Współpracuje z filozofią,ekonomią,socjologią pracy,naukowa organizacja pracy,prakseologia, psychologia pracy
Praca człowieka jest pierwowzorem ludzkiego działania, to znaczy zachowania się celowego i przedmiotowego, polagąjącego na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do zaspokajania ludzkich potrzeb.
3 aspekty rozpatrywania pracy: a)czynnościowy-działanie (umysłowo,fizycznie)
b) podmiotowym -planowy i skuteczny wysiłek człowieka
c) przedmiotowym- oznaczający wynik, efekt określonego działania
Istota pracy jest godność człowieka
Istotą pracy jest podmiotowe traktowanie człowieka oraz zabezpieczanie przed różnorodnymi zagrożeniami
„Człowiek nie może być widzialny jako narzędzie produkcji. Nie wolno nam zapominać iż praca jest dla człowieka a nie człowiek dla pracy”
Klasyfikacja zawodów :
-klasyfikacja gospodarcza ( około 4 tyś zawodów )
-klasyfikacja szkolna (192 zawody )
Zawód to wykonywanie czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy i umiejętności powtarzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania dla pracownika i jego rodziny ( T.W.Nowacki)
Praca zawodowa-działalnośc zorganizowana ,prowadzi do powstania wytworów społecznie wartościowych i podnoszenia jakości życia wykonujących je jednostek
Kształcenie przedzawodowe: 1.wychowanie przez pracę -dom rodzinny,przedszkole,obowiązkowa szkoła ogólnokształcąca, organizacje młodzieżowe ZHP,wolontariat, placówki oświatow-wych (resocjalizacyjne)
2.kształcenie ogólnotechniczne
3. orientacja i doradztwo zaw.
Zadania kształcenia i wych. zawodowego:
-kształtowanie umiejętnośc (wykorzystanie wiedzy praktycznej)
-rozwijanie indywidualnych uzdolnień i zainteresowań zawodowych
-rozwijanie aspiracji zawodowych
-rozwijanie kultury osobistej ucznia i kultury pracy
-kształtowanie postaw patriotycznych
Czym są kwalifikacje i kompetencje człowieka kształcenie przedzawodowe Wp=f(K,M):
I). Kwalifikacje jako układ wiedzy i umiejętności zawodowych człowieka:
1). Kwalifikacje jako możliwości pracownika jako całość subiektywno-indywodualnych umiejętności, wiadomości i sprawności, które umożliwiają jednostce wykonywanie odpowiednich funkcji w procesie pracy (M.Bethge).
2). Kwalifikacje jako umiejętności zdolności, doświadczenia, zręczności, wiedza, która pracownikowi umożliwiają wykonywanie jego pracy jako konkretnej pożytecznej działalności stanowiącej przesłankę w procesie produkcji (U.Boehm).
3). Kwalifikacje jako układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych niezbędnych do wykonywania zestawu zadań określonego w opisie zawodu (S.M.Kwiatkowski).
II. Kwalifikacje jako układ struktura wiedzy umiejętności i motywacji. T.W.Nowacki kwalifikacje składają się z 3 rodzajów struktur:
1). Układy umiejętności
2). Układy wiedzy teoretyczno-praktycznej
3). Układy osobowościowe w tym procesy motywacyjne, które decydują o postawie wobec zadań zawodowych.
Trójkąt kwalifikacji według T.W.Nowackiego?
-kwalifikacje społeczno-moralne-, wśród których najważniejszy jest stosunek do pracy, ale także poczucie odpowiedzialności, umiejętności, współpracy, poczucie koleżeństwa, chęć pomocy współpracownikom.
-kwalifikacje fizyczno-zdrowotne-, które stanowią decydujący wyznacznik przydatności zawodowej pracownika i wiąże się one ściśle z wykonywaniem odpowiednich czynności na stanowisku pracy w określonych warunkach
-właściwe kwalifikacje wykonawcze-, które oparte są na odpowiednich postawach.
Kompetencje dają prawo do wydawania sądów o innych
Wiadomości KWALIFIKACJE Uprawnienia
Umiejętnosci KOMPETENCJE
Postawy
Wiadiomości + Umiejętnosci = Kwalifikacje
Kwalifikacje + Postawy = Kompetencje Do wykonywania niektórych zawodów potrzebne są specyficzne uprawnienia wynikające
z zasad bezpieczeństwa
Kompetencje jest pojęciem szerszym od kwalifikacji ale nie byłoby jej bez nich.
Wp = f (K , M) Wp- wydajność pracy, K- kwalifikacje, M- motywacje.
Kształcenie przedzawodowe- to rodzaj oddziaływań pedagogicznych w okresie przedszkolnym, szkolnym, poprzedzający okres systematycznego kształcenia zawodowego.
1). Wychowanie przez pracę:
-dom rodzinny
-przedszkole
-obowiązkowa szkoła ogólnokształcąca
-organizacje młodzieżowe
-placówki oświatowo-wychowawcze
2). Kształcenie ogólnotechniczne
3). Orientacja i doradztwo zawodowe
Dwa typy rodzin:
-robotnicza
-rodzina chłopska
Prace np. porządkowe, twórcze (ugotuj, pomaluj, upiecz).
Koncepcja osobowości zawodowej Johna Hollanda:
-Realistyczny (R)
-Konwencjonalny (C)
-Przedsiębiorczy (E)
-Badawczy (J)
-Artystyczny (A)
-Społeczny (S)
Założenie: Każda osoba posiada cechy każdego typu występujące hierarchicznie w malejącym natężeniu.
I Typ osobowości realistycznej:
-preferowanie zachowania- posługuje się czasami, narzędziami, maszynami i zwierzętami.
-kompetencje- kompetencje manualne, mechaniczne, rolnicze, elektryczne, techniczne
-słabe strony- społeczne, oświatowe
-wizerunek samego siebie- zdolności mechaniczne, sprawnościowe, fizyczne
-wartości- pieniądze, władza, status
-cechy- nietowarzyski, bezpośredni, uparty, jednostronny
-zainteresowania zawodowe- rośliny i zwierzęta, ochronne, przemysłowe
-zawodowe- inżynier, mechanik, projektant narzędzi, stolarz.
II Typ osobowości badawczy:
-preferowane zachowania- badanie zjawisk fizycznych, biologicznych, kulturowych.
-kompetencje- kompetencje naukowe i matematyczne
-słabe strony- przywództwo, perswazja
-wizerunek samego siebie- zdolności intelektualne, szkolne, matematyczne i naukowe
-wartości- nauka
-cechy- analityczny, dociekliwy, niezależny, precyzyjny, racjonalny, chłodny
-zainteresowania zawodowe- naukowe
-zawodowe- biotechnik, botanik, dentysta, chemik
III Typ osobowości artystyczny:
-preferowane zachowanie- posługiwanie się materiałem fizycznym, słownym, i ludzkim w celu wytworzenia dzieł sztuki lub produkcji artystycznej
-kompetencje- kompetencje artystyczne: języki, sztuki, muzyka, teatr, pisarstwo.
-słabe strony-biurowe
-wizerunek samego siebie- ekspresyjny, oryginalny, intuicyjny, niekonformistyczny, niezależny, niepoukładany.
-wartości- estetyka
-cechy- niezorganizowany, ekspresyjny, delikatny, oryginalny, niezależny.
-zainteresowania zawodowe- artystyczne
-zawody- architekt, projektant wnętrz, projektant mody, autor scenariuszy.
IV Typ osobowości społeczny:
-preferowane zachowania- manipulowanie innymi w celu informowania, szkolenia, rozwoju.
-kompetencje- kompetencje międzyludzkie i oświatowe
-słabe strony- manualne i techniczne oraz zdolności naukowe
-wizerunek samego siebie- lubiący pomagać innym, rozumiejący innych i zdolności nauczania.
-wartości- działalność społeczna i etyczna
-cechy- chętny do współpracy, przyjacielski, pomocny, dobry, pełen taktu i ciepła
-zainteresowania zawodowe- humanistyczne, przywódcze, wpływanie na innych, usługi
-zawody- doradca zawodowy, dietetyk, pielęgniarka szkolna, dyrektor.
V Typ przedsiębiorczy:
-preferowane zachowania- manipulowanie innymi w celu osiągnięcia celów organizacji lub korzyści ekonomicznych
-kompetencje- kompetencje przywódcy, międzyludzkie, umiejętności perswazji.
-słabe strony- naukowe
-wizerunek samego siebie- agresywny, lubiany, pewien siebie, towarzyski,
-wartości- osiągnięcia w dziedzinie polityki i gospodarki
-cechy- pełen ambicji, dominujący, ekstrawagancki, rozmowny, optymistyczny.
-zainteresowania zawodowe- przewodzenie, wpływanie na innych, sprzedaż
-zawody- reprezentant handlowy, kucharz, kierownik.
VI Typ konwencjonalny:
-preferowane zachowania- manipulowanie danymi
-kompetencje- biurowe, obliczeniowe
-słabe strony- artystyczne
-wizerunek samego siebie- konformistyczny, zorganizowany, zdolności urzędnicze i arytmetyczne
-wartości- osiągnięcia w biznesie
-cechy- zorganizowany, konformistyczny, wydajny, z kompleksami, rozważny, posłuszny
-zainteresowania zawodowe- szczegółowa praca biurowa
-zawody- stróż nocny, polonista, działalności gospodarczej, rachmistrz.
Zadania i aktywności zawodowe:
a). Zadania- ludzie: (usługi, kontakty interpersonalne w sytuacji pomagania, nauczanie i wychowywanie).
b). Zadania- dane: (liczenie, kopiowanie, porównywanie, analiza i przetwarzanie faktów, weryfikowanie faktów i informacji)
c). Zadania- przedmioty: (kontakt z maszynami, kontakt z fizycznymi i biologicznymi procesami, budowa, produkcja, transport, naprawa)
d). Zadania- idee: (procesy interpersonalne, twórczość, odkrywanie, interpretowanie, integrowanie abstrakcji teorii i wiedzy).
Zadania i przykłady zawodów:
a). Zawody-ludzie: (doradca, minister, policjant, nauczyciel).
b). Zawody- dane: (kasjer, bibliotekarz, urzędnik, sekretarka)
c). Zawody-przedmioty: (stolarz, rolnik, mechanik, operator dźwięku)
d). Zawody-idee: (malarz, architekt, kompozytor, naukowiec).
Efektywność kształcenia zawodowego:
E = f (T,N,U,W)
E- efektywność
T- treści kształcenia
N- nauczanie
U - uczeń
W - warunki
Reforma edukacji:
a) Założenia:
-upowszechnienie kształcenia na poziomie średnim oraz wyraźny wzrost liczby podejmujących studia wyższe,
-wyrównywanie szans w dostępie do edukacji na różnych jej poziomach
-poprawa jakości kształcenia przez zapewnienie właściwej proporcji między innymi przekzywaniem wiadomości, kreowaniem umiejętności i formowaniem osobowości (inteligencja kształcenia i wychowania)
-zwiększenie autonomii szkół i pracy nauczycieli
- zmiany finansowania szkół
-integrację działań szkoły z rodziną i środowiskiem lokalnym
b) Typy szkół zawodowych:
-2- letnia zasadnicza szkoła zawodowa
-3 - letnia zasadnicza szkoła zawodowa
-4 - letnie technikum
c) Doraźność szkół:
1) po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej:
-technikum uzupełniające
-uzupełniające liceum ogólnokształcące
2) po ukończeniu technikum:
-studia wyższe (matura)
-szkołą policealna
3) po ukończeniu liceum profilowanego:
-szkoła policealna
-studia wyższe (matura)
4) po ukończeniu liceum ogólnokształcącego:
-szkoła policealna
-studia wyższe (matura)
d) Zewnętrzny egzamin zawodowy:
-etap pisemny
-etap praktyczny
e) Egzamin zawodowy w „cechu rzemiosł”
Edukacja permanentna- to 4 nurty (filary): Edgart Fuere - „Uczyć się, aby być”
J. Dolores - „Edukacja - jest w niej ukryty skarb” (raport)
1) Uczyć się, aby być- znać własną tożsamość, kim jestem, jaki jestem, tożsamość religijna, narodowa, znać swoje korzenie.
2) Uczyć się, aby umieć- przemiany cywilizacyjne
3) Uczyć się, aby wiedzieć- przemiany cywilizacyjne
4) Uczyć się, aby żyć wspólnie z innymi- tolerancja, walka z ksenofobią
Cały raport odnosi się do świata, daje wskazówki naprawy błędów.
Edukacja permanentna- to ogół procesów oświatowo-wychowawczych, występujących w całym okresie życia człowieka (procesy całożyciowe) prowadzonych we wszystkich możliwych formach organizacyjno-programowych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich.
Wyróżniamy 4 nurty działań edukacyjnych w ramach edukacji permanentnej:
1) Wychowanie naturalne:
-dom rodzinny
-środowisko rówieśnicze
-środowisko lokalne
-środowisko pracy
2) Edukacja szkolna:
-przedszkole
-szkoła podstawowa i gimnazjum
-szkoła ponadgimnazjalna
-szkoła wyższa
3) Edukacja równoległa:
-zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne
-placówki kulturalno-oświatowe
-organizacje i stowarzyszenia społeczne
-środki masowego przekazu
4) Edukacja ustawiczna dorosłych:
-samokształcenie
- dokształcanie
-doskonalenie
-kształcenie bezinteresowne
Zadania kształcenia ustawicznego (wybrane):
-podniesienie poziomu wykształcenia ogólnego i zawodowego społeczeństwa
-stworzenie możliwości podejmowania nauki przez człowieka na każdym etapie jego życia
-nauczanie i upowszechnianie języków obcych
-kształcenie informatyczno-komputerowe oraz upowszechnienie komputera i Internetu jako niezbędnego dziś środka komunikacji.
-kształcenie, dokształcanie, doskonalenie lub przekwalifikowania specjalistyczne kadr pracowniczych
-rekwalifikacja pracowników
-doskonalenie umiejętności niezbędnych dla rozwoju własnej osobowości w tym doskonalenie umiejętności interpersonalnych i przedsiębiorczych
-wyposażenie jednostek w wiedze z zakresu ekonomii i bankowości.
Różnice miedzy dokształcaniem a doskonaleniem:
-doskonalenie- zawiera w sobie: dokształcanie, samokształcenie, kształcenie bezinteresowne.
-dokształcanie- to formalne zdobywanie kwalifikacji
Dokształcanie- to proces podwyższenia kwalifikacji formalnych a szczególnie proces teoretycznego dopełniania kwalifikacji zawodowych, kończących się uzyskaniem odpowiedniego świadectwa, dyplomu lub certyfikatu.
Doskonalenie- to proces systematycznego aktualizowania poszerzania i pogłębiania wiadomości.
Funkcje doskonalenia:
1) Funkcja adaptacyjna (wdrożeniowa)- zakłada przygotowanie pracownika do nowego miejsca pracy i stanowiska pracy.
2) Funkcja wyrównawcza- występuje wówczas, gdy poziom wymagań na stanowisku pracy przewyższa poziom przygotowania zawodowego pracownika.
3) Funkcja renowacyjna- warunkuje zaznajomienie się z nowymi osiągnięciami nauki i techniki w danym obszarze zawodowym oraz zakłada przygotowanie pracownika do skutecznych działań w tym obszarze.
4) Funkcja rekonstrukcyjna- związana jest z dążeniem pracownika do działań twórczych niekonwencjonalnych.
Samokształcenie- to proces przedłużonego i poszerzonego kształcenia, prowadzący do wzbogacania intelektu i osobowości jednostki zgodnie z jej potrzebami ideowymi, społecznymi, zawodowymi i indywidualnymi.
definicje wg. Nowackiego i Wiatrowskiego.
Rozwój zawodowy człowieka - K.Zaniara- gdy obserwowane zmiany jakiegoś układu mają charakter stały,stopniowy, jednokierunkowy, nieodwracalny, Idą wzwyż
Warunki skuteczności działań humanizacyjnych w zakładzie pracy:
S= f (T,M,W,Ow,Op)
S- skuteczność
T- treści oddziaływań wychowawczych
M- metody pracy wychowawczej
W- warunki realizacji działań wychowawczych
Ow- osobowość pracownika prowadzącego działalność wychowawczą
Op- osobowość pracownika
Etapy rozwoju zawodowego człowieka na linii rozwoju według Zygmunta Wiatrowskiego:
1) mistrzostwo w zawodzie
2) sukces zawodowy
3) identyfikacja i stabilizacja zawodowa
4) adaptacja społeczno-zawodowa
5) przygotowanie zawodowe- praktyki pedagogiczne
Stopnie awansu zawodowego nauczycieli MENIS
Adaptacja- jest bardzo trudna do momentu, kiedy nie będziemy znali ludzi, zadań, kiedy nie przestaniemy czuć się obco. Czasem trwa to bardzo długo na tym etapie nie mówi się „mój zakład”, bo nie jest się związanym emocjonalnie z tym zakładem bardzo różnie on trwa. Na tym etapie weryfikujemy nasze zdolności i zainteresowania.
Definicja rozwoju zawodowego wg Kazimierza Czarneckiego:
Rozwój zawodowy człowieka- to społecznie pożądany proces zmian ilościowych, które warunkują jego aktywny, świadomy i społecznie oczekiwany udział w przekształcaniu i doskonaleniu siebie samego oraz swojego środowiska, w którym żyje. Proces ten jest ściśle powiązany z innymi kategoriami rozwojowymi jako szczególna wypadkowa kategoria życia społecznego ludzi.
Właściwości humanizacji pracy:
-widzenie człowieka jako podmiotu pracy
-likwidacja podziału pracy na fizyczną i umysłową
-zapewnienie bezpieczeństwa pracy
-optymalizacja godzin pracy
-modernizację wyposażenia stanowisk pracy
-dbanie o wypoczynek ludzi pracujących
Ogólne cechy rozwoju zawodowego:
1) Rozwój zawodowy jest procesem zachodzącym miedzy jednostką i grupą
2) Rozwój zawodowy przebiega według specyficznych etapów, które odpowiadają właściwym etapom rozwoju ogólnego człowieka fizycznego, psychicznego, intelektualnego, moralnego i inne.
3) Wynikiem rozwoju zawodowego człowieka są ukształtowane cechy osobowości zawodowej.
4) Rozwój zawodowy uwarunkowany jest zdolnościami tj. gotowością do stałego doskonalenia kwalifikacji zawodowych.
Zadania humanizacyjne zakładu pracy:
1. Opiekuńcze i socjalne- związane z zaspokojeniem potrzeb materialnych pracownika oraz ich ochroną pracy.
2. Kulturalno-oświatowe- związane z zaspokojeniem potrzeb pracowników w zakresie podnoszenia kultury życia społecznego, wartościowego spędzania czasu wolnego, rozwijaniem zainteresowań i twórczości.
3. Dydaktyczne- związane z podnoszeniem lub doskonaleniem kwalifikacji zawodowych.
4. Wychowawcze- związane z rozwijaniem wszechstronnej osobowości człowieka.