

Tyflopedagogika - Pedagogika niewidomych i niedowidzących

1. Osoby niewidome i niedowidzące od urodzenia lub dzieciństwa

2. Osoby ociemniałe - które całkowicie lub w znacznym stopniu utraciły wzrok

Tyflopedagogika za swój przedmiot działalności uznaje badania i wdrożenia dotyczące rozwoju kompetencji życiowych osób niewidomych, umożliwiających życie w świecie skonstruowanym według możliwości widzących

Celem rewalidacji dziecka niewidomego jest stymulowanie ośrodkowego układu nerwowego dotyczące wzroku, słuchu, smaku, ruchu, rozwoju mowy, kształtowanie pojęć, uwagi dowolnej, pamięci (rozwiązywanie podstawowych problemów życiowych - samoobsługa, poruszanie się, zatrudnienia, korzystanie z różnych usług)

Cele edukacji rewalidacji:

1. akceptacja utraty wzroku

2. nauka pisma dotykowego systemem Braille'a

3. nauka orientacji i samodzielnego poruszania się - kierunek marszu, posługiwanie się laską, korzystanie ze środków komunikacji, nauka technik ochraniających, odnajdywanie upuszczonych przedmiotów

4. kształtowanie nawyków prozdrowotnych

5. nauka czynności życia codziennego - higiena osobista, wygląd zewnętrzny, prace domowe, opieka nad dzieckiem,

Pedagogika dzieci głuchoniewidomych

Dzieci głuchoniewidome- dzieci które z powodu równoczesnego wzroku i słuchu mają specjalne potrzeby w zakresie porozumiewania się, rozwoju i nauki

Surdotyflopedagogika - teoria i praktyka nauczania i wychowania dzieci z równoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu przy zastosowaniu specjalnych metod

Formy organizacyjne edukacji:

1. forma szkolnictwa specjalnego

2. forma integracyjna

Program edukacyjny:

1. program przedszkolny 1-3 lata

2. program szkolny 10 lub więcej lat

Każde dziecko ma indywidualny program dostosowany do jego możliwości i potrzeb rozwojowych. Program ten obejmuje:

• usprawnienie zachowanej zdolności widzenia lub słyszenia

• nauka metod komunikowania się (język migowy odbierany dotykowo, alfabet punktowy do dłoni, kreślenie drukowanych liter na dłoni, pismo wypukłe Braille'a itp)

• nauka mowy dźwiękowej

• nauka czynności dnia codziennego

• orientacja i poruszanie się w przestrzeni

• usprawnianie fizyczne

• posługiwanie się komputerem

• przygotowanie do pracy

Pedagogika osób z niepełnosprawnością ruchową

Charakterystyka zaburzeń motorycznych:

1. Nieprawidłowości obwodowe - wrodzone i nabyte, powstałe w wyniku chorób genetycznych, infekcji, chemii, niedotlenienia lub spowodowane procesem chorobowym; brak kończyn nazywany ameliami, dodatkowe palce, dysplazja - niepełne ukształtowanie się stawu biodrowego, skolioza - wykrzywianie się kręgosłupa, amputacja

2. Uszkodzenia rdzenia - całkowite lub częściowe, tetraplegia - czterokończynowe porażenie z wyłączeniem kontroli nad czynnościami fizjologicznymi, przepuklina oponowo-rdzeniowa - wywołuje zaburzenia w czynnościach wielu narządów i układów, a przede wszystkim ukł. kostnego, skóry i ukł. moczowo-płciowego

3. Mózgowe porażenie dziecięce - przez niedotlenienie, wcześniactwo, mała masa urodzeniowa, choroby matki, szkodliwe wpływy środowiska

1. postać spastyczna - zwiększone napięcie mięśniowe, wzmożenie odruchów, zakłócenie koordynacji ruchów, może obejmować wszystkie kończyny lub kończyny po jednej stronie

2. postać pozapiramidowa - zaburzenie mowy, niepełnosprawność intelektualna

3. postać ataktyczna - uszkodzenie móżczku, trudności w utrzymywaniu równowagi, brak koordynacji ruchów, wiotkość mięśni

Metody usprawnienia dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym:

Metoda Kabata (rehabilitacja oparta na stałym powtarzaniu czynności ruchowych charakterystycznych dla danego etapu rozwoju), Metoda Peto (usprawnianie ruchowe z oddziaływaniem psychopedagogicznym), Metoda Domana (usprawnianie, stymulowanie rozwoju poznawczego oraz mowy)

Rewalidacja

• podejście realizujące - oddziaływanie na czynności wychowanka np. usprawnianie mowy

• podejście aktywizujące - inicjowanie u wychowanka autorewalidacji

*** autorewalidacja - proces mobilizacji możliwości jednostki przebiegający na poziomach: emocjonalnym, behawioralnym.

Edukacja i zatrudnienie

• szkoły masowe

• szkoły specjalne

• klasy dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym

• nauczania indywidualne

• szkoły zawodowe: zawód: ekonomista, krawiec, monter aparatury tv i radiowej

Pedagogika terapeutyczna dla dzieci przewlekle chorych

Oddziaływania terapeutyczne

• zwiększenie poczucia bezpieczeństwa dziecka

• zapewnienie dziecku warunków samorealizacji (uczenie sposobów przystosowania się do niedogodności chorowania, samoobsługi w wykonywaniu czynności związanych z leczeniem

• psychoterapia (złagodzenie u dziecka stanów lękowych)

Zadanie pedagoga:

• realizacja obowiązku szkolnego

• wyrównywanie braków

• utrzymywanie relacji z grupą klasową,

• umiejętne stosowanie wymogów edukacyjnych

• organizacja czasu wolnego

• usamodzielnianie dziecka

Pedagogika osób odmiennych somatycznie

Odmienność somatyczna to odchylenie od pewnych społecznie przyjętych standardów urody i atrakcyjności fizycznej

1. zaburzenia wzrostu

• niskorosłość

• przypadki wymagające leczenia - zespoły niedoboru hormonu wzrostu, niedoczynności tarczycy

• zaburzenia wzrostu uwarunkowane genetycznie

Zakłócenia ciężaru ciała

• Stymulowanie dziecka do większej aktywności fizycznej

• Podtrzymywanie motywacji do przestrzegania diety

• Kształtowanie samokontroli

• Korygowanie postaw rodzicielskich

3. Deformacje twarzy - podstawowe postępowanie medyczne to operacja plastyczna

4. Interseksualizm - zjawisko występowania cech obu płci u jednej osoby

Pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się

Przyczyny:

• Genetyczne - związane z wyposażeniem z jakim dziecko przychodzi na świat

• Organiczne i biologiczne - minimalna dysfunkcja mózgu - nieprawidłowości w rozwoju i zachowaniu dziecka o małym stopniu nasilenia, - opóźnienie rozwoju centralnego systemu nerwowego, - zaburzenia fizjologiczne (deficyty witaminowe)

• Społeczne - wiąże się z jakością opieki jak oddziaływań wychowawczych w środowisku rodzinnym i szkolnym

Edukacja:

• Zajęcia dydaktyczno wyrównawcze - dla dzieci ze znacznym opóźnieniem w opanowaniu obowiązkowych przedmiotów

• Zajęcia korekcyjno kompensacyjne - dla dzieci z nieprawidłowościami rozwojowymi; terapia pedagogiczna

• Klasy wyrównawcze - organizowane dla uczniów u których występują rozliczne braki w opanowaniu obowiązkowych przedmiotów

Działanie nauczyciela

• Stawianie wymagań na miarę możliwości dziecka

• Unikanie sytuacji wywołujących napięcia emocjonalne

• Opracowanie indywidualnych programów

• Poznanie cech psychoruchowego rozwoju dziecka

Logopedia - pedagogika osób z zaburzeniami mowy

Zaburzenia mowy - wszelkie nieprawidłowości mowy które prowadzą do zakłócenia procesu porozumiewania się, są spowodowane czynnikami endogennymi (zaburzenia słuchu, upośledzenia umysłowe, zaburzenia metabolizmu) oraz egzogennymi (oddziaływanie środowiska, pozbawienie kontaktu z matką, brak bodźców pobudzających)

Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi

Autyzm - to zespół poważnych zaburzeń rozwojowych dziecka, manifestujących się do 30 miesiąca życia związanych z wrodzonymi dysfunkcjami układu nerwowego - niezdolność do interakcji społecznych, powtarzające się czynności, brak mowy, brak wyobraźni,

Zespół Aspergera - niezgrabność, zła koordynacja, fascynacja problemem, brak wyczucia społecznych oczekiwań bogaty słownik, neologizmy

Autyzm Kennera - zwinność, gibkość, dobra kontrola ruchów, opóźniona mowa,

Schizofrenia - rozpad lub rozszczepienie osobowości - urojenia wzrokowe, słuchowe, stopniowa utrata mowy, odosobnienie uczuciowe, wrogość, agresja, natrętne myśli, zahamowanie czynności intelektualnych, utrata kontaktu z otoczeniem (pierwsze objawy po ukończeniu trzech lat)

Zespoły Borderline

Zespół Hospitalizacyjny - zachowanie dziecka stanowiące reakcje na nagłe przerwanie kontaktu z matką

Zespół Deprywacyjny - zaburzenia rozwoju psychoruchowego dziecka związane z brakiem opieki i miłości w skutek nieobecności matki

Terapia powinna w miarę obejmować dziecko w jego układzie rodzinnym lub innym z bliskimi osobami. We wszystkich zespołach zaburzeń znajdują się trudności tworzenia związków a wiec problemu o charakterze emocjonalno-społecznym

Pedagogika osób ze sprzężonymi upośledzeniami

Upośledzenie sprzężone - występuje wówczas gdy u danej osoby występują dwie lub więcej niesprawności spowodowane przez jeden lub więcej czynników działających jednocześnie lub kolejno w różnych okresach życia

Rehabilitacja:

• Opanowanie przez dziecko umiejętności porozumiewania się

• Wzbogacanie zakresu treściowego komunikatów

• Terapia ruchowa - poznanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami

• Rozwijanie sprawności manualnej - ćwiczenia stymulujące precyzję rąk i manipulacje

• Oddziaływania stymulujące rozwój poznawczy - dostarczanie dziecku jak najwięcej bodźców dotykowych, wzrokowych, słuchowych i kinestetycznych

• Rozwijanie gotowości dziecka do wchodzenia w kontakty z innymi - kontakt wzrokowy, skoncentrowany na wspólnym działaniu

• Nauczenie dziecka umiejętności niezbędnych w życiu codziennym

Edukacja może się odbywać w szkołach specjalnych jak i masowych, w zależności od stopnia upośledzenia - nauczanie indywidualne, ośrodki dziennego pobytu oraz warsztaty terapii zajęciowej (placówki te obejmują opiekę osób które ukończyły szkołę, ale nie mogą podjąć pracy

Pedagogika osób niedostosowanych społecznie

Niedostosowanie społeczne - osobowościowe zaburzenia w sferze emocjonalnej i motywacyjnej; przejawia się w zachowaniu naruszającym normy społeczne

Objawy: zachowanie wrogie, agresywność, przestępczość, aspołeczność,

Nieprzystosowanie społeczne - jednostka nie jest świadoma swoich wykroczeń, nie potrafi przestrzegać norm społecznych z powodu swojej dysfunkcji umysłowych lub innych

Możliwości ograniczenia zachowań aspołecznych

• Psychoterapia indywidualna

• Case-work

• Modyfikacja behawioralna

• Doradztwo grupowe - grupy terapeutyczne lub dyskusyjne

• Terapia rodzinna

• Terapia otoczeniem

Pedagogiczne problemy funkcjonowania i opieki osób w starszym wieku

Problemy życiowe:

• Utrata sprawności fizycznej i psychicznej - obniżenie zdolności poznawczych i wykonawczych, obniżenie wytrzymałości na wysiłek psychiczny, osłabienie pamięci i uczenia się

• Samotność

• Zapewnienie godziwych warunków życia - brak wystarczających zasobów finansowych lub mała samodzielność, brak opieki

• Poczucie niepełnosprawności - zakończenie pracy zawodowej

• Utrata zdrowie i przewlekłe choroby

• Świadomość śmierci - bilans życiowy, postawy refleksyjne wobec życia

---