8. WYCHOWANIE W UJĘCIU HUMANISTYCZNYM
Koniecznym warunkiem skuteczności wychowania wydaje się humanistyczne podejście wychowanków i nauczycieli do powierzonych im dzieci i młodzieży. Jest to równoznaczne z uznawaniem każdego z nich za jednostkę autonomiczną, której przysługuje prawo do własnej podmiotowości, czyli wewnętrznej niezależności i odpowiedzialności za swoje postępowanie, łącznie z prawem do w miarę samodzielnego kształtowania własnego losu. Tego rodzaju podejście oznacza liczenie się z poczuciem godności i wartości osobistej osób wychowywanych, a nade wszystko z ich potrzebami psychicznymi, w tym zwłaszcza potrzebami bezpieczeństwa, uznania i szacunku oraz samorealizacji.
Humanistyczne podejście wychowawców do wychowanków nadaje osobliwy sens procesowi wychowania i wyznacza w nim szczególną rolę zarówno tym pierwszym, jak i tym drugim. Wychowankom umożliwia się podmiotowe funkcjonowanie w procesie wychowania. Oznacza to, że nie muszą oni być zdani tylko dla dorosłych. Zezwala im na samodzielne postępowanie, a więc ponoszenie przynajmniej części odpowiedzialności za własny rozwój i wszystko to, co dzieje się wokół nich.
Istotnym przejawem humanistycznego podejścia wychowawców i nauczycieli do dzieci i młodzieży jest okazywana im postawa demokratyczna lub inaczej demokratyczny styl kierowania wychowawczego. Polega to na okazywaniu wychowankom życzliwości i zrozumienia, pozyskiwania ich zaufania i przyjaźni, a zwłaszcza umożliwieniu wysuwania własnych pomysłów i wspólnego podejmowania decyzji, jak również przejawiania aktywności i samodzielności w wykonywaniu różnego rodzaju zadań. Tak więc wychowawcy i nauczyciele o postawie demokratycznej:
- nawiązują serdeczne i przyjacielskie kontakty z dziećmi i młodzieżą
- stwarzają wychowankom możliwości samodzielnego rozwiązywania nurtujących ich problemów
- chętnie odwołują się do ich inicjatywy i pomysłowości
- respektują ich zamierzenia i decyzje oraz wspólnie z nimi wykonują niektóre czynności i zadania
- nierzadko występują w roli równorzędnych członków kierowanego przez siebie zespołu wychowawczego
Akceptacja okazywana dzieciom i młodzieży polega na uznawaniu ich takimi, jakimi są naprawdę, a więc bez jakichkolwiek uprzedzeń. Łączy się z poszanowaniem ich prawa do własnej odrębności, czyli do tego, aby mogli różnić się od dorosłych. Każdego z wychowanków uważa się za niepowtarzalną istotę ludzką.
Autentyczność stanowi nade wszystko zgodność z samym sobą. Zakłada się tu, że wychowawca nie ma w zasadzie niczego do ukrycia przed swoimi wychowankami. Jest osobą, która ma poczucie swojej wartości i godności, dlatego nie musi się wstydzić swoich błędów i niedomagań.
Rozumienie empatyczne jako przejaw humanistycznego podejścia do wychowanków oznacza zdolność ich rozumienia przez wychowawców niejako od wewnątrz, czyli przez pryzmat sposobu widzenia przez dzieci i młodzież świata, ludzi i wartości, to jest niejako własnymi oczami. Rozumienie empatyczne jest równoznaczne z wczuwaniem się przez dorosłych w wewnętrzny świat doznań i przeżyć dzieci i młodzieży, tak jakby był on ich własnym światem. Dzięki temu wychowawcy i nauczyciele są w stanie lepiej pozna i zrozumieć swoich podopiecznych.
Literatura
M. Łobocki - ABC wychowania.