Burszta
13
Przekonanie, że społeczeństwo, z którego wywodzi się obserwator, zajmuje centralne, „środkowe”, a więc zawsze uprzywilejowane miejsce w świecie, a inne kultury i społeczeństwa leżą na rubieżach „naszego świata” towarzyszy ludzkiej świadomości od zarania dziejów.
Obfite materiały antropologiczne i językoznawcze dostarczają bogatej dokumentacji wskazującej na etnocentryzm jako główny wyznacznik samowartościowania grup społecznych i podstawę ich samoindetyfikacji.
Termin odrył Sumner na przełomie XIX i XX w.
15
Antropologia kultury jest nauką, która wskazuje na podłoże tych różnych etnocentryzmów, idei środka i „naturalności” własnej kultury.
16
Wiek XVI
Lokalny wymiar przeciwstawienia „my” - „oni” stał się wymiarem globalnym.
19
O ile poglądy misjonarzy takich jak las Casas czy Franciszek de Vitorio wyrastały z przekonania o duchowej wyższości Europy (wiara w prawdziwego Boga), o tyle stanowisko Michela de Montaigne'a miało na celu całkowite zneutralizowanieeuropocentrycznego postrzegania, opisywania i tłumaczenia zjawisk, kultur odrębnych przez pryzmat kultury wlasnej i w tym sensie było absolutnie prekursorskie (…) Innymi słowy - podejście Montaigne'a antycypuje o trzy przeszło wieki późniejsze stanowisko relatywizmu kulturowego w jego wersji odnoszącej się do moralności
20
Nie dziwi więc konkluzja filozofa: „Możemy ich tedy nazwać barbarzyńcami w odniesieniu do prawideł rozumu, ale nie w odniesieniu do nas, którzy przewyższamy ich we wszelakim barbarzyństwie” (Montaigne)
22-23
Szczególne miejsce w panoramie myśli filozoficznej i społeczno-moralizatorskiej Oświecenia zajmuje Jak Jakub Rousseau. Levi-Strauss twierdzi nawet, że był to myśliciel, którego można uznać za jednego z głównych fundatorów nauk o człowieku, w tym przede wszystkim antriopologii.
W rozprawie o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi francuski filozof kresli wizję idealnego badacza cywilizacji, przyszłego „nowego Herkulesa” - badacza i myśliciela w jednej osobie (…) Jego zadaniem było napisanie moralnej i politycznej historii świata, w taki jednakże sposób, abyśmy widzieli, że świat, w którym żyjemy sami jest tylko jednym z wielu możliwych.
Kultura i kultury
35
Termin kultura należy do grona najważniejszycg pojęc jakimi posługuje się współczesna humanistyka. Dla antropologii kultury termin ten stanowi zaś jej raison d'etre w tym sensie, iż nie tylko pojawia się w nazwie samej dyscypliny, ale ukierunkowuje sposób, w jaki określa ona świat ludzkiej intencjonalności.
35-36
Kulturę można zatem wyobrazić sobie jako rodzaj zagruntowanego płótna obrazu, jego „zaprawę”. (…) możemy powiedzieć, że antropologia zajmuje się człowiekiem jako twórcą i reprezentantem unikatowej w świecie przyrody umiejętności jaką jest | nabywanie, przekazywanie i transformowanie kultury
37
Antropologowie byli jednymi z pierwszych, którzy ostro przeciwstawili się tłumsczeniu różnic w ludzkiej kulturze czynnikami rasowymi.
Kultury jednak - jak poucza nas właśnie antropologia - specjalizują się a każda z nich umacnia i chroni inne cechy, na przykład odporność Eskimosów na zimno lub plemion afrykańskich na upał, agresywność lub kontemplacyjność, pomysłowość technologiczną i wiele innych. Źadna z tych cech, uchwytnych na poziomie kulturowym, nie daje się w jasny sposób odnieść do podstawy genetycznej, nie można mimo to wykluczyć pośredniego istnienia takiego związku.
40
Zagłebiając się w literaturę zajmującą się procesami rozwojowymi humanistyki, możemy często natrafić na dość powszechnie zresztą akceptowany sąd, że dzięki antropologii pojawiło się i utrwaliło szerokie, holistyczne, opisowe, pozbawione wartośćiowania pojmowanie kultury.
Wydaje się, że tak właśnie jest, ale - po pierwsze - wcale to nie oznacza, że odmienne, zawężone sensy pojęcia kultury uległy zapomnieniu i eliminacji oraz po drugie, że „antropologiczna koncepcja kultury” jest czymś oczywistym, ustalonym i niezmiennym. Sytuacja jest wręcz przeciwna, istnieje tutaj wiele kontrowersji, konkurencyjnych sposobów rozumowania, wśród których mamy i takie, które samo pojęcie kultury podają w zasadniczą wątpliwość.
41
kultura elitarna-popularna
Mówiąc krótko: świat popularnych ideałów jest mniej „kulturalny” od „prawdziwej” kultury pielęgnującej normy, wartości i artefakty uważane za największą zdobycz cywilizacyjną.