4. Na czym polega praca ankietera?
Praca ankietera polega na realizacji wywiadów - rozmowie - z określonymi osobami(respondentami). Jest to odczytywanie wydrukowanych w kwestionariuszu pytań oraz zapisywania odpowiedzi udzielanych przez respondenta przy przestrzeganiu określonych zasad i procedur postępowania (czyli standaryzacja-umożliwia sumowanie odpowiedzi poszczególnych respondentów i przedstawiania ich w formie zagregowanej: zbiorczych zestawień, procentów i różnego typu wykresów). Ankieter najpierw musi uzyskać zgodę respondenta na przeprowadzenie rozmowy, wyjaśnić wszystkie jego wątpliwości, przystąpić do realizacji wywiadu.
Ankieter musi spełniać dwa warunki: same predyspozycje osobowościowe bez wiedzy, przygotowania i umiejętności nie są wystarczające i odwrotnie - wiedza, przygotowanie i umiejętności bez odpowiednich predyspozycji nie wystarczają, aby być dobrym ankieterem.
Etapy nabywania wiedzy i umiejętności przez ankietera
1.Rozmowa wstępna - z koordynatorem regionalnej sieci ankieterskiej, która pozwala kandydatowi na ankietera ogólnie zapoznać się z instytutem badawczym, specyfiką badań sondażowych, ich rodzajami, rolą ankietera, oczekiwaniami wobec niego, specyfiką pracy w terenie itd. Czasami taka rozmowa jest prowadzona w formie grupowego spotkania. Na zakończenie takiego spotkania proszeni są kandydaci o wypełnienie ankiet selekcyjnych, zawierających ich podst. dane personalne, inf. na temat syt. społ-zawod., inf. o wymiarze czasowym.
2. Przygotowanie ogólne - jest to cykl spotkań prowadzonych zgodnie z wcześniej opracowanym harmonogramem. Elementami tego są:
-szkolenie wprowadzające - poruszane są podstawowe zagadnienia i problemy w pracy ankietera takie jak:
*informacje o instytucie badawczym - ankieter w swojej pracy może wielokrotnie spotkać się z pytaniami dotyczącymi firmy badawczej, na które musi udzielić zadowalających odpowiedzi. Niektóre z instytutów żeby ułatwić zadania ankieterom przygotowują „ulotki informacyjne”, które są wręczane respondentowi.
*wyjaśnienie roli koordynatora i centrali firmy - koordynator musi wyjaśnić wszystkie problemy ankietera, ankieter ma obowiązek kontaktu z koordynatorem w przypadku jakichkolwiek wątpliwości.
*określenie roli ankietera w procesie badawczym i wyznaczonych mu zadań - najbardziej kosztownym elementem Pr.bad.jest realizacją badania w terenie, od ankieterów zależy to czy uzyskają zgodę na wywiad oraz czy uzyskane od respondenta inf. będą kompletne i wiarygodne.
*wyjaśnienie istoty wywiadu kwestionariuszowego - warunkiem agregowania odpowiedzi poszczególnych respondentów jest to, że uzyskuje się je na zadane w ten sam sposób pytania. Jeśli różni ankieterzy będą zadawać pytania w różny sposób zniweczony zostanie efekt standaryzacji. Dlatego też ankieter musi odczytywać pytania zgodnie z ich brzmieniem (jest to elementarna dyrektywa).
*informacje o metodach doboru próby i rodzajach prób - praca ankietera polega na realizacji wywiadów z określonymi osobami, które mogą być określone w rozmaity sposób (np.z imienia i nazwiska, określone charakterystyki, określone cechy społ-demog).
*informacje o rodzajach pytań kwestionariuszowych oraz zasadach ich zadawania - należy tu zwrócić uwagę na tzw.pytania sondujące - takie pyt. zadawane w niewłaściwy sposób, mogą się stać źródłem błędu polegającego na sugerowaniu respondentowi odpowiedzi.
*wyjaśnienie wagi pytań o cechy społeczne i demograficzne respondenta - metryczka
*wskazanie etycznych problemów prowadzenia badań - w tym inf.o ustawie o ochronie danych osobowych, kodeksie ESOMAR, programie kontroli jakości pracy ankieterów.
*wyjaśnienie celów i funkcji kontroli pracy ankieterów - na podstawie wyników kontroli ankieterów można stwierdzić jakiego rodzaju błędy ankieterzy popełniają.
Materiały szkoleniowe
Zazwyczaj są to broszury typu ABC Ankietera, zawierające wyjaśnienia dotyczące prowadzonych badań oraz zasady i wskazówki, którymi ankieterzy winni się kierować we współpracy z danym instytutem. Ankieter musi dokładnie zapoznawać się z materiałami szkoleniowymi w danym instytucie, ponieważ każdy instytut może formułować nieco odmienne wymagania wobec ankieterów.
Kolejne materiały szkoleniowe to kwestionariusze szkoleniowe, zawierające przykłady typowych pytań stosowanych w instytucie. Dzięki temu ankieterzy mogą zapoznać się z graficznym standardem kwestionariuszy w danym instytucie.
Kolejne to instrukcje doboru osób do badania, które mają zastosowanie gdy respondent nie jest określony z imienia i nazwiska. Dotyczy to tzw. prób adresowych,w przypadku których obowiązywać mogą różne zasady spisywania osób w gosp.dom.np.wg wieku, wg płci, dotyczy to też zasad doboru w próbach udziałowych (cechy powiązane i niepowiązane).
Trening ankieterski
W I etapie ćw te prowadzone są w oparciu on specjalnie przygotowane filmy szkoleniowe lub wywiady stymulowane, tzw.role-playing. W ćw tych uczestnicy szkolenia występują zarówno w roli ankietera, jak i respondenta. W II etapie ankieterzy idą w teren, realizują wywiady w oparciu o kwestionariusze szkoleniowe(takie wywiady mogą być nagrywane lub obserwowane przez koordynatora). Inną formą szkolenia są wywiady obserwowane przez kandydatów na ankietera. Ważnym elementem treningu jest analiza i omówienie zachowań jego uczestników w różnych sytuacjach, aby wyeliminować błędy, poznać metody i warsztat pracy, poznać wzory zachowań.
Uczestnictwo w szkoleniach jest obowiązkowe i stanowi warunek dalszej współpracy z koordynatorem. Cykl szkolenia kandydata na ankietera zakończony jest wydaniem legitymacji ankieterskiej lub tzw. upoważnienia do realizacji wywiadów.
Szkolenie poprzedzające udział ankietera w konkretnym badaniu (briefing)
Żeby prowadzić wywiady na dany temat, konieczny jest udział w szkoleniu do konkretnego badania i indywidualne przygotowanie ankietera. Ankieter musi poznać szczegółowe zasady, reguły i dyrektywy, obowiązujące w danym badaniu. Przygotowanie ankietera do pracy w terenie w danym projekcie daje możliwość zapoznania się z celami badania, jego ramami koncepcyjnymi, charakterem i sposobem doboru próby, zastosowanymi procedurami zbierania materiałów, narzędziami badawczymi i zasadami realizacji wywiadów.
Szkolenie takie jest prowadzone wspólnie dla wszystkich ankieterów uczestniczących w badaniu, grupowe szkolenie umożliwia wymianę doświadczeń na temat zachowania w nietypowych sytuacjach i pozwala na eliminowanie złych wzorów postępowania i utrwalanie dobrych.
Szkolenie problemowe
Wyróżnia się 2 typu:
1)szkolenia, których celem jest poszerzania zakresu umiejętności ankieterskich i przygotowania ankieterów do wykonywania innych, nowych rodzajów zadań. Np. ankieter realizujący wcześniej wywiady z respondentami zawiadomionymi wcześniej listownie o jego wizycie może mieć problemy z rekrutacją respondentów na ulicy. Takie szkolenia przełamują wąską specjalizacje ankieterów, przygotowują do realizacji różnego typu wywiadów.
2)szkolenia mające na celu pogłębienie umiejętności ankieterskich w danej dziedzinie, poświęcone są jednemu bądź kilku wybranym problemom metodologicznym, związanym z realizacją badań, takie szkolenia pozwalają lepiej poznać i zrozumieć charakter wykonywanej pracy.
Profesjonalizacja zajęcia ankietera
Profesjonalizacją może być nawiązanie stałej współpracy z instytutem (koordynatorem)oraz stałe podnoszenie wiedzy i umiejętności ankieterskich.
5. Dlaczego należy rygorystycznie przestrzegać zasad pracy ankieterskiej? Wywiad kwestionariuszowy jako technika standaryzowana.
Standaryzacja pozwala odróżnić techniki ilościowe(standaryzowane)do których należy wywiad kwestionariuszowy od technik jakościowych(niestandaryzowane)takie jak wywiad pogłębiony czy też FGI-fokus.
Wywiad kwestionariuszowy jako pomiar
Należy on do technik ilościowych, do tej ankiety należy też ankieta wysyłana pocztą, ankieta audytoryjna(stosowana zwłaszcza w bad. młodzieży, gdzie respondenci wypełniają grupowo w obecności ankietera), ankieta pod kontrolą(indywidualne wypełnienie a obecności ankietera), wywiad telefoniczny, wywiad osobisty(obydwa ze wspomaganiem komputerowym). Na podstawie badań z zastosowaniem tych technik formułujemy ścisłe, oszacowane liczbowo wnioski (wyrażamy np. w %). Badanie to traktujemy jako pomiar , aby jednak wyniki pomiarów jednostkowych, tzn. odpowiedzi poszczególnych respondentów, można było dodawać do siebie w celu uzyskania pomiaru opinii wszystkich badanych, konieczne jest spełnienie dwóch warunków: pierwsze to musi być zastosowane ujednolicenie identyczne dla wszystkich badanych narzędzie badawcze, drugie wywiad musi być prowadzony w podobnych warunkach. Mówimy więc o standaryzacji(ujednoliceniu) narzędzia badawczego i standaryzacji warunków wywiadu.
Standaryzacja narzędzia badawczego
Aby wyniki uzyskiwane przez wszystkich ankieterów można było do siebie dodać, w kwestionariuszu stosuje się ujednolicenie, identyczne dla wszystkich respondentów pytania. Nawet niewielka zmiana sformułowania pytania może powodować uzyskiwanie znacząco odmiennych odpowiedzi. Standaryzacja narzędzia to nie tylko odczytanie respondentowi w identyczny sposób sformułowanych pytań. Podczas wywiadu niektóre użyte w pytaniu terminy lub sformułowania mogą być dla respondentów niejasne - to jak ma zachować się ankieter w takich sytuacjach i jakich wyjaśnień udzielać precyzuje instrukcja do kwestionariusza, która standaryzuje zachowania ankieterów podczas wywiadu.
W skład narzędzia badawczego często wchodzą również tzw. Materiały pomocnicze - są to zazwyczaj karty, na których wydrukowane są możliwe odpowiedzi na poszczególne pytania(karty respondenta), a w badaniach marketingowych również zdjęcia produktów, winiety gazet i czasopisma. Materiały te wręcza się respondentom podczas wywiadu dla ułatwienia udzielenia odpowiedzi.
Standaryzacja warunków wywiadu
Chodzi tu sposób zastosowania narzędzia badawczego i o stworzenie sytuacji wywiadu przewidzianej przez badacza. Sposób zastosowania narzędzia w wywiadzie kwestionariuszowym wynika z definicji tej techniki badawczej. Wywiad jest techniką standaryzowaną opartą na komunikacji bezpośredniej, oznacza to, że pytania zawarte w kwestionariuszu zadawane są przez ankietera podczas osobistego, bezpośredniego kontaktu z respondentem. Chodzi tu z jednej strony o różnego rodzaju ankiety np.pocztową, audytoryjną, roznoszoną przez ankietera itp., których wspólną cechą jest to, że respondent samodzielnie zapoznaje się z pytaniami i wpisuje odpowiedzi, z drugiej zaś - o wywiad telefoniczny, w którym rozmowa z ankieterem odbywa się przez tel, więc kontakt nie ma charakteru bezpośredniego.
Drugim aspektem standaryzacji warunków wywiadu jest stworzenie podobnej sytuacji podczas jego realizacji w terenie - chodzi tu o miejsce realizacji wywiadu i obecność innych, oprócz respondentawywiad powinien być przeprowadzony w mieszkaniu respondenta(swoboda, koncentracja na odpowiedziach), w innym miejscu może dekoncentrować respondenta i powodować jego mniejsze zaangażowanie.
Technika wywiadu kwestionariuszowego zakłada także, że podczas kontaktu badawczego uzyskuje się indywidualne opinie. O opiniach społeczeństwa wypowiadamy się sumując indywidualne opinie wylosowanych osób. Dlatego też ważnym aspektem standaryzacji wywiadu jest stworzenie takiej sytuacji, aby uzyskiwane opinie miały rzeczywiście charakter indywidualny. Często zdarza się, że podczas wywiadu obecne są inne osoby (osoby trzecie). Takie osoby włączają się często do wywiadu co zmienia często wygłoszoną pierwotnie przez respondenta opinię, sama obecność takich osób może wpływać na udzielane odp.
Odpowiedzi respondentów powinny być reakcją na identyczny bodziec tzn.identyczne pytania zadawane w tych samych warunkach, określonych zwłaszcza przez miejsce realizacji wywiadu i sytuację wywiadu. Tylko w takim przypadku wynik badania może być uznany za pomiar, a jego wyrażenie w postaci liczbowej - uprawnione.
6. Narzędzie badawcze i jego elementy
Narzędzie zastosowane w konkretnym badaniu to oprócz kwestionariusza, instrukcji dla ankietera, materiałów pomocniczych-stymulujących, także listy zapowiednie informujące respondentów o badaniu, formularze doboru, inne materiały dodatkowe. Narzędzia badawcze powstają w rezultacie długotrwałego procesu przygotowania badania(konceptualizacja). Poszczególne jego elementy, jak i sama procedura badania są starannie przemyślane i stanowią wypadkową:
-zapotrzebowania informacyjnego(to co chcemy dowiedzieć się z badania)
-możliwości udzielenia odpowiedzi przez respondentów(jeśli pyt są zbyt skomplikowane mogą mieć trudności)
-możliwości ankietera realizującego wywiad(jeśli jest trudny niektórzy ankieterzy mogą mieć kłopoty z jego poprawną realizacją
Kwestionariusz wywiadu-formularz, w którym wydrukowane są pytania przeznaczone do dosłownego odczytania respondentowi przez ankietera w określonej kolejności. Przy pytaniach pozostawione jest miejsce na zapis odpowiedzi respondenta lub odp pod pyt w formie gotowych wariantów. Przy pyt może być instrukcja dla ankietera. W niektórych badaniach gdzie osoby muszą spełniać określone warunki zamieszcza się pytania selekcjonujące mające na celu ustalenie czy dana osoba kwalifikuje się do grupy badanych(zamieszcza się je na początku kwestionariusza jako osobne formularze).
Zazwyczaj ankieterzy pracują w oparciu o identyczny dla wszystkich badanych kwestionariusz. Jest jednak przypadek tzw. Wersjonowania narzędzia, kwestionariuszy może być kilka, jednakże ich zawartość tematyczna jest identyczna, a tylko poszczególne moduły są zadawane w innej kolejności. Zdarza się, że w ramach jednego badania mamy do czynienia z kilkoma różnymi kwestionariuszami, są to tzw. warianty kwestionariusza, jest tak w przypadku realizacji większych projektów badawczych, na które składa się kilka powiązanych badań.
W wielu badaniach kwestionariuszowi towarzyszą dodatkowe formularze tj ankiety, testy lub dzienniczki do samodzielnego wypełnienia przez respondenta.
-ankiety do samodzielnego wypełnienia stosuje się zazwyczaj wtedy gdy pytania dotyczą spraw bardzo osobistych lub intymnych. Gdy ankieta jest wydrukowana w kwestionariuszu, należy złożyć go tak aby respondent go nie zobaczył, żeby widział jedynie ankietę.
-dzienniczki - stosowane wówczas gdy niezbędna jest wielodniowa obserwacja badanego zjawiska, ale także obszerne ankiety, których wypełnienie wymaga dłuższego czasu, zawsze są drukowane w formie odrębnego kwestionariusza. Kwestionariusz pozostawia się respondentowi po zakończonym wywiadzie zasadniczym, instruując go jak należy wypełnić formularz.
-formularz przeznaczony do zapisu wyników obserwacji posiadanych przez respondenta produktów określonej kategorii. Procedura ta polega na spisaniu wszystkich produktów danego rodzaju, które znajdują się w domu respondenta w chwili wizyty ankietera.
Pytania w kwestionariuszu
Kwestionariusz wywiadu jest zbiorem pytań, które ankieter odczytuje respondentowi. Wyróżnia się 3 rodzaje pytań:
1)pytania o opinie, postawy, przekonania
2)pytania o fakty, zachowania, cechy
3)pytania o wiedzę
Ze względu na strukturę(formę)również można wyróżnić 3 rodzaje pytań:
-zamknięte - w których przewidziane są możliwe odp odczytywane respondentowi lub wręczana jest mu karta, na której są wydrukowane (dzielą się na pyt. dychotomiczne tak lub nie, pytania kafeteryjne wieloalternatywne, zawierające przynajmniej 3 możliwe odp, pytania skale(słowne, graficzne, numeryczne)
-otwarte - takie w których nie przedstawia się respondentowi możliwych odp, a więc pozostawia się zupełną swobodę, jeśli chodzi o jej treść
-prekategoryzowane tzn. zamknięte dla ankietera, otwarte dla respondenta(przewidziane są możliwe odpowiedzi, których jednak nie odczytuje się respondentowi, ankieter sam kwalifikuje odpowiedzi do jednej z kategorii). Pytanie te stosuje się również gdy nie chcemy niczego zasugerować respondentowi, a jednocześnie chcemy przyśpieszyć opracowanie, pomijając etap przygotowania klucza kodowego i kodowania.
*pytania filtrujące-występują w każdym kwestionariuszu, to pytania, w których, przy możliwych odpowiedziach zamieszczone są tzw. Reguły przejścia czyli instrukcje dla ankietera wskazujące, które pyt należy zadać danemu respondentowi jako następne
*instrukcja przy pytaniu-skierowana wyłącznie do ankietera, określa szczegółowo sposób zadania pytania i zapisu odpowiedzi respondenta.
Struktura kwestionariusza
Pytania w kwestionariuszu są ułożone wg określonego klucza, uzależnione jest to od: tematyki pytań, logicznych związków między pyt, psychologicznej dynamiki wywiadu.
*struktura tematyczna-określa kolejność poruszanych tematów, tzn kolejność bloków pytań(modułów). Można wyróżnić 3 podstawowe ich części: część zasadnicza(merytoryczna), metryczka, część ewidencyjna.
-część merytoryczna-to pytania, które są bezpośrednio związane z problemem badania i jego przedmiotem. Pytania te tworzą moduły i w ramach każdego modułu znajdą się tam odpowiednie bloki pytań. Często kwestionariusz jest jednak wielotematyczny i pojawiają się w nim bloki pytań nie powiązane ze sobą, w takim przypadku w kwest.zamieszczone zostają tzw. łagodne przejścia lub wprowadzenia do kolejnych modułów, a więc tekst informujący respondenta iż zakończyliśmy rozmowę na jeden temat, a obecnie będziemy rozmawiali na inny. W kwestionariuszach wielotematycznych struktura zakłada niekiedy różną kolejność zadawania poszczególnych modułów(rotacja) wtedy kolejność zadawanych modułów wymusza się poprzez wersjonowanie kwestionariuszy-polega to na przygotowaniu dwóch lub więcej wersji kwestionariusza, w których moduły wydrukowane są już w odpowiedniej kolejności. I tak np. jeśli rotowane mają być 2 moduły (A i B) przygotowujemy 2 wersje kwestionariusza(A-B i B-A). Niekiedy aby nie drukować kilku wersji kwestionariuszy a tylko jedną, stosuje się tzw. rotację modułów-zasady jej są identyczne jak wersjonowania kwestionariuszy, przy czym kolejność zadawania poszczególnych modułów określa się w formularzu doboru(karcie realizacji). Jeśli rotacja dotyczy 2 modułów to pierwszemu respondentowi zadajemy najpierw pytania modułu A, potem B; drugiemu-odwrotnie.
Rotacja modułów niweluje tzw. efekt porządku który polega na wpływie kolejności ich zadawania na uzyskiwane odpowiedzi. Może zdarzyć się np. że odp tych samych resp na te same pyt będą się różniły w zależności od tego czy będą zamieszczone w końcowej lub początkowej wersji kwestionariusza. Stąd też ważne jest aby w trakcie wywiadu ściśle przestrzegać zasad rotacji określonych w formularzach doboru.
-metryczka-zestaw pytań o podstaw cechy społeczno-demograficzne respondenta oraz pytania dotyczące gosp.dom, np.o dochody, wyposażenie gosp.dom w sprzęt. Przechodząc do tego bloku pytań należy wyjaśnić celowość ich zadawania gdyż dla niektórych mogą być drażliwa.
-część ewidencyjna-ankieta do ankietera, zawiera inf dotyczące: identyfikatora(nr respondenta),daty realizacji wywiadu, długości jego trwania, udziału osób trzecich w wywiadzie, jest ona zamieszczona na końcu kwestionariusza. Jest to część równie ważna jak inne bo jej analizy wskazują np. w jakie dni tyg i w jakich godz istnieje największe prawdopodobieństwo realizacji wywiadu.
*struktura logiczna-pytania w modułach łączą się w związki logiczne, chodzi tutaj przede wszystkim o relacje nadrzędności-podrzędności między pytaniami, niektóre z pytań w kwest są ogólne inne szczegółowe. Ze względu na to, że kolejność zadawania takich pytań(tzn od ogółu do szczegółu i od szczegółu do ogółu) ma wpływ na uzyskiwane odp, to jakiekolwiek zmiany w procedurze są niedopuszczalne.
-przykładem zw.log relacje pomiędzy pytaniami o znajomość spontaniczną i wspomaganą marek określonych produktów oraz ich reklam, pytanie o spontaniczną znajomość marek nie może następować po pyt wspomaganym(gdzie prezentowane są marki), ale jednocześnie pyt wspomagane o znajomość marek nie może poprzedzać pyt o spontaniczną znajomość reklam.
-w przypadku tzw. pionowego i poziomego zadawania pytań tabelarycznych, inne wyniki uzyskamy pytając najpierw o ocenę jednego produktu ze wzg na dane cechy, a następnie drugiego ze wzg na te same cechy i zupełnie inne gdy będziemy pytać o ocenę, ze wzg na daną cechę najpierw jednego, a potem drugiego.
-pytania zależne i wzajemnie się kontrolujące-chodzi tutaj o pytanie dotyczące np.liczby osób w gosp.dom. i składu gosp.(liczba osób wymienionych musi być zgodna z liczba w gosp)czy pyt o zarobki respondenta, jego dochód.
Jakakolwiek zmiana kolejności pytań i procedury ich zadawania w sposób znaczący wpływa na wynik badania w każdym z wymienionych przykładów.
*struktura psychologiczna-niektóre z pytań w kwestionariuszu pełnią rolę psychologiczną, są to tzw.pytania „uczące roli” których celem jest przygotowanie rozmówcy do roli respondenta. Pytania takie są zawsze zamieszczone na początku kwestionariusza i z reguły są bardzo proste, dotyczą wszystkich respondentów i spraw bliskich każdemu człowiekowi. W wielu kwestionariuszach można wskazać tzw.pytania „łączniki” których celem jest stworzenie łagodnego przejścia od jednego tematu(modułu)do drugiego. W przypadku trudnych i długich kwestionariuszy stosuje się pytania „watę”-są to pyt z reguły luźno związane z tematyką wywiadu, łatwe i przyjemne dla respondenta.
Instrukcja do kwestionariusza
Jest zespołem wskazówek, dyrektyw i objaśnień skierowanych do ankietera, określających prawidłowy sposób realizacji wywiadu. Znajomość i przestrzeganie instrukcji jest warunkiem koniecznym prawidłowej realizacji wywiadu, pozwala uniknąć wielu kłopotliwych sytuacji, w których ankieter może się skompromitować. Istnieją dwa rodzaje instrukcji dla ankietera:
1)instrukcje zawarte przy pyt kwest, dotyczące sposobu jego zadawania i zapisu odp respondenta
2)instrukcja do całego kwestionariusza i procedury badania, zawarta w osobnym dokumencie tzw. instrukcja do badania, wprowadza ankietera w problematykę badania i precyzuje sposób zadawania konkretnych pytań
Część ogólna instrukcji do badania zawiera elementy:
-ogólna inf o badaniu, jego tematyce i celach oraz przedmiocie badania
-informacja o procedurze badania i narzędziu badawczym-znajomość schematu badania ułatwia i przyśpiesza realizację wywiadów.
-charakterystyka badanej zbiorowości(próby do badania)-charakter próby, liczebność, sposób doboru próby rezerwowej, a w przypadku próby udziałowej-ścisłe określenie kryteriów doboru respondentów do badania i osób wykluczonych z badania.
-preferowany lub obligatoryjny sposób nawiązywania pierwszego kontaktu z respondentami oraz dyrektywy dotyczące koniecznych elementów aranżacji wstępnej wywiadu. Chodzi o to czy dopuszczalny jest uprzedni kontakt telefoniczny, poprzedzający wizytę ankietera czy ta forma jest zabroniona. Dyrektywy dotyczące sposobu aranżacji wstępnej, a więc to, co można powiedzieć respondentowi a czego nie. Ten element instrukcji jest niezwykle ważny w Bad.panelowych w których powtórnie docieramy do tych samych respondentów.
-omówienie tematycznej zawartości kwestionariusza oraz sposobu realizacji wywiadu. Chodzi tutaj o uwagi ogólne, odnoszące się do całego kwestionariusza, a więc np.zwrócenie uwagi na trudność wywiadu dla ankietera i co z tego wynika, sposób przeciwdziałania drażliwości niektórych pytań.
-uwagi szczegółowe, odnoszące się do poszczególnych pytań lub ich bloków, które dookreślają i rozszerzają instrukcje zawarte w kwestionariuszu. Chodzi tutaj przede wszystkim o takie sprawy, jak: przedstawienie celu pytania i zapotrzebowania informacyjnego, omówienie sposobu zadawania pytań o nietypowej konstrukcji, zakresu i sposobu udzielania respondentowi koniecznych wyjaśnień, sposobu i kierunki sondażu itp.
-wskazówki dotyczące aranżacji końcowej-chodzi tutaj przede wszystkim o podziękowanie respondentowi za udzielone odpowiedzi, sprawdzenie kompletności wypełnienia kwestionariusza oraz uaktualnienie jego danych personalnych
-wskazówki z zakresu deontologii i etycznych problemów realizacji wywiadów-nie chodzi tutaj wyłącznie o problemy związane z przestrzeganiem kodeksu ESO-MAR, ustawy o ochronie danych osobowych czy kodeksu cywilnego, a także specyficzne zasady dotyczące realizacji badań na określony temat, wśród specyficznych kategorii respondentów czy badania określonych produktów.
-ustalenia organizacyjne dotyczące terenowych procedur badania-powinien tu być określony nie tylko czas realizacji badania, ale także przypomnienie podstawowych zasad współpracy z koordynatorem lub centralą instytutu.
Materiały pomocnicze do wywiadu
To różnego rodzaju materiały integralne związane z problematyką, poruszaną w pytaniach. Z materiałami tymi respondent winien zapoznać się przed udzieleniem odpowiedzi na dane pytanie. Wyróżnia się:
-karty respondenta-mają na celu ułatwienie respondentowi udzielenie odp na pyt, respondent może jeszcze raz przeczytać sobie odp, zastanowić się i w sposób przemyślany wskazać jedną z nich, ogranicza to skłonność respondentów do wybierania pierwszych i ostatnich punktów kafeterii, skraca czas trwania wywiadu. Najlepszym wg ankieterów systemem jest oznaczanie kart wg numerów pytań, umożliwia to najszybszą identyfikację odpowiedniej karty.
-pojedyncze karteczki zawierające opis podstawowych cech produktów, stwierdzenia lub opinie na określony temat. Stosuje się je w pytaniach, w których respondent ma za zadanie uszeregować wszystkie możliwości lub dokonać spośród nich wyboru jednej lub kilku najważniejszych.
-zdjęcia produktów, wybranych sekwencji z reklam, winiety tytułów prasowych, wykorzystywane są one zazwyczaj przy tzw.pytaniach o wspomaganą znajomość marek lub reklam, kupowanie lub użytkowanie produktów czy też czytelnictwo prasy.
-książeczki(zbindowane) z cenami, wykorzystywane w badaniach elastyczności cenowej, w tego typu badaniach chodzi o ustalenie maksymalnej ceny zakupu produktu danej marki w relacji do cen produktów innych marek. Książeczki także przygotowuje się aby ułatwić respondentowi wykonanie zadania, które zostało przed nim postawione w pytaniu.
Inne materiały badawcze
To takie informacje o instytucie, formularze lub listy adresowe, związane są nie tyle z problematyką w pytaniach ile z procedurą realizacji badania. Ułatwiają one pracę ankieterowi, stanowią dodatkowy element standaryzacji warunków badania i procedury badawczej.
Wyróżnia się:
-formularz doboru respondenta-karta realizacji badania lub lista adresowa, zawartość tego dokumentu jest uzależniona od rodzaju próby, na której jest realizowane badanie, ale zazwyczaj zawiera elementy tj:identyfikator badania,nr respondenta, dane osobowe, dane adresowe, cechy społ-demog osoby, termin i rezultat wizyty ankietera.
-list zapowiedzi-karta pocztowa-informujący respondenta o badaniu, jego tematyce, celu, określający termin realizacji badania, może być też dołączona karta zgody która jest wstępną deklaracją zgody lub odmowy respondenta udziału w badaniu. List zapowiedzi nie zastępuje poprawnej aranżacji wstępnej wywiadu
-ulotki lub foldery zawierające podstawowe informacje o instytucie badawczym. Jest to wypełnienie wymogów stawianych w ustawie o ochronie danych osobowych, a także prezentuje instytut i czyni go wiarygodnym.
-formularz zgody na udział w badaniu-w niektórych badaniach ankieter ma obowiązek uzyskania od respondenta, jego rodziców lub opiekunów, pisemnej zgody na udział w nich.
-oświadczenie o zgodzie respondenta na przetwarzanie jego danych osobowych- ankieter prosi o to w przypadku gdy planowane jest powtórne wykorzystanie danych respondenta przy realizacji następnych badań.
-list z podziękowaniem za udział w badaniach-w standardowych badaniach gratyfikacji rzeczowych lub finansowych zazwyczaj się nie stosuje, uzasadnione jest to tym, że nagradzając lub płacąc istnieje bardzo duże niebezpieczeństwo uzyskiwania odpowiedzi, które w wyobrażeniu respondenta są pożądane, oczekiwane przez ankietera. Dlatego też niekiedy stosuje się nie tyle gratyfikacje co dodatkową motywację w postaci drobnych upominkach(np.długopis).
-karta ankietera-przypomina kartę respondenta, stosuje się w przypadku kilkakrotnie powtarzanych analogicznych pytań, które zawierają dużą liczbę możliwych odp.
-karta zapisu-służą do zapisu odp respondenta na tzw.pytania klucze, na podstawie których ankieter rozstrzyga, które z dalszych pytań w kwestionariuszu należy zadać respondentowi.
-legitymacja ankietera-identyfikator-potwierdza tożsamość ankietera.