WYKŁAD 2
OPIOIDOWE LEKI PRZECIWBÓLOWE.
Opium:
-z maku(Papaver Somniferum),
-wysuszamy mleczny sok,
-charakterystyczny gorzki smak i zapach,
-morfina, kodeina, tebaina- bez dział. Przeciwbólowego,
-noskapina, papaweryna- dział. wazodilatacyjne, rozluźnia mięśnie gładkie, spadek RR,
-Tinctura Opii- lanolanum, stosowany w przewlekłej chorobie nowotworowej,
-Paregoric- mieszanina opium , alkoholu, kamfory.
Endogenne peptydy opioidowe:
Zlokalizowane w receptorach modulujących czucie bólu- uwalniany w czasie stresu lub przewidzeń bólu, czynniki prekursorowi w rdzeniu nadnerczy , w zwojach trzewnych. β- endorfina i peptydy pochodzące z prekursorów preproopiomelanokartyny (POMC).
Lokalizacja :
-RK,
-nadnercza,
-zwoje trzewne,
Najczęstsze peptydy opioidowe:
-met enkefalina,
-leu enkefalina,
Podstawowe białka:
-endorfina,
-ACTH,
Prepronkefalina - 6 kopii met, 1 kopia leu.
Działają na 3 typy receptorów:
-μ- miu.
-δ- delta,
-κ- kappa,
Związane z białkami G( fosforylacja kanału K), homologia aminokwasowa.
Mechanizm działania:
-μ- odpowiadają za analgezję: przeciwbólowo i euforyzująco, wzrost napędu, nastroju, zależność fizyczna ( uzależnienie),
- δ, κ - depresja oddechowa w RP, istotne na poziomie rk analgezje intratekalnie lub nadoponowo,
Powinnowactwo:
Morfina - µ
Pentazocyna -κ ( kappa), w mniejszym stopniu na μ.
Lek:
Zmniejsza uwalnianie neuroprzekaźnika
2. Zamyka kanały wapniowe ( N)
Powoduje hiperpolaryzacje neuroprzekaźnika postsynaptycznego
Wpływ na przewodność w kanałach K+
Interakcja:
- substancja P,
- Glu, Asp, peptydy: somastotatyna, VIP, CHCK.
Rozmieszczenie receptorów:
- RK,
*hamuje neuroprzekaznictwo.
* podając do PRN, do rdzeniowo, działa na poziomie RK, nie działa na OUN, co zmniejsza działanie niepożadanie.
-układowo: na cały organizm
W mózgowiu *cześć przednia RP,
*locus ceruleus
*substancja szara okołowodociągowa.
Tolerancja zależność fizyczna:
- zmniejsza się wrażliwość na działanie leku w równym stopniu.
- zależność fizyczna - układ dopaminergiczny nagrody i kary,
*zmiany na poziomie komórkowym (receptory ulegają internalizacji),
*po nagłym odstawieniu - objawy odstawienie, często dochodzi do odwrócenia działania leku, wzrost poczucia bólu, pobudzenie psychoruchowe,
- tolerancja - st. Rozwoju:
W dużym stopniu: -
-efekt analgetyczny,
- euforia, dysforia,
- spowolnienie umysłowe
- depresja oddechowa,
- działanie antydiuretyczne,
- nudności, wymioty ( są pacjenci źle tolerujący lek, zmienne osobniczo)
- działanie przeciwkaszlowe (wykorzystujemy terapeutycznie w zranieniu opłucnej lub w ryzyku zranienia, NP. kodeina)
W pośrednim stopniu:
- bradykardia,
W słabym stopniu:
- miosis - zwężenie źrenic
- zaparcia,
- drgawki epileptyczne,
- efekt antagonisty (pacjent zatruty ZAWSZE BĘDZIE REAGOWAŁ NA ANTAGONISTÓW).
Przedawkowanie:
- niedotlenienie,
- hiperkapnia,
- rozszerzenie źrenic.
Działanie obwodowe:
Przeciwbólowe,
Zmniejszenie perystaltyki, ( zaparcia spastyczne),
Skórcz zwieraczy (drogi żółciowe, moczowe, petydyna (dolargan) )
Zmniejszenie napięcia mięśni gładkich naczyń,
Możliwość uwolnienia histaminy - niebezpieczne u pacjentów z astmą.
Objawy odstawienia:
(NAGLE)
-łzawienie,
- katar,
- drżenia,
- bóle mięśniowe (silne)
- wymioty,
- lęk,
- biegunka,
- piloerekcja,
- ziewanie,
- objawy dysfotyczne.
Objawy niepożądane:
- nudności, wymioty,
- znużenia, zmęczenia,
- zaparcia.
Przeciwwskazania bezwzględne:
- ryzyko depresji oddechowej (obrzęk)
- ostra porfiria wątrobowa.
Przeciwwskazania względne:
- niedoczynność tarczycy,
- CU,
- zapalenie trzustki, wątroby,
- niewydolność wątroby, nerek (nie są wydalane, ryzyko kumulacji),
Ostre zatrucia:
- śpiączka,
- płytki oddech,
- maksymalne zwężenie źrenic ( w niedotlenieniu szerokim),
- sinica,
-zimne powłoki,
- hipotermia,
- porażenie ośrodka oddechowego,
- leczenie: PODANIE ANTAGONISTY - NALOKSON, 0,4-2mg, iv, im, sc, ewentualnie o,4 - 2mg co 2 - 3 minuty.
Morfina i pochodne:
MORFINA:
- biodostępność p.o.-25%, można każda inna drugą,
- stosować w przewlekłych bólach nowotworowych, w ostrym zranieniu lub ryzyku zranienia opłucnej (złamanie żeber ),
- w obrzęku płuc: zmniejszenie akcji oddechowej, rozszerza naczynia obwodowe, zmniejsza powrót do płuc,
- wycofując- łagodnie zmniejszamy.
KODEINA:
- demetylowana do morfiny (OK. 10%),
- okres półtrwania - 2-4 h,
- jest nieco słabsza od morfiny, działanie przeciwkaszlowe.
TRAMADOL( TRAMAL):
- biodostępność p.o. 68%,
-w leczeniu łagodnego i umiarkowanego bólu podobny efekt do morfiny ,
- bezpieczny w bólach porodowych,
LEWORFANOL:
- bardzo skuteczny podobny do morfiny,
HEROINA:
- diacetylomorfina, diamorfina,
HYDROMORFON:
- 7,5 razy silniejszy od morfiny , dawka ekwianelgetyczna,
OKSYKODON:
-silniejszy od morfiny,
- biodostępność 40 - 80 %,
PETYDYNA (DOLARGAN):
-działa 5 razy słabiej niż morfina,
- znikomo kurczy zwieracze,
- nie wolno stosować długotrwale bo noretydyna kumuluje się , powoduje drgawki.
MEPERDYNA:
-silny efekt przeciwbólowy po 15 min,
- dostępność większa niż morfiny - 50 %,
Difenoksylat- łączy się z atropiną - zwiększenie dawki,
Loperamid - nie przechodzi przez barierę krew- mózg.
METADON:
- 4 razy silniej od morfiny,
- ma inna farmakokinetyke, działa dużej,
- mniej działań niepożądanych,
- brak działania euforyzujacego, ale wszystkie inne tak, stosujemy w leczenie uzależnienia meta don zamiast heroiny, np. więźniowie, szpital psychiatryczny.
DEKSTROPROPOKSYFEN:
- lewo - tylko przeciw kaszlowe,
- dwa do 3 razy słabiej od kodeiny,
- może być podawany z NLPA -ami,
- przeciwkaszlowy - jako dodatek do syropu lub sam.
FENTANYL:
- podawany każdą drogą,
- bardzo silnie przeciwbólowo,
- podając z neuroleptykiem - neuroanelgezja, pacjent nie będzie wiedział co się z nim działo,
- po urazie iv, podawanie doraźnie,
- bóle nowotworowe - możemy podawać długotrwale, TTS - co 3 dni , nie ma efektu natychmiastowego, podajemy przez plastry, przeskórne, zmniejszenie objawów niepożądanych,
- może dojść do nasilenia bólu: ORAL TTS - szybciej na paliczek.
SUFENTANYL:
- ta sama grupa.
REMIFENTANYL:
- nowszy, działa szybciej,
- nie działa mocniej.
PENTAZOCYNA:
- agoantagonista,
- nie kurczy zwieraczy, nie wolno stosować z zawale (bo wzrost uwalniania katecholamin)
Nalbufona , Butorfenol - efekty jak w psychozach, objawy psychotyczne.
BUPRENORFINA (Bunondol)
- agonista μ, antagonista κ,
- bardzo silne działanie - 0,4mg=10mg morfiny,
- szybkie działanie,
- euforyzująco w dużym stopniu,
- może być do terapii skojarzonej.
Zjawisko drabiny analgetycznej:
Opioidy + NLPZ
Synergizm, prawdopodobne produkty 12 - α O, zwiększone działanie na kanały K.
Monitorowanie bólu:
- skala intensywności bólu:
*bez, łagodny, umiarkowany, silny, bardzo silny, nie do wytrzymania
* FAS, 0 - 10 , rysuje się skale.
1