Czym jest opór:
Opór to naturalne zjawisko pojawiające się w sytuacjach trudnych, a do takich należy relacja między diagnostą a badanym.
Jest to świadome lub nieświadome unikanie przez badanego penetracji pewnego obszaru treściowego, które może wynikać z uświadomionego lub nieświadomego poczucia zagrożenia
Opór może być zakamuflowany w postaci pozornego, ale też może przybrać formę całkowitego zerwania kontaktu.
SYGNAŁY OPORU
Przedłużające się milczenie - oznacza, że osoba badana może przeżywać emocje, które uniemożliwiają jej udzielenie odpowiedzi, wskazując, że jest to dla niej temat trudny, a więc ważny z punktu widzenia dokonywanego rozpoznania.
Zmiana tematu rozmowy - jest wynikiem działania mechanizmów obrony przed zagrożeniem wypływającym z poruszających w rozmowie treści.
Intelektualizacja - polega na tym, że badany obronnie w kontekście określonych treści opowiada o tym, jak być powinno bądź jak zwykle bywa
Racjonalizacja - dotyczy przeżywanych emocji, ich usprawiedliwiania, co może przyjąć formę podpierania się abstrakcyjnymi zasadami.
Bezosobowa forma przedstawiania doświadczeń - przedstawianie treści w taki sposób, jakby dotyczyły one osób trzecich lub nikogo konkretnego, czyli wszystkich.
Zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi - polega na zauważanej zmianie w kontekście zawartości wcześniej formułowanych wypowiedzi, zarówno w odniesieniu do ilości podawanych informacji, jak i sposobu ich wyrażania.
Zmiana sposobu mówienia - związana z niewerbalnym przekazem informacji np. ton głosu, intonacja, natężenie przekazu werbalnego.
Zapominanie pytania - stanowi pochodną włączania się mechanizmu obronnego przed doświadczeniem negatywnych stanów np. wyparcia.
Pustka w głowie - to efekt trwałego wyparcia niepożądanych doświadczeń, które usunięte zostały z pola świadomości badanego, stąd świadoma ich eksploracja jest zablokowana; badany na tyle nie chce na dany temat rozmawiać, co nie potrafi sobie przypomnieć niczego, co dotyczyłoby sytuacji zagrażającej
Objawy somatyczne - są odzwierciedleniem przeżywanego przez osobę badaną stresu, który wywołuje podejmowany w rozmowie temat np. pocenie się, drżenie rąk, płacz.
Czynny atak - wiąże się z uświadomionym zagrożeniem wynikającym z podjętego tematu, stąd badany świadomie porzuca problem na „tu” i „teraz” nie podejmując go, ale atakując diagnostę, które np. „niepotrzebnie porusza tematy, które nie mają znaczenia”.
Świadome kłamstwo - jest efektem uświadomionego poczucia zagrożenia związanego z treścią rozmowy, stąd badany fałszuje informacje podawane diagnoście.
Otwarta odmowa - świadome odrzucenie treści, które są zagrażające, jednakże badany wybiera strategię szczerego komunikowania diagnoście, że nie chce podjąć określonego tematu w rozmowie, gdyż nie czuje się w tej relacji wystarczająco bezpiecznie lub nie potrafi rozmawiać na dany temat, bo jest dla niego zbyt trudny emocjonalnie.
ŹRÓDŁA OPORU
Lęk- temat wywołuje lęk jego ujawnienie w obecności diagnosty jest lękotwócze , ale może to być lęk przed odkryciem w sobie rzeczy nieznanych nieakceptowanych.
Wstyd - wynika ze społecznego stereotypu, że o pewnych rzeczach nie mówi się nikomu i wytworzeniem w oczach diagnosty negatywnego obrazu własnej osoby.
Poczucie winy - wynika z konieczności podawania nie zawsze pozytywnych informacji o osobach bliskich emocjonalnie badanego, co może stanowiąc źródło jego problemów.
Zewnętrzne:
Zbyt szybkie do pytań zagrażających
Formalizm traktowania
Brak poczucia bezpieczeństwa
Wyłapywanie sprzeczności w wypowiedziach badanego
Naukowy specjalistyczny język
TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z OPOREM
Milczenie - manipulowanie milczeniem stanowi paradoksalną metodę zmniejszania napięcia emocjonalnego osoby badanej, ale nie jest to metoda uniwersalna, gdyż skutkiem zbyt przedłużającego się milczenia może być wzrost tego napięcia.
Zmiana lub przeformułowanie pytania - zmiana tematu lub zwiększenie ogólności pytania, które staje się wówczas mniej zagrażające, tzw. „zamrożenie kontaktu”
Podawanie komunikatów o spostrzeganiu trudności osoby badanej - ich funkcją jest manifestowanie zdolności diagnosty do empatii i syntonii, nie mogą one jednak przyjąć formy nagany, gdyż wówczas ocena stanowi dodatkowe źródło oporu
Parafraza - dotychczasowa wypowiedź badanego zostaje sformułowana w nieco innej postaci przez diagnostę, co upewnia badanego, że ten go rozumie, akceptuje, a w efekcie zwiększa jego poczucie bezpieczeństwa
Udzielenie dodatkowych informacji - uświadomienie badanemu, że to, co przeżywa, jest czymś naturalnym, eliminując tym samym jego poczucie zagrożenia.
Prośba o konkretyzację wypowiedzi - prosta technika radzenia sobie z oporem, której efektem jest intelektualizacja, racjonalizacja lub obiektywizacja, polega na podawaniu ogólnej instrukcji np. jak ta sytuacja konkretnie przebiegała lub formułowanie pytań zamkniętych dotyczących analizowania treści.
Rozmowa na temat „tu” i „teraz” - stosuje się ja w sytuacji radzenia sobie z aktywnym oporem, mogąc przyjmować postać pytania zadanego, wprost „dlaczego badany nie chce o czymś mówić”
Zaznaczenie roli i funkcji badania - polega na wywieraniu nacisku na osobę badaną w formie twierdzenia, że od jakości jej wypowiedzi czy od stopnia jej otwarcia się i szczerości zależy to, czy uda się rozwiązać problem.
Wyrażenie własnych emocji związanych z przejawianiem oporu - polega na podzieleniu się z badanym informacją o stanie własnych emocji, wynikających z zachowania badanego np. negatywne stany - przykrość, bezradność
OTWARCIE SIĘ PRZED BADANYM
ISTOTNYM PROBLEMEM JEST PROBLEM ANONIMOWOŚCI DIAGNOSTY, - które oznacza, stopień osobistego otwarcia się diagnosty przed badanym. Wynika on z często pojawiającego się nacisku badanego na wyrażanie opinii własnych diagnosty, dzielenia się własnymi przeżyciami. Funkcją jego jest przybliżenie relacji do naturalnej występującej w codziennych doświadczeniach, relacji interpersonalnej.
PODEJŚCIE PSYCHOANALITYCZNE - pełna anonimowość diagnosty, która zależy od stopnia zahamowania badanego w kontekście diagnostycznym, minimalizowaniem jego wpływu na charakter uzyskanych informacji.
PODEJŚCIE HUMANISTYCZNE LUB EGZYSTENCJALNO-FENOMENOLOGICZNE - oznacza współuczestniczenie w procesie diagnozy obu podmiotów relacji, a więc stopień anonimowości diagnosty zależy tu od jego osobistej decyzji i stopnia pewności, iż kontakt partnerski, umożliwi mu uzyskanie większej otwartości i autentyczności badanego.