1. Analiza zagrożeń ekologicznych mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo ekologiczne Polski występujących na poziomach: globalnym, regionalnym i lokalnym.

1. Globalne:

• Efekt cieplarniany: Ziemia ogrzewana jest przez Słońce. Większość tego ciepła nagrzewa wszystko na jej powierzchni, a część wraca z powrotem w kosmos. Niektóre gazy, jak np. dwutlenek węgla powodują zatrzymywanie ciepła. Dwutlenek węgla wytwarzany w coraz większych ilościach podczas procesów spalania surowców energetycznych gromadzi się w atmosferze utrudniając wypromieniowanie z powierzchni Ziemi energii cieplnej. Skutek efektu cieplarnianego: globalne ocieplenie klimatu. Powoduje:

• Topnienie lodowców w Arktyce i Antarktydzie

• Podniesienie poziomu morza

• Zmiana stref klimatycznych

• Wzrost zasolenia wód gruntowych

• Spadek pożądanej wilgotności gleby

• Niszczenie lasów

Klimat w Polsce ocieplił się. Przyspieszone tempo rozwoju roślin, rozwój szkodników (sprzyjają temu ciepłe zimy),

• Niszczenie warstwy ozonowej: Dziura ozonowa powstaje wskutek niszczenia warstwy ozonowej przez związki chemiczne, zwane freonami. W latach 70-tych i 80-tych były powszechnie stosowane w urządzeniach chłodniczych, klimatyzatorach, różnego rodzaju aerozolach i gaśnicach a także przy produkcji mebli i piankowych tworzyw sztucznych. W elektronice stosowano je do czyszczenia płyt głównych komputerów.

SKUTKI:

-szybsze starzenie się skóry,

-zwiększenie zachorowalności na różne choroby skóry, w tym także raka,

-częste choroby narządu wzroku, głównie katarakty,

-osłabienie reakcji układu immunologicznego organizmu;

• Niszczenie lasów: Powierzchnia większości lasów świata zmalała o ok. 40% od początków rozwoju rolnictwa 11 tysięcy lat temu. ¾ tej straty datuje się na ostatnie dwa stulecia, kiedy to dochodziło do wylesiania pod uprawy i z powodu rosnącego zapotrzebowania na drewno. Szacuje się, że ok. połowa ubytków nastąpiła od 1950 - 1990r. Globalne wylesianie, a głownie konwersja lasów na pola uprawne, utrzymuje się na alarmująco wysokim poziomie i wynosi ok. 13 milionów ha/rok, co w latach 2001 - 2005 dało w sumie 37 milionów ha. Ważna jest nie tylko ogólna wielkość strat, ale i to jakie lasy tracimy. Z 1,4 mld ha lasów pierwotnych, które nie noszą znamion ludzkiego oddziaływania, każdego roku ulega degradacji 6 mln ha.

• Zagrożenie różnorodności gatunkowej: Powszechnie znaną konsekwencją działalności ludzkiej jest postępująca degradacja środowiska życia człowieka. W Polsce bioróżnorodność jest kształtowana przez stosunkowo dużą powierzchnię lasów (9,1 mln ha), obszarów wodno-błotnych (1,8 mln ha, w tym 455 tys. ha wód śródlądowych), jak również poprzez ekstensywne użytkowanie obszarów rolniczych. W ostatnich czterystu latach z polskiej fauny kręgowców zniknęło 16 gatunków (2,3%): 4 gatunki ssaków, 10 gatunków ptaków i po jednym gatunku ryb i gadów. Zagrożonych jest 135 gatunków (19,5% z zarejestrowanych 687), w tym 22 na granicy wymarcia.

1. Regionalne, lokalne:

• Powodzie: wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i powoduje zagrożenia dla ludności lub mienia.

SKUTKI:

• Zalane powierzchnie- użytki zielone, grunty orne (straty w rolnictwie)

• Zniszczone i uszkodzone mosty i drogi

• Zniszczone urządzenia wodne- wały przeciwpowodziowe, budowle hydrotechniczne, zabudowy brzegów rzek i potoków

• Zniszczenia lub uszkodzenia w liniach energetycznych, wodno- kanalizacyjnych lub trakcjach komunikacyjnych, awarie w zakładach przemysłowych

ZAGROŻONE MIEJSCA: małopolskie, podkarpackie, śląskie, opolskie i dolnośląskie

• Dzikie wysypiska: skutki:

• Zanieczyszczenie gleb, wód podziemnych

• Zwierzęta leśne zagrożone przez dzikie wysypiska

• Zanieczyszczenie wód pitnych

• Zagrożenia pożarowe

• Wywołanie epidemii

• Samozapłony gazów

• Transport:

Drogowy: źródło emisji zanieczyszczeń powietrza, wskutek spalania paliw w silnikach pojazdów do powietrza trafiają: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory, metale ciężkie. Powoduje też smog, zakwaszenie środowiska

Lotniczy: Oddziaływanie na środowisko transportu lotniczego jest związane z emisją hałasu oraz zanieczyszczeń powietrza, w tym substancji wpływających niekorzystnie na zmiany klimatyczne. Dodatkowymi ważnymi aspektami są promieniowanie elektromagnetyczne z instalacji obsługi ruchu lotniczego oraz ryzyko kolizji statków powietrznych z awifauną i innymi zwierzętami.

• Przemysł: Zanieczyszczenia przemysłowe stanowią wielką grupę związków. Są tak samo zróżnicowane jak zróżnicowany jest przemysł. Zanieczyszczenia wód wywołane przez przemysł mogą być różnorodne. Mogą je wywoływać czynniki fizyczne jak i chemiczne. Związki chemiczne zanieczyszczające wody mogą organiczne lub nieorganiczne. Jednocześnie występuje powiązanie typu zanieczyszczenia z działalnością zakładu. Na przykład produkty odpadowe z hut i pieców mogą być m. in. źródłem fenoli. Rakotwórcze aminy aromatyczne np. beta-naftyloamina i benzydyna pochodzą z fabryk barwników, syntetycznego kauczuku i innych tworzyw sztucznych jak i przemysłu farmaceutycznego. Wymienione związki mają właściwości toksyczne, a ich usunięcie z wody wymaga specjalnych zabiegów chemicznych. Natomiast ścieki z fabryk celulozy, płyt pilśniowych itp. Mogą być szczególnie poważnym problemem ze względu na dużą zawartość związków organicznych ulegających gniciu, które łatwo mogą spowodować wyczerpanie zapasu tlenu w rzekach i jeziorach do których są odprowadzane. Podobne skutki mogą wywołać ścieki z fabryk konserw.

• Zanieczyszczenia pochodzenia naturalnego:

Rozwój miast i przemysłu:

Zanieczyszczenie emisjami i odpadami przemysłowymi z fabryk  i elektrowni. Zanieczyszczenie powietrza pyłami i toksycznymi gazami-> powstanie smogu. Rosnąca ilość ścieków domowych, przemysłowych i rolniczych.

Przemysł i gospodarka są odpowiedzialne za rosnącą ilość odpadów, które zalegając na wysypiskach uwalniają trujące substancje do wód i gleb. Wyjściem z tej sytuacji jest budowanie spalarni do utylizacji śmieci. Jednak głównym sposobem przeciwdziałania zanieczyszczeniom odpadami jest ich segregacja i recykling oraz produkcja towarów nadających się do ponownego użytku.

Na Śląsku znajdują się największe w Polsce i jedne z największych w Europie zasoby węgla kamiennego. Z tego też powodu jest tam wiele kopalń trudniących się ich wydobyciem. Węgiel ze Śląska jest eksportowany zagranicę, ale jego wydobycie z głębi Ziemi przynosi ogromne straty dla naszego środowiska. Zdecydowana większość kopalń nie ma środków finansowych na przystosowanie się do wymogów stawianych przez Unię Europejską dotyczących ochrony środowiska. Powietrze na Wyżynie Śląskiej jest bardzo zanieczyszczone i konieczna jest jego poprawa.

2. Charakterystyka zagrożeń ekologicznych ze względu na sposób ich powstawania (antropogeniczne, naturalne). (2 godz.)

a) naturalne:

-susze: jest okresem zmniejszonych opadów atmosferycznych. W suchych regionach termin odnosi się do braku pory deszczowej, gdy przez cały rok nie odnotowuje się prawie żadnych opadów, zaś w krajach takich jak np. Polska, susza jest, gdy opady nie występują przez kilka tygodni.

-powodzie

-pożary

-tornada: Mają one postać trący powietrznej, lub wodnej, gdy występują na morzu. Pierwszym ich objawem są wirujące chmury, po czym formuje się charakterystyczny lej. Tornada osiągają prędkość 480 km/h. Powstają w chłodnym froncie atmosferycznym, kiedy wilgotne ciepłe powietrze gwałtownie stygnie.

-trzęsienie ziemi: Są serią fal wstrząsowych wywoływanych ruchami tektonicznymi, lub ruchami uskoków. Najczęściej występują na granicach płyt tektonicznych. Ognisko trzęsienia to hipocentrum - z niego rozchodzą się fale. Hipocentra znajdują się w górnej warstwie Ziemi. Epicentrum to punkt będący rzutem pionowym ogniska na powierzchni Ziemi.

-tsunami: są ogromną falą oceaniczną, wywołaną podwodnym trzęsieniem Ziemi lub wybuchem wulkanu. Fala przybiera coraz większe rozmiary w miarę zbliżania się do brzegu, dlatego jest tak bardzo niebezpieczna.

-erupcje wulkanów: do atmosfery uwolnione zostają olbrzymie ilości pyłów i gazów, a na powierzchnię Ziemi wydobywa się lawa. Płynąc, roztopiona magma niszczy wszystko, co napotka na swej drodze, a duże ilości pyłów mogą nawet zasypać miasta.

b) antropogeniczne:

- efekt cieplarniany

-wycinanie lasów tropikalnych: Obszary lasów tropikalnych, występujących w Amazonii, w środkowej Afryce, na archipelagu Malajskim oraz półwyspie Indochińskim, porasta dziesiątki gatunków roślin oraz zamieszkuje wiele gatunków zwierząt. Lasy te zajmują 10 mln km². Mieszkańcy tamtych terenów traktują je jako źródło dochodów, wycinając występujące tam drzewa. Aby ściąć jedno drzewo, niszczy się kilkanaście sąsiadujących z nim innych drzew. Szacuje się, że rocznie wycina się około 4,5 mln hektarów lasów. Rosnące tam drzewa, takie jak heban i mahoń, rosną setki lat, dlatego niemożliwe jest zastąpienie ich innymi bądź uprawianie ich na plantacjach.Ludzie wycinają lasy także po to, by wybudować na ich miejscu osady. Wokół nich powstają pola uprawne. Gdy ziemia przestaje być urodzajna, ludzie przenoszą się w głąb lasu, niszcząc kolejne obszary. Lasy także wypala się, aby stworzyć na ich miejscu pastwiska.

-dziura ozonowa

-smog

-zanieczyszczenia: Budując domy, produkując różne przedmioty, uprawiając rolę, korzystając ze środków transportu oraz z energii cieplnej ludzie wprowadzają do atmosfery, wód gruntowych i powierzchniowych oraz gleby wiele szkodliwych substancji.

Zanieczyszczenia: powietrza, gleby, wody

3.System prawno- instytucjonalny bezpieczeństwa ekologicznego kraju. (6 godz.).
4. Analiza konfliktów ekologicznych występujących w skali globalnej i regionalnej (4 godz.). Analiza przypadków.

Przedmiotem tej walki jest stan środowiska, w którym egzystuje człowiek….

5. Krajowe konflikty ekologiczne i ich wpływ na system bezpieczeństwa ekologicznego Polski. (4 godz.) Analiza przypadków.
6. Sposoby rozwiązywania konfliktów ekologicznych-analiza przypadków.

7. Rola samorządu terytorialnego w systemie bezpieczeństwa ekologicznego i zapobiegania zagrożeniom ekologicznym.

ORGANY OŚ:

-wójt, burmistrz lub prezydent miasta

-starosta

-sejmik województwa

-marszałek województwa

-wojewoda

-minister środowiska

ZADANIA SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH:

Podejmowanie działań na rzecz:

- jakości środowiska tj. poprawy jakości powietrza atmosferycznego i jakości wód; stanu zieleni towarzyszącej osadnictwu; hałasu i jego uciążliwości; problemu odpadów

- zdrowia społeczeństwa tj. profilaktyka zdrowotna, działalność lecznicza;

- konserwatorskiej ochrony przyrody tj. przestrzennych form ochrony przyrody, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt; ochrona indywidualna;

- racjonalnej gospodarki zasobami tj. racjonalna gospodarka energetyką, wodą, przestrzenią, surowcami;

- podejmowania proekologicznych kierunków rozwojowych.

8. Rola organizacji pozarządowych w walce z zagrożeniami ekologicznymi i ich udział w konfliktach ekologicznych.

1.Geneza międzynarodowych działań na rzecz bezpieczeństwa ekologicznego (ONZ, UE). Sytuacja po II wojnie światowej, Raporty Klubu Rzymskiego, raport U`Thanta, dokumenty końcowe Szczytów Ziemi, Programy ramowe UE dotyczące zagadnień ochrony środowiska, Sieć Natura 2000).
(2 godz.).

• XXIII Sesja ONZ: Na sesji zwrócono uwagę na to, że po raz pierwszy w historii ludzkości pojawił się kryzys o zasięgu ogólnoświatowym, obejmujący zarówno kraje rozwinięte, jak i rozwijające się - kryzys dotyczący stosunku człowieka do środowiska. Oznaki zapowiadające ten kryzys : eksplozja demograficzna, niedostateczna integracja niezmiernie rozwiniętej techniki z wymogami środowiska, wyniszczanie ziem uprawnych, bezplanowy rozwój stref miejskich, zmniejszanie się terenów wolnych i coraz większe niebezpieczeństwo wyginięcia wielu form życia zwierzęcego i roślinnego. Nie ulega wątpliwości, że jeśli proces ten będzie kontynuowany, przyszłe życie na Ziemi może być zagrożone. Jest więc sprawą palącą rozpatrzenie problemów zagrożenia środowiska umożliwiającego człowiekowi realizowanie jego najwyższych aspiracji oraz podjęcie kroków dla zapobieżenia temu niebezpieczeństwu. [..] Stało się jasne, że wszyscy żyjemy w biosferze, której przestrzeń i zasoby, jakkolwiek olbrzymie, są jednak ograniczone".

• Człowiek i jego środowisko. Raport U Thanta, Sekretarza Generalnego NZ (1968 r.)

Dokument ten przyczynił się do upowszechnienia idei ochrony środowiska i to nie tylko wśród państw członkowskich ONZ, ale i w skali globalnej. Tempo rozwoju techniki wzrosło gwałtownie, przyczynił się on wręcz do dewastacji środowiska naturalnego na dużą skalę. Raport zawierał informacje o najpoważniejszych zagrożeniach dla środowiska naturalnego, zwrócił uwagę na globalne znaczenie niektórych zagadnień, których bez porozumień międzynarodowych nie da się rozwiązać i wreszcie określił podstawowe problemy, którym miała się zająć konferencja ONZ na temat ochrony środowiska (czerwiec, 1972 r., Szwecja). W toku przygotowań do tej konferencji zebrano liczne i bardzo wartościowe materiały dotyczące rozwiązywania określonych problemów.

• Mamy tylko jedną Ziemię. Konferencja ONZ w Sztokholmie w 1972 r.

To jedno z haseł tej Konferencji, a dzień 5 czerwca ustanowiony został ŚWIATOWYM DNIEM OCHRONY ŚRODOWISKA. Właśnie podczas tej Konferencji ochrona środowiska uznana została za jedną z podstawowych funkcji państwa i integralną część polityki państwowej. Ważnym wydarzeniem, było powołanie - UNEP (United Nations Environmental Programm - Program Środowiska Narodów Zjednoczonych) - wyspecjalizowanej agencji ONZ. Siedzibą Rady Zarządzającej agencją jest Genewa, a Sekretariat Rady znajduje się w Nairobi, stolicy Kenii Po zakończeniu Konferencji wzrosła współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska. Zaczęły powstawać nowe terminy, gałęzie wiedzy; w wielu krajach poprawiło się prawodawstwo, a nawet pewne postanowienia wprowadzono do Konstytucji niektórych z tych państw. W wielu krajach zaczęły powstawać ministerstwa zajmujące się problematyką ochrony i kształtowania środowiska.

Nasza Wspólna Przyszłość. Raport ONZ z 1987 r: W tym raporcie( nazywanym często Raportem Brundtland - od nazwiska przewodniczącej grupy roboczej, Pani Gro Haarlem Brundtland, Premiera Rządu Norwegii) pojawiła się pierwsza definicja zrównoważonego rozwoju:

jest to rozwój, który zapewnia zaspokojenie potrzeb obecnych pokoleń, nie przekreślając możliwości zaspokojenia potrzeb pokoleń następnych.

• Szczyty Ziemi:

1) Środowisko i Rozwój. Konferencja ONZ w Rio de Janeiro (1992 r.)

Dokładnie 20 lat po Konferencji Sztokholmskiej, w Rio de Janeiro odbyła się Konferencja Narodów Zjednoczonych na temat "Środowisko i Rozwój". Nazwano ją "Szczytem Ziemi", gdyż uczestniczyli w niej przedstawiciele z 179 państw, w randze prezydentów, premierów lub ministrów). W swoich założeniach nawiązywała do dokumentów Konferencji Sztokholmskiej. Przyjęty został GLOBALNY PROGRAM DZIAŁAŃ czyli AGENDA 21 - porozumienie tych właśnie państw, którego przedmiotem było podjęcie nowych działań wybiegających już w XXI wiek. Jego celem było rozpoczęcie nowej ery zrównoważonego rozwoju zgodnego z wymogami ochrony środowiska. Zgodnie stwierdzono, że gospodarka światowa musi zaspakajać potrzeby i wymagania człowieka, ale jej wzrost powinien mieścić się w granicach "pojemności" planety. Podkreślono także, że ochrona środowiska oraz rozwój gospodarczy i społeczny nie mogą być traktowane jako osobne dziedziny.

2) Światowy Szczyt w sprawie Zrównoważonego Rozwoju. Johannesburg ( 2002)

W planie działań „Szczytu” zapisano: Na Konferencji ONZ nt. Środowiska i Rozwoju (UNCED), która miała miejsce w Rio de Janeiro w 1992 roku, ustalono podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju i program działań mający zapewnić jego osiągniecie. Zdecydowanie potwierdzamy nasze zobowiązanie do przestrzegania zasad z Rio, do realizacji w pełni Agendy 21 i Programu Dalszej Realizacji Agendy 21. Zobowiązujemy się również do osiągnięcia uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym celów rozwoju, m.in. zawartych w Deklaracji Milenijnej Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz w ustaleniach poczynionych od 1992 roku na najważniejszych konferencjach Narodów Zjednoczonych i w porozumieniach międzynarodowych.

3)Szczyt Ziemi 2012 w Rio

2.Działalność RP w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego państwa. Akty prawne, dokumenty polityczne, instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo ekologiczne (zakres ich działań) na poziomie kraju i samorządu terytorialnego. (4 godz.).

3.Globalne, regionalne i lokalne zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego (ocieplenie klimatu, niszczenie warstwy ozonowej, niszczenie lasów, zagrożenie bioróżnorodności, pustynnienie, deficyt wody pitnej, zanikanie zasobów mórz i oceanów). (2 godz.).

4.Czynniki zagrożeń ekologicznych (kulturowy, gospodarczy, polityczny, militarny). (2 godz.).

5.Konflikty ekologiczne w Polsce. Ich znaczenie dla bezpieczeństwa ekologicznego kraju, typologia, uwarunkowania, przyczyny, strony konfliktów. (2 godz.).

6.Nowe obszary konfliktów ekologicznych oraz metody ich rozwiązywania. (2 godz.).

---