WŚCIEKLIZNA (Rabies, Lyssa)
Ostra choroba wirusowa OUN zwierząt ssących przenoszona przez ślinę na człowieka - wywoływana przez wirusy RNA z rodziny Rhabdoviridae.
W krajach europejskich głównym rezerwuarem jest dziki lis. Pokąsane przez chorego lisa dzikie zwierzęta lub domowe - borsuki, jenoty, psy, koty - mogą się stać źródłem zakażenia dla człowieka.
Wściekliznę stwierdzono także wśród nietoperzy jaskiniowych.
Drobne gryzonie - szczur, mysz, wiewiórka - chociaż niekiedy od nich izolowano wirusa wścieklizny, nigdy dotychczas nie były przyczyną zachorowania człowieka na wściekliznę.
Brak dowodów zakażenia wścieklizną drogą naturalną tzn. przez ślinę od chorego człowieka. Udokumentowano przeniesienie wścieklizny na osobę nie zakażoną przez przeszczepienie rogówki pobranej ze zwłok człowieka zmarłego na wściekliznę.
Do zakażenia dochodzi przez wprowadzenie wirusa ze śliną do rany podczas pokąsania przez chore zwierzę.
Zanieczyszczenie materiałem skażonym - śliną lub mózgiem- uszkodzonej skóry, spojówek lub błon śluzowych również może być groźne.
Dotykanie, głaskanie, przenoszenie chorego lub padłego na wściekliznę zwierzęcia, tylko wyjątkowo może być wskazaniem do podjęcia postępowania profilaktycznego.
Obraz kliniczny
Postać pobudzeniowa lub porażenna.
Okres wylęgania - szerokie granice 10 dni - 6 tygodni, zależy prawdopodobnie od dawki wirusa i odległości miejsca wprowadzenia od OUN.
Okres zwiastunów - 1 - 4 dni - mrowienia ,pieczenia parestezje w miejscu pokąsania, złe samopoczucie, nudności i wymioty.
Pełny obraz chorobowy - objawy nadmiernego pobudzenia ruchowego - napady drgawek ze skurczami mięśni karku po małych bodźcach np. głos lub światło.
Charakterystyczna obecność skurczów mięśni połykowych na widok lub głos lejącej się wody - hydrofobia - tylko w postaci pobudzeniowej.
Rozpoznanie
Staranny wywiad epidemiologiczny - trudny w przypadkach kłusownictwa, metodą immunofluorescencji bezpośredniej wykazuje się obecność wirusa we włóknach nerwowych wycinków skóry, metodą reakcji łańcuchowej z polimerazą wykrywa się wirusowe RNA.
Leczenie
Zapewnienie bezwzględnego spokoju, leczenie objawowe na oddziale intensywnej terapii, podawanie leków zwiotczających przy pobudzeniu, prowadzenie kontrolowanego oddechu przy porażeniach.
Rokowanie
W 90% nieuchronna śmierć.
Leczenie rany powstałej wskutek ukąszenia przez zwierzę podejrzane o wściekliznę:
1. Postępowanie ogólne - dokładne oczyszczenie rany, podanie przypominającej dawki szczepionki p/tężcowej, podanie antybiotyku o szerokim spektrum.
2. Profilaktyka p/wściekliźnie
:
czynniki wpływające na decyzję
typ ekspozycji - lizanie czy ukąszenie
gatunek zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę
stan szczepienia zwierzęcia i pacjenta
występowanie wścieklizny na danym obszarze
metody zapobiegania wściekliźnie:
ludzka immunoglobulina przeciw wściekliźnie HRIG - human rabies immune globulin powinna być podana w celu zapewnienia odporności biernej
dawkę dzieli się na pół; połowę dawki wstrzykuje się wokół rany, a drugą połowę podaje się domięśniowo
szczepionka uzyskana na ludzkich komórkach diploidalnych HDCV - human diploid cell vaccine powinna być podana w dniach 0, 3, 7, 14, 28 po ekspozycji
możliwość użycia szczepionki w profilaktyce po ekspozycji wynika z długiego okresu wylęgania wścieklizny, co pozwala na wywołanie ochronnej odpowiedzi immunologicznej przed pojawieniem się objawów chorobowych
Zwalczanie
**Intensywne szczepienia zwierząt domowych.
**Nadzór nad bezdomnymi zwierzętami.
**Zmniejszenie rezerwuaru wśród dzikich zwierząt.
**Wprowadzenie żywej szczepionki p/wściekliźnie dla populacji dzikich zwierząt.
**Ścisła kwarantanna importowanych zwierząt.
Zapobieganie
Dostępne są skuteczne i bezpieczne szczepionki - nie obserwuje się takich ubocznych objawów jak dawniej.
Osoby mające zawodowy częsty kontakt ze zwierzętami - u weterynarzy wykonujących sekcje padłych zwierząt coraz powszechniej stosuje się szczepienia zapobiegawcze.