WSTĘP DO NAUKI O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

WYKŁAD 2- Geneza i rozwój stosunków międzynarodowych

Dr Aleksandra Jarczewska

Geneza - wprowadzenie

Kiedy i dlaczego ludzie zaczęli się ze sobą kontaktować?

Jakie były przejawy tych kontaktów - potrzeby itp.?

Z jakich powodów jedni stawali się przyjaciółmi - inni wrogami?

Kategoria „innych”, „obcych” / nie wrogowie, nie przyjaciele - stosunek ambiwalentny

Wyolbrzymianie konfliktów = narastanie uprzedzeń, fobii itp.

Geneza SM

• Początki kontaktów międzyludzkich

• Rozwój relacji

• Płaszczyzna gospodarcza

• Płaszczyzna polityczna

• Płaszczyzna społeczna-kulturowa

• Narodziny stosunków międzynarodowych

Rozszerzanie się stosunków międzynarodowych

• Rozszerzanie przestrzenne.

• Rozszerzanie podmiotowe:

• Rozszerzanie przedmiotowe:

Historia SM - główne etapy rozwoju

1. Historia SM - 1648 - 1815

• 1618-1648 - zakończenie wojny 30-letniej i jej konsekwencje dla SM

• Przyczyny wojny- religijne i polityczne

• Pokój Westfalski:

• Nowe państwa w Europie

• Niezależność Księstw Niemieckich od Cesarstwa

• Wolność wyznania dla kalwinów oraz luteranów (zniesienie zasady „czyj kraj, tego religia”)

2. Historia SM - 1648 - 1815

• 1789-1799 - rewolucja francuska i jej znaczenie dla SM (wolność, równość, braterstwo)

• Zasada suwerennej równości narodów

• Zasada nieinterwencji i nienaruszalności terytoriów

• Zasada formalnej równości państw

• Zasada wolności mórz i rzek międzynarodowych

3. Historia SM - 1648 - 1815

• 1799-1815 - epoka napoleońska i jej znaczenie dla sytuacji międzynarodowej

• Rozbudzenie ruchów narodowych i niepodległościowych

• Niepowodzenie w ustanowieniu dominacji Francji w Europie

4. Historia SM - 1815 - 1870

• Kongres wiedeński - 1814-1815 (zasada legitymizmu oraz równowagi)

• Rewolucja niepodległościowa w Ameryce Łacińskiej - 1810-1825

• Wojna krymska - 1854-1856

5. Historia SM - 1870 - 1918

• Zjednoczenie Niemiec - 1871 Wersal (powstanie II Rzeszy Niemieckiej)

• Kolonialny podział świata (ustalenie mapy politycznej Afryki pod dominacją państw europejskich)

• Narastanie sprzeczności między państwami europejskimi (na terenie Europy i Dalekiego Wschodu)

6. Historia SM - 1918 - 1939

• 14 punktów prezydenta Wilsona (1918)

• Zakończenie I wojny światowej - konferencja w Wersalu (1919)

• 5 traktatów podstawowych, Pakt Ligi Narodów oraz traktaty dodatkowe

• ustalenie nowego ładu światowego oparty na zasadach prawa międzynarodowego

• Pakt Brianda-Kelloga (1928)

• Potępienie uciekania się do wojny oraz wyrzeczenie się używania jej jako narzędzia w stosunkach między państwami - ratyfikowany przez 63 państwa (m.in.. USA, Niem., Fr, Angl., Wł., Jap. i ZSRR)

• Izolacja USA i Am. Łac. (koncentracja na własnych problemach)

• Daleki Wschód i wzrost znaczenia Japonii

7. Historia SM - 1939 - 1989

• 1939-1945 - II wojna światowa

• Karta Atlantycka - 1941 (USA i Wlk. Bryt. - 8 zasad współpracy)

• Konferencje aliantów (Teheran-1943; Jałta-02.1945; Poczdam-08.1945)

• Konferencja Dumbarton Oaks - 1944 (MFW, Bank Światowy)

• Konferencja w San Francisco - 1945 (ONZ)
  

• 1945-1955 - budowanie nowego porządku światowego (proces instytucjonalizacji SM)

• Sprawa niemiecka - podział Niemiec

• Doktryna Trumana - 1947

• Plan Marshalla

• Powstanie Rady Europy - 1948

• Powstanie NATO - 1949; UZE - 1954; SEATO - 1954; Układ Warszawski - 1955; RWPG - 1949

• Wojna w Korei - 1950-53

• 1955-1975 - odprężenie i dialog Wschód-Zachód

• 1953 - śmierć Stalina; początek odwilży

• Proces integracji w Europie (1957 Traktaty Rzymskie)

• Kryzys berliński i kubański

• Ruch państw niezaangażowanych

• Porozumienia rozbrojeniowe

• Upadek Systemu z Bretton Woods

• Kryzysy naftowe

• Nawiązanie stosunków USA-Chiny

• Proces KBWE

• 1975-1989 - erozja i upadek systemu komunistycznego

• Rozwój procesu KBWE

• Wzrost napięcia międzyblokowego

• Prezydentura R. Reagana

• Ruch „Solidarność” w Polsce

• Dojście do władzy M. Gorbaczowa

• Upadek muru berlińskiego jako symboliczny koniec Zimnej Wojny

Historia SM - 1989 - 2009 - koniec historii?

(1985):

- Gorbaczow dochodzi do władzy

- Ameryka staje się największym dłużnikiem na świecie

(1986):

- Katastrofa Challengera

- Katastrofa w Czernobylu

(1987):

- Załamanie rynku akcji w USA

(1988):

- Wybór George Busha Seniora na prezydenta

- ZSRR wycofuje się z Afganistanu

- Katastrofa Pan Am 747 nad Lockerbie Scotland

(1989):

• Upadek muru berlinskiego

• Wybory w Polsce

• Tragedia na placu Tianamen

• Początki sieci WWW (World Wide Web)

(1990):

• Pierwsza wojna w Zatoce Perskiej (CNN war)

• Nelson Mandela wychodzi z więzienia

• Zjednoczenie Niemiec

(1991):

• Upadek ZSRR

• Koniec apartheidu w RPA

(1992):

• Wybór Billa Clintona na prezydenta USA

• Interwencja USA w Somalii

(1993):

• Utworzenie UE

• Biały Dom tworzy stronę www.whitehouse.gov

(1994):

• Nelson Mandela wybrany na prezydenta RPA

• Początek Amazon.com

(1995):

• Rozszerzenie UE

• Zamach na Oklahoma City

• Początek e-Bay, AOL zapewnia dostęp do Internetu

(1996):

• Reelekcja Billa Clintona

(1997):

• Rekord na giełdzie w USA - Dow Jones osiąga 8,000

• Śmierć Księżnej Diany

• Wielka Brytania zwraca Chinom Hong Kong

• Kryzys gospod. w Azji

(1998):

• Afera Clinton/Lewinsky

• Kryzys gospod. w Rosji

(1999):

• Kolejny rekord na giełdzie w USA - Dow Jones 12,000 pkt.

• Wprowadzenie EURO

(2000):

• Prezydent G.W. Bush wybrany? w USA

• Początek recesji w USA - pęknięcie bańki spekulacyjnej (kreatywne księgowanie)

Główne wydarzenia w SM po 11 września 2001

• Interwencja w Afganistanie

• Interwencja w Iraku

• Rozszerzenie NATO

• Rozszerzenie UE

• Kryzysy gospodarcze 2001 i 2008 - bańka internetowa i nieruchomości

---