Klasyfikacja kosztów

Kryteria podziałów kosztów wynikają z różnorodności celów, dla których koszty się oblicza, sumuje, prezentuje i komunikuje. Podstawowe cele rachunku kosztów:

- Określenie wartości zapasów produktów, produkcji nie zakończonej, surowców i wszelkich zapasów istniejących w pomiocie gospodarczym.

- Rachunki kosztów wykorzystywane do optymalizacji decyzji gospodarczych. Są to głównie rachunki dotyczące przyszłych przedsięwzięć, w których uwzględnia się różne aspekty działalności gospodarczej.

- Rachunki kosztów wykorzystywane do planowania i kontroli.

W organizowaniu systemu rachunku kosztów, który ma działać w jednostce jako ważna podstawa systemu zarządzania, uwzględnia się różne podziały kosztów.

Koszty bezpośrednie to elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia oraz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu.

Koszty pośrednie bardziej wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.)

Elementy kosztu, które wpływają na wartość zapasu, sumowane razem nazywają się kosztem wytworzenia produktu.

Koszt wytworzenia wyrobów niesprzedanych jest ujęty w jako zapas produktów.

Ustalenie kosztu jednostkowego ma na celu:

- umożliwienie właściwej wyceny takich składników majątkowych, jak produkcja nie zakończona, wyroby gotowe, materiały, towary itp. oraz ustalenie prawidłowej wysokości wyniku na sprzedaży,

- kontrole ponoszonych kosztów oraz realizacje zadań w zakresie obniżki kosztów, a więc zmniejszenia zużycia na jednostkę produktu,

- tworzenie podstaw do ustalenia cen sprzedaży dóbr i usług,

- stwarzanie podstaw dla wyrobu alternatywy najbardziej efektywnego działania

gospodarczego, np. odrzucić czy zaakceptować ofertę.

Kalkulacja kosztów produkcji wyrobów lub usług może się odbywać w ciągu kilku lub nawet kilkunastu okresów sprawozdawczych, jeżeli produkcja wyrobu lub świadczenie usługi odbywa się w dłuższym czasie. Jeśli np. proces produkcji wyrobu trwa 3 miesiące, ostateczny koszt tego wyrobu zostanie ustalony dopiero po upływie 3 miesięcy od chwili rozpoczęcia produkcji przez gromadzenie w przekroju poszczególnych miesięcy kosztów związanych z wytwarzaniem tego wyrobu. W rachunku kosztów i sprawozdawczości wystąpi w tym czasie produkcja nie zakończona, o wzrastającym koszcie wytworzenia w miarę postępu procesu wytwórczego.

Wykorzystanie rachunku kosztów w zarządzaniu.

Zakres wykorzystania rachunku kosztów w zarządzaniu zarobkowymi podmiotami gospodarczymi zależy od normy własności i stopnia ingerencji państwa w procesy gospodarcze.
Przedsiębiorstwa państwowe w systemie centralnego kierowania przez państwo procesami gospodarczymi mają wyznaczone zadania, podzielane limity środków realizacji zadań oraz administracyjne wyznaczanie ceny. Podmioty takie są pozbawione możliwości podejmowania decyzji produkcyjnych (co, ile, po jakich kosztach produkować), handlowych (komu sprzedawać, od kogo kupować, po jakich cenach), dochodowych (obligatoryjne zasady podziału zysku). Na ogół pod adresem rachunku kosztów padają pytania:
- W jakim rodzaju i w jakiej wysokości zostały poniesione koszty w określonym czasie?
- W jakim celu koszty te zostały poniesione i w jakich jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa powstały?

- Ile wynosi koszt własny jednostki produktu lub usługi?

Uzyskane odpowiedzi mogą być wykorzystywane w sposób bierny, tj. wykazywane w sprawozdawczości i analizach bez wpływu na zmianę badanego stanu rzeczy.

W przedsiębiorstwie działającym w warunkach gospodarki rynkowej: prywatnym, spółdzielczym, skomercjalizowanym państwowym, uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytania jest punktem wyjścia do podejmowania decyzji co najmniej w zakresie:
- wyboru optymalnego rozmiaru produkcji całkowitej i poszczególnych produktów,
- wyboru między prowadzeniem własnej produkcji pomocniczej a korzystaniem z usług obcych,
- zmiany struktury kosztów według rodzajów ze względu na opłacalność prowadzonych rodzajów działalności,

- zmiany rozwiązań organizacyjnych ze względu na relacje między ponoszonymi kosztami i efektami.
W tym celu wykorzystuje się podział kosztów na zmienne i stałe oraz ich analizę z punktu widzenia reagowania na rozmiar produkcji.

Koszty wg rodzajów:

- zużycie materiałów i energii - rozchód nabytych surowców, półfabrykatów, opakowań, paliwa ogumienia, części zapasowych maszyn i urządzeń, koszty zużycia energii elektrycznej, pary, wody, gazu,

- usługi obce - różne usługi wykonane przez dostawców: obróbka obca, usługi transportowe, usługi remontowe, koszty opłat pocztowych i telekomunikacyjnych,
- podatki i opłaty - VAT naliczony, podatek akcyzowy, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych

- wynagrodzenia,

- ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, odpisy na fundusz pracy, na fundusz świadczeń socjalnych, na PFRON, na szkolenia pracowników,

- amortyzacja,

- pozostałe koszty rodzajowe - podróże służbowe, reprezentacja i reklama, czynsze, dzierżawy,

a) wg ich struktury wewnętrznej:

- koszty proste - składające się z jednego rodzaju kosztu,

- koszty złożone - obejmujące kilka rodzajów kosztów,

b) koszty zwykłej działalności operacyjnej:

- koszty działalności podstawowej - np. produkcja, usługi, handel,

- koszty działalności pomocniczej - przede wszystkim usługi dla działalności podstawowej i ogólnego zarządu oraz na potrzeby bytowe pracowników,

- koszty ogólnego zarządu - związane z organizacją, kierownictwem i obsługą całej działalności gospodarczej,

- koszty sprzedaży,

c) wg sfer działalności ( celu poniesienia ):

- koszty zakupu,

- koszty produkcji,

- koszty sprzedaży,

- koszty zarządzania,

d) wg stopnia zależności kosztów od wielkości produkcji:

- koszty stałe - kształtują się w zasadzie na tym samym poziomie niezależnie od wielkości produkcji,
- koszty zmienne - kształtują się w określonej proporcji do wielkości wytworzonej produkcji,
e) wg sposobu ich odnoszenia na wytwarzane produkty:

- koszty bezpośrednie, które można zaliczyć na produkty lub ich rodzaje,

- koszty pośrednie, które dotyczą kilku lub wszystkich produkowanych wyrobów i usług, podział tych kosztów wymaga posługiwania się tzw. kluczami rozliczeniowymi,
f) ze względu na ich związek z osiągniętymi przychodami:

- koszty uzyskania przychodów- są ponoszone przez jednostkę w celu uzyskania przychodów,
- wydatki i koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW

Kryteria klasyfikacji kosztów

1. rodzaj kosztu

• zużycie materiałów i energii,

• usługi obce,

• podatki i opłaty,

• wynagrodzenia,

• świadczenia na rzecz pracowników,

• amortyzacja,

• pozostałe koszty

2. stopień złożoności (koszty proste i złożone)

3. rodzaj działalności operacyjnej (koszty działalności podstawowej i pomocniczej, koszty zarządu i sprzedaży)

4. faza działalności (koszty zakupu, produkcji, zbytu-sprzedaży)

5. związek z rozmiarami produkcji (koszty zmienne, wprost proporcjonalne, progresywne, degresywne, koszty stałe)

6. związek z nośnikiem kosztów, czyli produkt - grupa produktów - zlecenie (koszty bezpośrednie i pośrednie)

7. związek z przychodami ze sprzedaży (koszty produktów i okresu)

8. możliwość kształtowania (koszty zależne - kontrolowane, koszty niezależne - niekontrolowane)

9. rola w rozwiązywaniu problemu decyzyjnego (koszty znaczące - istotne, koszty nieistotne)

Zadanie 1 Klasyfikacja kosztów (stałe, zmienne)

Zakwalifikować pozycje kosztów ze względu na stopień reakcji na zmianę wielkości produkcji do kosztów stałych lub zmiennych:

1. drewno użyte do produkcji mebli,

2. masa plastyczna w produkcji zabawek,

3. płytki szklane używane do badań laboratoryjnych w szpitalu,

4. amortyzacja budynku liczona według metody liniowej,

5. wynagrodzenie dla zarządu firmy,

6. koszty energii elektrycznej wykorzystywanej do napędu maszyn produkcyjnych,

7. koszty ubezpieczenia w gabinecie stomatologicznym,

8. czynsz za wynajem budynku produkcyjnego,

9. skóra użyta do produkcji obuwia,

10. koszty reklamy produktów,

11. wynagrodzenie pracowników bezpośrednio produkcyjnych ustalone na zasadzie akordu prostego.

Zadanie 2 Klasyfikacja kosztów (produktu i okresu)

1. klimatyzacja biur 2000

2. podatek od nieruchomości za budynek produkcyjny 3000

3. amortyzacja ciężarówek używanych do dostarczania wyrobów klientom 1500

4. wynagrodzenie zapłacone kontrolerowi jakości w wydziale produkcji 1000

5. koszty reklamy wytwarzanych wyrobów 1300

6. wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych 4700

7. zużycie materiałów podstawowych 12000

Obliczyć koszty okresu i koszty produktu

Zadanie 3 Koszty produktu a koszty okresu

W przedsiębiorstwie handlowym zakupiono 100 kostiumów damskich po jednostkowej cenie 200 zł. Kierownictwo planuje sprzedawać te kostiumy po 400 zł. W ciągu miesiąca sprzedano 90 ubrań po 400 zł. Poniesiono koszty: ubezpieczenie majątkowe 700 zł, miesięczne koszty utrzymania administracji przedsiębiorstwa wynoszą 2400.

Obliczyć koszty okresu i koszty produktu.

Zadanie 4 Przepływy i kalkulacja kosztów

Przedsiębiorstwo IGA rozpoczęło działalność w maju. W miesiącu tym poniosło następujące koszty:

Materiały i robocizna (bezpośrednie koszty produkcji) 8000

Pośrednie koszty produkcji (koszty wydziałowe): zmienne 2000, stałe 2500

koszty zarządu 1200, koszty sprzedaży 1000, koszty finansowe 200

Produkcję nie zakończoną na koniec maja wyceniono na 3000 zł. W maju osiągnięto przychody gotówkowe ze sprzedaży 14000, zapas wyrobów gotowych wyceniono na 1000 zł. Zaksięgować przepływ kosztów oraz sprzedaż wyrobów na kontach, wiedząc, że jedną piątą kosztów stałych wydziałowych uznano za nieuzasadnione. Sporządzić rachunek zysków i strat za miesiąc maj.

Kryteria klasyfikacji kosztów

10. rodzaj kosztu

• zużycie materiałów i energii,

• usługi obce,

• podatki i opłaty,

• wynagrodzenia,

• świadczenia na rzecz pracowników,

• amortyzacja,

• pozostałe koszty

11. stopień złożoności (koszty proste i złożone)

12. rodzaj działalności operacyjnej (koszty działalności podstawowej i pomocniczej, koszty zarządu i sprzedaży)

13. faza działalności (koszty zakupu, produkcji, zbytu-sprzedaży)

14. związek z rozmiarami produkcji (koszty zmienne, wprost proporcjonalne, progresywne, degresywne, koszty stałe)

15. związek z nośnikiem kosztów, czyli produkt - grupa produktów - zlecenie (koszty bezpośrednie i pośrednie)

16. związek z przychodami ze sprzedaży (koszty produktów i okresu)

17. możliwość kształtowania (koszty zależne - kontrolowane, koszty niezależne - niekontrolowane)

18. rola w rozwiązywaniu problemu decyzyjnego (koszty znaczące - istotne, koszty nieistotne)

Pojęcie kosztu.
Koszt wiąże się z prowadzeniem działalności. Produkując wyrób oblicza się koszt jednostki tego wyrobu, nabywając surowiec szacuje się jednostkowy koszt nabycia, świadcząc usługi określa się czasem koszt jednej godziny pracy lub koszt wykonania usługi. Koszt wiąże się też ze zużyciem, bowiem w każdym przypadku celowego działania zużywa się środki gospodarcze: materiały, urządzenia, robociznę.

Koszty bezpośrednie to elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty, które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia o raz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu.

Koszty pośrednie bardziej wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.), stad nazywa się kosztami okresowymi. Tego rodzaju kosztów nie włącza się do wartości produkcji zakończonej lub nie zakończonej, lecz w okresie ich powstawania przeciwstawia się je przychodom w tymże okresie.
Elementy kosztu, które wpływają na wartość zapasu, sumowane razem nazywają się kosztem wytworzenia produktu. Wydanie produktu odbiorcy jest podstawą przeniesienia kosztu wytworzenia produktu na rachunek kosztu całkowitego.
Koszt wytworzenia wyrobów, które nie zostały sprzedane i znajdują się w magazynie, zostanie ujęty w arkuszu bilansowym jako zapas produktów, czyli środek majątku obrotowego.

W obrębie działalności eksploatacyjnej wyróżnia się następujące koszty rodzajowe:
amortyzację
zużycie materiałów i energii
usługi obce
wynagrodzenia
świadczenia na rzecz pracowników
podatki i opłaty
pozostałe koszty

Do kosztów bezpośrednich zalicza się te koszty, które są ściśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, czyli na podstawie dokumentacji źródłowej, bez żadnego dodatkowego przeliczania można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Zwykle są to koszty materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i innych kosztów bezpośrednich.
Koszty pośrednie są tymi kosztami, których nie można na podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych lub których ustalenie w danych warunkach jest nieopłacalne z powodu pracochłonności czy nieistotne ze względu na małą kwotę. Koszty pośrednie rozlicza się więc na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą różnych klucz podziałowych.

Do kosztów pośrednich zalicza się:
koszty wydziałowe
koszty ogólnozakładowe (koszty zarządu)
koszty zakupu
koszty sprzedaży

KRYTERIA PODZIAŁU KOSZTÓW RODZAJE KOSZTÓW
Rodzaj działalności przedsiębiorstwa Koszty działalności eksploatacyjnej, inwestycyjno-remontowej i finansowo wyodrębnionej
Rodzaj zużytych czynników produkcji Koszty według rodzaju: amortyzacja, zużycie materiałów, płace itp.
Możliwość przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnej Koszty bezpośrednie i koszty pośrednie
Miejsce powstawania kosztów Komórki organizacyjne i stanowiska pracy

Klasyfikacja kosztów i przychodów

Pozostałe koszty operacyjne:

- Wartość netto zlikwidowanych i sprzedanych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
- Koszty likwidacji środków trwałych
- Odpisane środki trwałe w budowie bez efektu gospodarczego
- przekazane darowizny
- zapłacone lub przypadające do zapłaty kary, grzywny, odszkodowania(z wyjątkiem odsetek za zwłokę w zapłacie)
- odpisane należności przedawnione
- niezawinione niedobory
- koszty postępowania sądowego
- utworzone rezerwy
- odpisy aktualizujące wartość składników majątku obrotowego
Pozostałe przychody operacyjne
- przychody ze sprzedaży środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych
- przychody i odzyski z likwidacji
- otrzymane dotacje i subwencje
- otrzymane darowizny( z wyjątkiem środków trwałych)
- ujawnione nadwyżki
- odpisane przedawnione i umorzone zobowiązania
- otrzymane odszkodowania i kary umorzone
- zwrot zasądzonych kosztów sądowych
- rozwiązanie rezerw i odpisów aktualizujących wartość składników majątkowych
Koszty finansowe:
- odsetki od wyemitowanych obligacji
- odsetki od otrzymanych pożyczek
- prowizje i odsetki od kredytów
- odsetki od nieterminowej regulacji zobowiązań
- potrącone dyskonto weksli
- ujemne różnice kursowe
- wartość ewidencyjna sprzedanych inwestycji
- odpisy aktualizujące wartość inwestycji
Przychody finansowe:
- otrzymane dywidendy
- odsetki od lokat i rachunków bankowych
- odsetki od udzielonych pożyczek
- odsetki od nieterminowej regulacji należności
- otrzymane dyskonto
- dodatnie różnice kursowe
- przychody ze sprzedanych inwestycji
Straty nadzwyczajne:
- pieniężne skutki zdarzeń losowych po uwzględnieniu kosztów usuwania szkód oraz przyznanych odszkodowań, np. pożar, powódź, gradobicie i inne klęski żywiołowe, a także kradzież z włamaniem, czy inne rodzaje kradzieży, których skutkiem jest powstanie określonych strat
- koszty zaniechanej lub nie podjętej produkcji, remontów, inwestycji, robót itp.
Zyski nadzwyczajne:
- zyski z tytułu zdarzeń losowych (odzyskane materiały, odpadki itp.)

Koszty bezpośrednie to elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych w celu sprzedaży. Zwykle są to koszty, które można przypisać do produktu za pośrednictwem dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia o raz inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na jednostkę produktu.

Koszty pośrednie bardziej wiążą się z istniejącym potencjałem produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów pośrednich wiążą się z upływem czasu ( czynsze, płace administracji itp.), stad nazywa się kosztami okresowymi. Tego rodzaju kosztów nie włącza się do wartości produkcji zakończonej lub nie zakończonej, lecz w okresie ich powstawania przeciwstawia się je przychodom w tymże okresie.
Elementy kosztu, które wpływają na wartość zapasu, sumowane razem nazywają się kosztem wytworzenia produktu. Wydanie produktu odbiorcy jest podstawą przeniesienia kosztu wytworzenia produktu na rachunek kosztu całkowitego.

Koszt wytworzenia wyrobów, które nie zostały sprzedane i znajdują się w magazynie, zostanie ujęty w arkuszu bilansowym jako zapas produktów, czyli środek majątku obrotowego.
Na koszty, które ponosi przedsiębiorstwo, można spojrzeć z punktu widzenia rodzaju działalności występujących w przedsiębiorstwie. Ogólnie można wyróżnić:

- Działalność inwestycyjną,

- Działalność produkcyjną( wytwórczą, handlową, usługową),

- Działalność zarządu,

- Działalność finansową wyodrębnioną( pozostałą)

3. Stosowane metody kalkulacji w tradycyjnych rozwiązaniach rachunku kosztów.
Jednym z głównych etapów rachunku kosztów jest kalkulacja rozumiana jako działanie zmierzające do ustalenia kosztu przedmiotu kalkulacji( tzw. Jednostki kalkulacyjne).
Kalkulacja kosztu rzeczywistego może stanowić część składową rachunkowości wiążąc się w ograniczona całość z księgowością i sprawozdawczością, może też być prowadzona oddzielnie, wykorzystując w pewnym zakresie wyjściowe dane z księgowości.
Ustalenie kosztu jednostkowego ma na celu:

- umożliwienie właściwej wyceny takich składników majątkowych, jak produkcja nie zakończona, wyroby gotowe, materiały, towary itp. oraz ustalenie prawidłowej wysokości wyniku na sprzedaży,

- kontrole ponoszonych kosztów oraz realizacje zadań w zakresie obniżki kosztów, a więc zmniejszenia zużycia na jednostkę produktu,

- tworzenie podstaw do ustalenia cen sprzedaży dóbr i usług,

- stwarzanie podstaw dla wyrobu alternatywy najbardziej efektywnego działania gospodarczego, np. odrzucić czy zaakceptować ofertę.

Kalkulacja kosztów produkcji wyrobów lub usług może się odbywać w ciągu kilku lub nawet kilkunastu okresów sprawozdawczych, jeżeli produkcja wyrobu lub świadczenie usługi odbywa się w dłuższym czasie. Jeśli np. proces produkcji wyrobu trwa 3 miesiące, ostateczny koszt tego wyrobu zostanie ustalony dopiero po upływie 3 miesięcy od chwili rozpoczęcia produkcji przez gromadzenie w przekroju poszczególnych miesięcy kosztów związanych z wytwarzaniem tego wyrobu. W rachunku kosztów i sprawozdawczości wystąpi w tym czasie produkcja nie zakończona, o wzrastającym koszcie wytworzenia w miarę postępu procesu wytwórczego.

---