Czynniki wychowania człowieka :
U + E + M + F + P
U - wychowanie umysłowe (zabawa, nauka, praca)
E - wychowanie estetyczne
M - wychowanie moralne
F - wychowanie fizyczno - zdrowotne
P - wychowanie politechniczne ((przygotowanie do techniki)
Stosując dziedziny wychowanie - przygotowujemy osobowość
Człowiek jest istotą skomplikowaną - patrzymy na jego rozwój psycho-fizyczny, wykształcenie, grupę krwi, hormony itp.
Literatura : Piotrowski - Wychowanie przez pracę
Najważniejszą rolę odgrywają narządy człowieka :
narządy zmysłowe - wzrok, słuch, które pozwalają orientować się i poznać otaczającą rzeczywistość
narządy mowy - produkowanie i wydalanie dźwięków składających się na mowę człowieka
narządy ruchu - manipulacja, czyli wykonywanie ruchów i czynności oraz lokomocja - przemieszczanie organizmu
narządy wewnętrzne - układ oddechowy, układ krążenia, układ trawienny, układ nerwowy : ośrodkowy (mózgowo - rdzeniowy), i obwodowy
Zjawiska psychiczne wpływają na pracę
Czynności psychiczne - procesy percepcyjne, procesy zapamiętywania, procesy myślenia (w tym rozwiązywania problemów), procesy wnioskowania, procesy planowania
Osobowość człowieka - centralny system regulacji i integracji czynności procesów psychicznych, decydujących o zachowaniu człowieka w różnych sytuacjach zawodowych i społecznych
Człowiek jest istotą społeczną, żyje w grupie wypełniając różne role zgodnie z jego wiekiem, płcią, pozycją społeczną itp. Jednocześnie pracując. Człowiek jest istotą pracującą, większość życia przebywamy w pracy - poza rodziną. Od niej zależą nasze zarobki jako źródło utrzymania siebie i rodziny, wykonywanie niektórych prac w domu - w niektórych rodzinach wykonuje się prace zawodowe w domu - np. gospodarstwa rolne.
Praca człowieka uszlachetnia i wyróżnia. By pracować - trzeba mieć predyspozycje psychofizyczne.
Rozwój człowieka zależy w dużej mierze od wrodzonych zadatków anatomiczno - fizjologicznych oraz środowiska, edukacji i własnej aktywności.
Człowiek jest zawsze czymś więcej, niż tym, co o sobie myśli. Odnosi się to do człowieka jako takiego, jak i każdej jednostki.
Człowiek jest „wielowymiarowy” - jest układem znacznie bardziej skomplikowanym i zawiłym, niż wynika to z mądrości obiegowej i niezliczonych teorii zbyt pewnych siebie uczonych.
Trzeba odrzucić metafory komputera - tzn. człowieka nie zastąpi komputer.
Człowiek stanowi jedność bio - psycho - społeczną. Oznacza to, że aktywność człowieka można scharakteryzować przynajmniej w trzech płaszczyznach : biologicznej, psychologicznej i socjologicznej.
Aktywność biologiczna charakteryzuje się u człowieka jego sprawnością, to zaś zależy od masy ciała, temperatury otoczenia, grupy krwi, zajmowanego stanowiska (kierownicze stanowiska dobrze sprawują osoby z grupą krwi 0).
Osoba - nasz stosunek do wszystkiego, czym człowiek dysponuje. Zależy to od ilorazu inteligencji, osobowości. Człowiek jest osobą od początku swojego istnienia, osobą wyrażającą istotę całości, jaką tworzy. Człowiek istnieje w środowisku ludzkim w wielu płaszczyznach (rodzic, dziecko, brat, sąsiad, itp.), jest indywidualnością i powinien być traktowany podmiotowo, a nie przedmiotowo.
Wyznacznikiem zachowań człowieka jest jego osobowość, natomiast zachowanie człowieka charakteryzuje się świadomością, wyborem, celowością, aktualnym działaniem w określonym środowisku, systemem wartości.
Ważną rolę odgrywa edukacja - to jest : uczenie, nauczanie, wychowanie i socjalizacja.
Socjalizacja - wchodzenie w wartości społeczne w środowisku, w którym się człowiek urodził, wychował itd.
Edukacja - wychowanie domowe, wychowanie przez pracę
Przemiany w wychowaniu przez pracę :
socjalizacja mogła być pozytywna lub negatywna
dziecko od najmłodszych lat powinno współdziałać i pracować z rodzicami, wykonywać proste czynność wyrabiające nawyki
Praca a wychowanie
W procesie wychowania wyraźnie wyodrębnia się podmiot wychowujący i podmiot wychowawczy, tzn. nauczyciel, rodzic i inne osoby oraz uczeń, którego wychowujemy. Zatem jego osobowością jest czynnik podmiotowy przypisany jednostce ludzkiej. Cecha konstytutywna wychowania jest oczywistą reakcją między przedmiotami. Następuje tam sprzężenie zwrotne - podmiot pierwszy działa na drugi i odwrotnie. Ona to wyraża się za pomocą uznanego powszechnie dobra, które przyczynia się do stanowienia o tożsamości obu podmiotów.
Wychowanie do pracy zawiera bogatą i różnorodną treść. Bywa często rozbieżnie określone w pedagogice. Wszystkie wysiłki zmierzające do nadaniu mu precyzyjnego znaczenia rozbijają się w zbyt szerokim zakresie zagadnienia i znaczenia w życiu człowieka. Profesor Tchorzewski - zdefiniowanie pojęcia wychowania jako przedmiotu badań zdaje się niezwykle trudne do uchwycenia w doborze wszystkich dyscyplin i subdyscyplin.
Etymologiczne w języku polskim - wychowanie znaczy tyle, co żywienie, utrzymanie. Wychowanie przez pracę ma dostarczyć tego wyżywienia i tego utrzymania. Ścisły jest związek między wychowaniem a pracą. Łacińskie słowo edukacja - przyjmujemy wychowanie i kształcenie.
Wg G. Kerschenstener'a świadome wychowanie, to świadome urzeczywistnienie wartości z kimś, jest wychowaniem innych.
Okoń - wychowanie to świadome i celowe oddziaływanie na wychowanka.
Można mówić również o celowym urabianiu wychowanka. Również - swobodny wzrost i rozwój dziecka.
Dewey - wychowanie określa jako proces wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku.
Decroly - definiuje wychowanie jako przygotowanie do życia przez życie - nauczanie przez działanie.
Wychowanie rozumiemy jako przeżywanie w trakcie zabawy, pracy, rozmowy, tworzenia i uroczystości. Krótko mówiąc, wychowanie rozumiemy jako organizowanie środowiska wychowawczego, o czym mówi jedna z zasad zachowania, które często w sposób nieuświadomiony wpływa na jednostkę będącą członkiem wspólnoty, rodziny, narodu i ludzkości.
Gdyby nie praca, człowiek byłby istotą pierwotną, czworonożną.
Durkheim - wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domaga się od niego społeczeństwo (socjalizacja - wrastanie w społeczność).
Wychowanie rozumiemy najczęściej jako wpływ, oddziaływanie, urabianie, formowanie, zmienianie, interwencja.
Wychowanie w warunkach współczesnego społeczeństwa i szerokiego rozwoju kultury musi być pojęciem wielostronnym, obejmuje w swej tresci zarówno planowe działanie, jak i złożony krąg oddziaływań na wychowanka w środowisku jego życia. Pojęcie wychowania odnosimy do wszelkich sytuacji wychowawczych, w których uczestniczy młoda generacja i które są źródłem podniet wyznaczających lub współwyznaczających jej rozwój umysłowy i społeczno - moralny.
Mówiąc wychowanie - myślimy o oddziaływaniu wychowawczym, czyli czynnościach wychowawców, o warunkach, okolicznościach i bodźcach, o wyniku, czyli wytworzeniu działań i warunków oraz o zachodzących zmianach powodujących wychowawczy rozwój jednostki. To oddziaływanie ma spowodować, że jednostka się rozwija.
Społeczeństwo wychowujące jako podmiot wychowania.
Wychowanie rozumiemy jako wprowadzanie człowieka w życie wartościowe. Dokonuje się ono w toku stawiania wartości i ich przestrzegania. Każdy ma prawo do życia w świecie wartości przez siebie ustanowionych, tj. wolność, równość.
Zmierzanie ku wartościom, poszukiwanie wartości jest doskonaleniem człowieka w procesie wychowania. Życie zmusza nas do nieustannego wyboru. Wybór zakłada nie tylko wartościowanie, ale i hierarchizowanie, tzn. co jest ważniejsze.
Wychowanie do pracy - działalność świadoma - orientacja zawodowa, poradnictwo zawodowe.
Wychowanie przez pracę - wciąganie dziecka do pracy od najmłodszych lat - zabawa, nauka, praca.
Orientacja i poradnictwo zawodowe - występują nie tylko jako podstawowe elementy zakresu zawodoznawstwa. Są podstawą procesu przygotowania człowieka do pracy i zawodu, lecz również problematyką orientacji i poradnictwa podlegającego regulacji prawa, w tym również prawa międzynarodowego, jak zatrudnienie kobiet w ciąży, zatrudnianie dzieci. Szczególnie istotną jest Konwencja nr 142 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca roli poradnictwa zawodowego w rozwoju zasobów ludzkich, którą to Polska ratyfikowała w roku 1979. Akt prawny uznaje orientację i poradnictwo zawodowe za istotny i konieczny warunek gospodarowania zasobami pracy. Zobowiązują rządy, które weryfikowały konwencję do przyjęcia i realizacji odpowiedniej, kompleksowej polityki na rzecz ogólnokrajowego systemu orientacji i poradnictwa.
Poradnictwo zawodowe kojarzy się z działalnością krótkotrwałą. Zostaje w Polsce wypierane przez termin orientacja zawodowa, który kładzie nacisk na długotrwałe przygotowanie do wyboru zawodu, natomiast nie neguje on istnienia poradnictwa zawodowego, które jest składową orientacji zawodowej.
Poradnictwo zawodowe jest istotnym momentem udzielania porady, natomiast orientacja zawodowa i szkolna obejmują szerszy wachlarz zagadnień. Możemy powiedzieć, że wyróżnienie obu pojęć jest zagadnieniem pedagogicznym i zagadnieniem społecznym.
Orientacja zawodowa odpowiada mniej więcej używaniu u nas terminu poradnictwo zawodowe.
Orientacja zawodowa jest częścią procesu wychowania prowadzącego do trafnego wyboru zawodu. W. Rachalska podkreśla, że orientacja zawodowa może być rozumiana jako proces wychowawczy, którego celem jest doprowadzenie do prawidłowej decyzji zawodowej lub jako element procesu wychowania, mającego na celu ukształtowanie osobowości przyszłego pracownika.
Osoby, które podejmują decyzję zawodową nie poddają się biernym oddziaływaniom zamierzonym, czy przypadkowym, ale biorą również aktywny udział w procesie wychowania.
W słowniku pedagogiki pracy mamy definicję - orientacja zawodowa - to całokształt oddziaływań wychowawczych mających pomóc dzieciom i młodzieży w wyborze zawodu. Orientację należy traktować jako proces i zaczynamy ją od przedszkola.
Poradnictwo zawodowe określone zamiennie do terminu doradztwo zawodowe. Nie jest jednorazową czynnością, lecz z reguły jest procesem psychoterapii, mającej na celu uzdrowienie sytuacji życiowej klienta. Zatem jest również elementem wychowania, zwłaszcza w zakresie orientacji szkolnej.
4