Zaliczenie w czerwcu na ostatnich zajęciach - 09.06.2007 r., godz. 9.00 sala 215
Surdopedagogika - jest działem pedagogiki specjalnej, zajmującym się teorią i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a więc osób niesłyszących (głuchych) i słabosłyszacych (niedosłyszących , z resztkami słuchu).
Klasyfikacja osób z wadą słuchu, zależnie od kryterium:
a) ze względu na czas wystąpienia wady:
prelingwalną - gdy uszkodzenie nastąpiło przed okresem nabycia mowy ustnej,
interlingwalną - gdy dziecko zaczęło uczyć się owy, al. Nie opanowało jeszcze całego systemu symboli słownych i związków międzywyrazowych, tworzących strukturę gramatyczną języka,
postlingwalną - gdy uszkodzenia nastąpiło po opanowaniu mowy. Osoby takie określa się jako ogłuchłe.
b) ze względu na stopień uszkodzenia słuch:
niesłyszące - głuche - są to osoby z tak znaczną wadą słuchu, która uniemożliwia odbieranie mowy za pomocą słuchu, w sposób naturalny,
niedosłyszące - słabo słyszące - są to osoby, u których wada słuchu ogranicza odbiór mowy drogą słuchową. Odbiór informacji słownej jest pełniejszy przy stosowaniu aparatu słuchowego. Słabosłyszący w odróżnieniu od niesłyszących mogą opanować mowę ustną, drogą naturalną poprzez słuch.
c) ze względu na dodatkowe uszkodzenia:
głuchoniewidomi,
osoby z wadą słuchu i upośledzeniem umysłowym,
z wadą słuchu i kalectwem narządu ruchu.
d) ze względu na miejsce uszkodzenia określa się tą część analizatora słuchowego, która uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu:
zaburzenia słuchu obwodowe,
zaburzenia słuchu centralne.
e) ze względu na czas wystąpienia przyczyny powodującej wadę słuchu:
wady wrodzone (konflikt serologiczny, czynniki genetyczne, choroba matki i leki przyjmowane w okresie ciąży),
wady nabyte (ostre i przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, choroby wysokogorączkowe, zapalenie opon mózgowych, antybiotyki, urazy mechaniczne lub urazy psychiczne - głuchota psychogenna)
METODY POROZMIEWANIA SIĘ
Metoda migowa
Język migowy składa się z migowych znaków ideograficznych, które określają poszczególne pojęcia (osoby, rzeczy zjawiska, czynności). Język migowy posiada gramatykę pozycyjną, w której o sensie zdania decyduje kolejność wyrazów. Specyficzna struktura gramatyczna bez zakończeń fleksyjnych.
Metoda migowa jest najbardziej j znaną i jedną z najstarszych metod komunikacji pozawerbalnej.
XVIII Karol de l'Epee - Francja
Daktylografia.
Daktylografia to forma porozumiewania się oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obu dwu dłoni. Każdej literze lub cyfrze odpowiada odpowiedni znak daktylograficzny.
Daktylografia przestrzega reguł gramatycznych. XVI Pedro de Ponce - Hiszpania
Fonogesty
Są to umowne ruchy jednej dłoni wykonywane na wysokości twarzy osoby mówiącej. Fonogesty wspomagają słuchanie i odczytywanie mowy z ust, uzupełniając wypowiedź drobnymi wskazówkami manualnymi. Zasada połączenia gest z czynnością mówienia jest następująca „podobnemu na ustach” towarzyszy „inne na dłoni”. Układom palców przyporządkowane są specjalnie dobrane zbiory spółgłosek, a lokacjami dłoni - zbiory samogłosek.
1966 Robert Orin Cornett
Polska - prof. Kazimierz Krakowiak
Metoda kombinowana
Składa się na nią stosowanie w procesie porozumiewania się mowy ustnej w formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych.
Metoda totalnej komunikacji.
Uwzględnia wszelkie drogi porozumiewania się, a więc drogą migową, daktylografię, mowę ustną.
Metoda ustna
Polega na opanowaniu przez osobę głuchą mowy ustnej.
Odczytywanie mowy z ust.
GŁUCHOTA JEDOSTRONNA
Wśród dzieci z wadami słuchu w wieku szkolnym około 1,87 % ma tzw. Głuchotę jednostronną. Głuchota jednostronna polega na tym, że dziecko gorzej słyszy na jedno ucho. Stopień ubytku może być różny. Często wada ujawnia się dopiero w szkole, ponieważ nauczyciele zauważają problemy dziecka w słuchaniu i koncentrowaniu uwagi. Dzieci te nie otrzymują aparatów słuchowych, gdyż na drugie ucho słyszą normalnie. Ucznia z głuchotą jednostronną należy posadzić w ławce w rzędzie przy ścianie tak, aby zdrowym uchem zwrócony był do klasy i nauczyciela. Zawsze należy sprawdzać, czy uczeń dobrze usłyszał informacje i polecenia.
TYFLOPEDAGOGIKA
Dział pedagogiki specjalnej, który zajmuje się teorią i praktyką kształcenia osób niewidomych, niedowidzących, ociemniałych.
Klasyfikacja:
1. wzrok w granicach normy
2. słabowzroczność, niedowidzenie,
3. ślepota.
Ślepota:
- osoby niewidome - kiedy osoba nie widzi od urodzenia,
- ociemniały - osoby, które utraciły wzrok po 5 roku życia.
Słabowzroczność - to istotne obniżenie czynności wzrokowych, które utrudnia, ogranicza lub nawet uniemożliwia osobie dotkniętej wykonywanie zadań życiowych i pełnienie ról społecznych na poziomie uznanym za normalne, biorąc pod uwagę jej wiek, płeć i ewentualne inne czynniki.
Wady i schorzenia oczu:
- zaćma,
- zwyrodnienie plamki żółtej,
- jaskra
- zmiany w rogówce
- retinopatia cukrzycowa
- barwnikowe zwyrodnienie siatkówki
- widzenie połowiczne
Wady refrakcji:
nadwzroczność - wada ustępuje (stabilizuje się ok. 7 roku życia)
krótkowzroczność - dotyczy 10 % dzieci i jest to wada wolnopostępująca (-), uwarunkowana genetycznie,
astygmatyzm - w ok. 98 % występuje z nierówna powierzchnia rogówki, występuje z krótkowzrocznością, nadwzrocznością oraz zezem.
Zez - kiedy są trwałe widoczne nieprawidłowe ustawienia gałki ocznej (zez jawny), zez ukryty - objawy: bóle głowy, bóle oczu, podwójne widzenie, niechęć do czytania, trudności z koncentracją uwagi.
Pomoce dla osób słabowidzących:
Pomoce optyczne - lunety, lupy, okulary lupowe, powiększalniki telewizyjne, powiększalniki komputerowe, lupy elektroniczne.
Pomoce nieoptyczne - lampy, latarki, filtry światła, papier z pogrubioną liniaturą, druk powiększony, narzędzia do pisania, okienka, podstawka do czytania, stół lub biurko z uchylnym blatem.
11.03.2007 r.
Tyflopedagogika - pedagogika specjalna zajmująca się nauczaniem i wychowaniem dzieci niewidomych, ociemniałych i niedowidzących.
Z greckiego teyphlos - ślepy.
Budowa anatomiczna oka - narządu wzroku:
Gałka oczna wraz z mięśniami umożliwiającymi jej ruchy,
Nerwy wzrokowe łączące gałki oczne z odpowiednią grupą komórek nerwowych w płacie potylicznym kory mózgowej,
Zakończenia nerwowe znajdujące się w siatkówce na dnie oka stanowiące receptory wzorokowe tzw. czopki i pręciki, są to komórki reagujące na bodź Ce wzrokowe, a więc światłoczule.
Czynności wzrokowe:
Widzenie centralne (środkowe), czyli plamką żółtą znajdującą się w środku siatkówki: dotyczy widzenia bardzo małych przedmiotów, liter, cyfr itp. - bywa nazywane ostrością wzroku,
Widzenie obwodowe, umożliwiające widzenie dużych przedmiotów, przedmiotów będących w ruchu i zjawisk w całej ich zmienności; bywa nazywane widzeniem komunikacyjnym;
Widzenie stereoskopowe, czyli obuoczne trójwymiarowe, widzenie perspektywy, głębi i horyzontu,
Widzenie barw;
Widzenie nocne dzięki adaptacji receptorów wzrokowych.
Aspekt fizjologiczny - widzenie,
Aspekt psychologiczny - percepcję wzrokową.
Fizjologia widzenia i percepcji wzrokowej:
Czynności motoryczne gałek ocznych ukierunkowujące na bodziec i umożliwiające konwergencję (ruch zbieżny oka)
Czynności optyczne, to jest kierowanie wpadających do gałki ocznej promieni światła na tzw. plamkę żółtą znajdującą się w siatkówce, obejmującą największą liczbę czopków, dzieki czemu widzenie jest najdokładniejsze
Czynności wzrokowe przekazują pobudzenia nerwowe przez nerwy wzrokowe do ośrodka wzrokowego, gdzie powstają obrazy oglądanych przedmiotów czy zjawisk.
Jest to przekazanie od receptorów i tam dokonuje się analiza i synteza. W wyniku tych czynności powstają wrażenia i spostrzeżenia otaczających przedmiotów oraz zakwalifikowaniem przedmiotu czy zjawiska do odpowiedniej kategorii.
Dysfunkcje narządu wzroku
Uszkodzenia widzenia centralnego.
Widzenie normalne, gdy dwa punkty przy maksymalnym zbliżeniu:
0,07 mm z odległości 25 cm
1 mm z odległości 3 m
1,75 mm z odległości 5 m
17,5 mm z odległości 50 m
20 mm z odległości 60 m
290 mm (29 cm) z odległości 1000 m
Jeżeli oko tego nie potrafi i widzi te dwa punkty jako jeden zlewający się i niewyraźny punkt lub ich w ogóle nie widzi to znaczy, że ostrość wzroku jest obniżona - odbiega od normy.
Przyczyny inwalidztwa wzroku
1. czynniki genetyczne,
2. wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe (zapalenia rogówki, zbliznowacenie rogówki, zmętnienie aż do utraty wzroku; zaćma wrodzona; zapalenie rzeżączkowe; zwyrodnienie siatkówki; różyczka),
3. Choroby analizatora wzrokowego (rak oczu; rak mózgu; jaskrę; jaglicę)
4. Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory (szkarlatyna; ospa; zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu; gościec stawowy)
5. Zatrucia, cukrzyce (zatrucia alkoholowe, zatrucia grzybami, napromieniowanie rentgena, napromieniowanie nuklearne)
6. Urazy mechaniczne (20 % uszkodzeń wzroku - strzelanie z łuku, strzelanie z procy, strzelanie z butelek z wapnem, niewypały)
7. Awitaminoza
8. Zmiany starcze
¾ wad wzroku powstaje w okresie dziecięcym - w pierwszym roku życia.
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE - oligofernopedagogika
Przyczyny:
- pierwotne - do momentu urodzenia dziecka
- wtórne - od momentu urodzenia dziecka.
Upośledzenie umysłowe = niedorozwój umysłowy = opóźnienie umysłowe = opóźniona sprawność umysłowa = sprawni inaczej - ma charakter trwały i jest nieodwracalny, nie ulega zmianie, upośledzenie pozostaje na tym samym poziomie.
…”Przez niedorozwój umysłowy rozumie się niższą od przeciętnej ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania”.
Janusz Kostrzewski zajmuje się badaniami nad upośledzeniem umysłowym.
Nazewnictwa:
Debil
Imbecyl
Idiota - do 1968 r.
Po roku 1968 r. zmieniono nazewnictwo: upośledzenie w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim.
Od 01.01.1968 r. klasyfikacja upośledzenia umysłowego, wg. Wechslera
70-84 pogranicze upośledzenie
55-69 lekkie upośledzenie umysłowe
40-54 umiarkowane upośledzenie umysłowe
25-39 znaczne upośledzenie umysłowe
0-24 głębokie upośledzenie umysłowe
Najnowsza klasyfikacja upośledzeni umysłowego:
Stopień DSM-III DSM-III-R (1987)
Lekki 50-70 50-55 do ok. 70
Umiarkowany 35-49 35-40 do 50-55
Znaczny 20-34 20-25 do 35-40
Głęboki poniżej 20 poniżej 20 lub 25
„Niedorozwój umysłowy charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętnym funkcjonowaniem intelektualnym, współwystępującym z istotnym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących zdolności przystosowawczych:
Porozumienia się,
Samoobsługi trybu życia domowego,
Kontaktów społecznych,
Korzystania z dóbr społeczno-kulturowych,
Kierowania sobą,
Troski o zdrowie i bezpieczeństwo,
Zdolności szkolnych,
Sposobu organizowania wolnego czasu i pracy.
Istotnie niższy oznacza niższy o dwa odchylenia standardowe niż przeciętny poziom. (Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne DSM-IV, 1994) Diagnostyk ant Statistic of Mental Disorders.
Iloraz inteligencji - to wskaźnik ogólnego poziomu rozwoju umysłowego, mierzonego rzetelnymi i trafnymi technikami, np. Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta, Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci. Termin został wprowadzony do psychologii w 1912 roku przez W. Sterna.
wiek inteligencji
I.I. = ----------------------------- x 100 (surowy lub tradycyjny)
wiek życia
Przyczyny upośledzenia:
Dziedziczne - czyli dzienniki działające przed poczęciem na komórki rozrodcze - nieprawidłowości genowe (endogenne) powstają przed zapłodnieniem w komórkach rodziców lub odległych przodków; te przyczyny powodują choroby dominujące wówczas, gdy jedno z rodziców przekazuje chorobotwórczy gen, który powstaje w jego komórkach w drodze mutacji; choroby recesywne - gdy oboje rodzice są spokrewnieni i są nosicielami określonej choroby:
zaburzenia metaboliczne, zaburzenia przemiany chemicznej (do 4 % głębszego upośledzenia umysłowego - przemiana białkowa, tłuszczowa, węglowodanowa);
np.
fenyloketonuria - powoduje, że dziecko nie ma zdolności zamiany fenyloalaniny na tyrozynę - dzieci rodzą się zazwyczaj zdrowe, jeżeli nie jest odkryta w przeciągu kilku miesięcy powoduje padaczkę, jasny kolor skóry, misi zapach moczu,
II. Wrodzone - okres życia płodowego, np.:
zaburzenie przemiany węglowodanowej powoduje chorobę zwana galaktozenią - jeżeli wyłączy się z diety galaktozę, to można zapobiec chorobie, powoduje zaburzenie wzroku, funkcjonowania wątroby, nerek, żółtaczkę, powiększenie gruczołu tarczycowego
choroby sprzężone z płcią - choroby wynikające z zaburzeń chromosomalnych; następują mutacje genowe;
trisomia genu 21 - choroba Downa (choroba sprzężona jest z wiekiem matki - im starsza matka, tym większe prawdopodobieństwo urodzenia chorego dziecka)
różyczka,
napromieniowanie promieniami rentgena,
konflikt Rh,
niebezpieczne jest działanie czynników chemicznych
III. Okołoporodowe, np.:
długotrwałe porody (niedotlenienie),
IV. Nabyte w czasie samodzielnego życia jednostki.
Lucyna Mallek
- 6 -
Pedagogika specjalna