Rozkład wzmocnienia wg określonych proporcji - rozkład wzmocnienia w któym czynnik czau nie odgrywa roli a liczba wzmocnień uzyskanych przez obiekt zależy tylko od jego włąsnego zachowania.
Rozkład wzmacniania o stałych proporcjach - wzmacnia się(nagradza) określone reakcje, w równych odstępach czasowych. jak np. Wzmacnia się do 3, co 10 lub co 20 reakcję.
Rozkład wzmacniania o zmiennych proporcjach - gdy nagroda występowała po 2 lub 3 reakcji podczas gdy w innych następowały po 7 lub 8.
Proces wygaszania przebiega znacznie wolniej wtedy, gdy stosuje się rozkład wzmocnienia wg określonych proporcji niż wtedy, gdy stosuje się rozkład wzmacniania wg odstępów czasowych
Zachowanie przesądne - typ reakcji warunkowych w wypadku których nie istnieje związek przyczynowymiędzy reakcją a czynnikiem wzmacniającym.
Warunkowe czyli wtórne czynniki wzmacniające odgrywają ogromną rolę w kierowaniu zachowaniem ludzkim. Najbardziej rozpowszechnionym warunkowym czynnikiem wzmacniającym są pieniądze.
Skinner generalizację bodźca i różnicowanie bodźców określa w kategoriach pomiarów reakcji dokonanych w kontrolowanej sytuacji eksperymentalnej. W tej mierze w jakiej reakcja ta została zmniejszona czy osłabiona występuje różnicowanie bodźców. Zwierzę np różnicuje bodźce (tzn nie reaguje w obecności nowego bodźca w takim stopniu w jakim nie występuje u niego generalizacja reagowanie na nowy bodziec) reakcja unika zatopieniu.
Charakterystyczne badania i metody badawcze
Skinner kładzie nacisk na badanie pojedyńczych osobników. Sądzi że należy starać się zapewnić indywidualną kontrolę zachowania badanego osobnika.
Dziedziną na której rozwój Skinner wywarł znaczny wpływ jest psychofarmakologia, czyli nauka o oddziaływaniu środków farmakologicznych na zachowanie.
"Skrzynka Skinnera" - narzędzie znajdujące zastosowanie we wszelkiego rodzaju precyzyjnych badaniach, polegających na obserwacji zachowania po podaniu środków farmakologicznych. W badaniu psychofarmakologicznym określa się m.in wpływ środków farmakologicznych na zachowanie związane z poczuciem czasu, percepcją, strachem i unikaniem a także na zachowanie apetytywne. "Skrzynka skinnera" pozwala eksperymentatorowi badać te rodzaje zachowania niezależnie od siebie, w bardzo podobnych zasadniczych warunkach. Środkiem farmakologicznym który podano wielu badaniom przy zastosowaniu tej metody jest chloropromazyna.
"Gospodarka żetonowa" - technika warunkowania sprawczego w szpitalu psychiatrycznym, jaką przeprowadzili Ayllon i Azrin. "Gospodarka zetonowa" umożliwiła skuteczne modyfikowanie zachowania pacjentów w pożądany społezcznie sposób. Termin ten nawiązuje do faktu, że jako warunkowo czynniki wzmacniające stosuje się żetony które służą za pomost pozwalający wypełnić odstęp w czasie między momentem emitowania pożądanej reakcji a chwiląpodania wzmocnienie bezwarunkowego( papierosy, kosmetyki, odież, póście do kina itd.)
Obecny status i ocena
Wpływ teorii w porównaniu z innymi stanowiskami wypada pozytywnie, a jej wpływ zwiększa się coraz bardziej.
Pozytywne strony: mocne osadzenie w dorze kontrolowanych danych laboratoryjnych, szczegółowy opis procesu uczenia się oraz gotowość do rozstrzygania sporów raczej w drodze eksperymentów niż rozważań teoretycznych. Koncepcje Kinnera zdobyły tak dużą liczbę zwolenników bo odznaczająsię one dużą prostotą i ścisłością a zarazem mają wybitne znaczenie praktyczne.
Słabe strony: Skinner będzie mieć trudnośći z przewidywaniem zachowań, które występują w sytuacji składającej się z kombinacji nowych bodźców lub z nowych konfiguracji starych bodźców. Zwolennicy różnych odmian psychologii holistycznej sądzą że sposób podejścia skinnera do badań jest zbyt uproszczony i elementarny, by mógł oddać pełną złożoność zachowania ludzkiego. Skinner na ogól eksperymentuje ze stosunkowo prostymi osobnikami i w stosunkowo prostych warunkach środowiskowych. Badany osobnik rzadko poddawany jest zmianom więcej niż 1 zmiana na raz. Skinner często spotykałsięz zarzutem, że znaczną część swych wczesnych badań przeprowadzał na gołębiach i szczyrach a zasady wyprowadzane w ten sposób uogólniał na ludzi, nie troszcząc się o różnice gatunkowe.
Teoria bodźca-reakcji ( Teoria S - R )
Zwolennik teorii S-R choć nie ignoruje czynników wrodzonych, interesuje się przede wszystkim procesem pośredniczącym między reakcjami jednostki a ogromną liczbą różnorodnych bodźców (wewnętrznych i zewnętrznych ) na których działanie jednostka ta jest wystawiona.
Reakcja warunkowa - Pawłow wykazał, że jeśli eksponuje się jednocześnie bodziec bezwarunkowy i bodziec warunkowy, to ów bodziec warunkowy zacznie po pewnym czasie wywoływać reakcję, która początkowo mogła być wywołana jedynie przez bodziec bezwarunkowy.
Behawioryzm - obiektywny i kładący nacisk na wpływ środowiska punkt widzenia stworzony przez Watsona
Edward Thorndike - wykazał, ze ważną rolę w procesie uczenia się odgrywają: nagroda i kara, a jego "prawo efektu" stało się jednym z podstaw nowoczesnej teorii uczenia się.
Prawo efektu - skojarzenia między bodźcem a reakcją ulegają pozytywnemu wzmocnieniu i utrwalają się, jeśli reakcja wywołuje uczucia przyjemne (stanowi nagrodę). Gdy reakcja wywołuje stan nieprzyjemności (stanowi karę), skojarzenia ulegają wzmocnieniu negatywnemu i słabną. Zgodnie z prawem efektu, zachowania przynoszące korzyść osobnikowi będą się powtarzać w podobnych sytuacjach
Thorndike, Hull, Spence i Guthrie - określili proces uczenia się jako polegający na tworzeniu się związków asocjacyjnych między procesami sensorycznymi i motorczymi.
Teoretyczne stanowisko Hulla - szczególnie atrakcyjna jest uwaga, jaką poświęca się w niej motywacji jako czynnikowi determinującemu zachowanie, a także procesom kształtowania się motywów nabytych
Teoria wzmocnienia Dollarda i Millera
Główną rolę w teorii Dolldarda i Millera odgrywa pojęcie nawyku, które reprezentuje trwały związek S-R. W gruncie rzeczy większa część tej teorii polega na wyszczególnieniu warunków w których bawyki łączą sięi znikają. Znaczna część zastosowań teorii polega na przekłądaniu ogólnych spostrzeżeń lub niejasnych sformułowań teoretycznych na bardziej precyzyjny język teorii S-R
Centralne miejsce w ich koncepcji zajmuje opis procesu uczenia się. Ich zdaniem:
Teoria uczenia się - w najprostszej postaci jest wiedzą o okolicznościach w jakich reakcja zostaje związana z bodźcem sygnałowym. Po zakończeniu uczenia reakcja i sygnał związana ze sobą w taki sposób, że pojawienie się sygnału wywołuje tę reakcję. Uczenie się zachodzi zgodnie z określonymi zasadami psychoologicznymi. Ćwiczenie nie zawsze prowadzi do doskonałości. Związek między sygnałem a reakcją może umocnić się jedynie w pewnych warunkach. Uczący sięmusi zostać nakłoniony do wykonania tej reakcji i otrzymać nagrodę za zareagowanie wobecności sygnału. Można to wyrazić językiem potocznym stwoerdzając, że aby się nauczyć, trzeba chciećczegoś, zauważyć coś, zrobić coś i coś uzyskać. Mówiąc ściślej, czynniki te określa się jako popęd, sygnał, reakcję i nagrodę.
Zasady uczenia się zastosowali do zjawisk życia codziennego, zostały wykryte w kontrolowanych eksperymentach laboratoryjnych; badanymi osobnikami były zwykle zwierzęta.
W rzeczywistości istnieje kilka typów uczenia się. Jeden z nich to warunkowanie klasyczne, forma uczenia się odkryta przez Pawłowa.
Warunkowanie klasyczne - procedura w której bodziec początkowo objętny, czyli bodziec warunkowy (Sw) łączymy z bodźcem bezwarunkowym (Sb) wywołującym regularnie charakteystyczny wzorzec zachowania, czyli reakcję bezwarunkową (Rb). Po wielokrotnym połączeniu Sw z Sb bodziec warunkowy Sw podany osobno lub przed Sb wywołuje charakterystyczną reakcję zwaną reakcją warunkową(Rw)
Popęd - jest pojęciem motywacyjnym w systemie Hulla twoerdzi się, że popęd uruchamia, czy aktywuje zachowanie lecz nie wyznacza jego kierunku. Popęd pierwotny to popęd wrodzony jak np. Głód, pragnienie, seks, ból.
Według Millera każdy bodziec wewnętrzny czy zewnętrzny jeśli tylko jest dostatecznie silny, wywołuje popęd i pobudza do działania.
W stosowanym przez Dollarda i Millera systemie Hulla uczenie się określa się jako związek asocjacyjny między bodźcem warunkowym a reakcją, repreze towany przez pojęcie teoretyczne - nawyk
Hull zakłądał, ze do wytworzenia nawyku konieczne jest nie tylko występowanie bodźca i reakcji w bliskości czasowej i przestrzennej, lecz ponadto reakcji musi towarzyszyć wzmocnienie, czyli nagroda. Jeśli ten ostatni warunek jest spełniony, to siłą nawyku S-R wzrasta wraz z liczbą przypadków w których dany bodziec wystąpił razem z daną reakcją.
Popęd nabyty - wzbudzany przez wyuczoną reakcję na objętny przedtem bodziec.
Zdarzenia redukujące lub eliminujące bodźce popędowe zwykle wzmacniają wszelkie reakcje (czyli zwiększają prawdopodobieństwo ich wystąpienia) którym regularnie towarzyszą i dlatego noszą nazwę czynników wzmacniających. I odwrotnie, reakcje którym nie towarzyszą zdarzenia redukujące bodźce popędowe zazwyczaj nie są powtarzane.
Pojawienie się czynnika wzacniającego jest uzależnione od wykonania reakcji; reakcja ta jest niejako narzędziem służącym do tego, by spowodować wystąpienie zdarzenia wzmacniającego. Uczenie się, które zachodzi w tych warunkach, nosi nazwę uczenia się instrumentalnego lub warunkowania sprawczego.
Wygaszanie eksperymentalne - procedura w której czynniki wzmacniające użyje do kształtowania pewnej reakcji zostaną wycofane,. Z reguły powoduje szybkie zmniejszenie siły wyuczonej
Bodziec warunkowy(Sw) nie wywołuje bólu, lecz wyuczoną sekwencję strachu, właśnie ona aktywizuje instrumentalny nawyk.
Gradient generalizacji bodźca - gdy jakiś bodziec dzięki łączeniu go z bodźcem bezwarunkowym, uzyskał zdolność wywoływania reakcji, to inne bodźce automatycznie uzyskują pewien stopień tej zdolności, zależny od ich podobieństwa do pierwotnego bodźca.
Generalizacja reakcji - bodziec uzyskuje zdolność wywoływania nie tylko tej reakcji, która na ogół następuje po nim lecz także reakcji podobnych
Los związku bodziec-reakcja jest uzależniony przede wszystkim od wyniku reakcji, od zdarzeń bodźcowych, które następują bezpośrednio po niej. Pewne zdarzenia powodują wzmocnienie tego związku tzn. Zwiększenie prawdopodobieństwa, że przy następnej ekspozycji danego bodźca określona reakcja wystąpi z większą siłą lub szybciej. Zdarzenia te zalicza się do kategorii pozytywnych czynników wzmacniających, czy nagród. Wiadomo również, że ustanie zdarzeń innego typu często o charakterze szkodliwym, moze również wzmacniać reakcje.
Hipoteza redukcji popędu(Millera i Dollarda) - każde zdarzenie powodujące nagłą redukcję bodźców popędowych działa jako nagroda, czyli wzmacnia każdą reakcję, któej towarzyszy. Redukcja bodźców popędowych nie jest jedynie warunkiem dostatecznym lecz stanowi warunek konieczny wzmocnienia. Uczenie się związku S-R, czyli nawyku będzie zachodzić tylko wtedy gdy reakcja będzie wzmaniana.
Guthrie podkreśla że wystarczy sama bliskość bodźca i reakcji
Struktura osobowości
W teorii uczenia sięm jaką reprezentują Dollard i Miller, kluczowym pojęciem jest nawyk.
Nawyk jest związkiem czy skojarzeniem bodźca(sygnału) z rwakcją Wyuczone skojarzenia, czyli nawyki mogą kształtować się nie tylko między zewnętrznymi lecz również między wewnętrznymi bodźcami i reakcjami.
Osobowość składa się przede wszystkim z nawyków, ich konkretna sktuktura będzie zależna od wydarzeń, na których wpływ była wystawiona dana jednostka. Ponadto jest to jedynie struktura tymczasowa - dzisiejsze nawyki moją zmienić się. Ważna kategoria nawyków jest wywołana przez bodźce słowne, wytwarzane przez daną osobę, czy przez kogoś innego - reakcje takie mają często charakter werbalny. W niektórych nawykach mogą występować reakcje wewnętrzne, które z kolei wywołują bodźce wewnętrzne o włąściwościach popędowych. Te popędy wtórne trzeba także uważać za trwałe elementy osobowości. Również popędy pierwotne oraz wrodzone związki S-R mają udział w strukturze osobowości. Na ogól jednak są one nie tylko mniej ważne dla zachowania człowieka niż popędy wtórne i inne rodzaje nawyków, lecz ponadto decydują o tym, co jest wspólne dla ludzi, a nie o ich indywidualności i niepowtarzalnośći
Dynamika osobowości
Wpływ popędów na osobę badaną jest bardzo złożony wskutek wielkiej liczby wtórnych czy nabytych popędów, które również przejawiają się na zewnątrz. W procesie rozwoju u typowej jednostki kształtuje się duża liczba popędów wtórnych, których funkcją jest pobudzanie zachowania. Popędy nabyte, takie jak lęk, wstyd i pragnienie akceptacji, motywują większość naszych działań.
Większość wzmocnień w zwykłym życiu człowieka stanowią nie nagrody pierwotne, lecz zdarzenia początkowo objętne które uzyskały zdolność nagradzania dzięki temu ze regularnie towarzyszyły im wzmocnienia pierwotne.
Rozwój osobowości
Wyposażenie wrodzone - w chwili narodzin i przez krótki czas po nich wyposażenie niemowlęcia w sferze behawioralnej jest bardzo ograniczone. Ma ono niewielką lcizbę swoistych odruchów, u niemowlęcia istnieje wiele wrodzonych hierarchii reakcji, polegających na tym, ze w określonych sytuacjach bodźcowych pewne reakcje wykazują tendencję do występowania przed innymi reakcjami. Jednostka jest wyposażona w pewien zbiór popędów pierwotnych, które są zwykle wewnętrznymi bodźcami o duzej sile i trwałości, związanymi na ogół ze znanymi procesami psychologicznymi.
Proces uczenia się - według Dollarda i Millera w procesie uczenia się można wyróżnić 4 ważne elementy: popęd, sygnał, reakcję i wzmocnienie;
sygnał - jest bodźcem który ukierunkowuje reakcję organizmu przez określenie wyznaczenie dokłądnego charakteru reakcji. "Sygnały decydują o tym kiedy ktoś zareaguje, gdzie zareaguje i którą reakcję wykona" - Dollard i Miller. Odmienność może wynikać ze zróżnicowania nie pojedyńczych bodźców. Każdy bodziec moze stać się popędem, jeśli jest wystarczająco silny; ten sam bodziec może więc pełnić funkcję zarówno popędu jak i sygnału - może zarówno wzbudzaćjak i ukierunkowywać zachowanie.
Reakcje - zanim dana reakcja będzie mogła się związać z danym sygnałem, musi najpierw wystąpić. Decydującym stadium w procesie uczenia się organizmu jest wytworzenie odpowiedniej reakcji. Porządek preferencji czy prawdopodobieństwa reakcji w sytuacji eksponowanej po raz pierwszy określa się jako początkową hierarchię reakcji. Gdy doświadczenie i uczenie się wywarły już wpływ na zachowanie jednostki w tej sytuacji uzyskany w ten sposób porządek reakcji nosi nazwę hierarchii wynikowej.
Gdy reakcja zostałą już wykonana o jej późniejszych losach decydują zdarzenie które po niej następują.
Wyższe procesy psychiczne
Interakcje jednostki ze środowiskiem można podzielić na dwie kategorie, które wywoływane przez pojedyńczy sygnał lub sytuację sygnałową oraz reakcje, w których pośredniczą procesy wewnętrzne. Dollard i Miller rozróżniają reakcje instrumentalne które wywierają pewien bezpośredni wpływ na środowisko oraz reakcje sygnałotwórcze, których główną funkcją jest wytworzenie sygnału prowadzącego do innej reakcji.
Jedną z najważniejszych reakcji sygnałotwórczych jest oznaczenie słowne czyli nazywanie zdarzeń i doznań.
Rozumowanie jest procesem zastępującym czynności zewnętrzne wewnętrznymi reakcjami sygnałotwórczymi. Proces ten jest znacznie bardziej ekonomiczny niż zwenętrzne próby i błędy. Pozwala on sprawdzić symbolicznie różne możliwości, umożliwia zastąpienie ich reakcjami antycypacyjnymi, które mogą być skuteczniejsze niż jakakolwiek z pierwotnie dostępnych reakcji.
Planowanie jest szczególnym rodzajem rozumowania w którym kłądzie się nacisk na przyszłe działąnie.
Aby mogło występować rozumowanie czy planowanie dana jednostka musi najpierw być zdolna do zahamowania lub odroczenia bezpośreniej reakcji instrumentalnej na bodziec popędowy i sygnał gdyż zahamowanie to stwarza reakcjom sygnałotwórczym możliwość działania. Reakcji takiej polegającej na niereagowaniu trzeba się nauczyć jak każdej innej nowej reakcji.
Kontekst społeczny
Dollard i Miller kładą nacisk na fakt ze zachowanie człowieka możemy zrozumieć tylko wtedy gdy uwzględnimy w pełni kontekst kulturowy, w którym to zachowanie występuje. Psychologia uczenia się pozwala nam zrozumieć zasady uczenia się natomiast antropolog społęczny dostarcza nam wiedzy o warunkach uczenia się. Teoretyk uczenia się wzbogaca dane antropologa społecznego dostarczając zasad, które pomagają wyjaśnić w sposób systematyczny istotne znaczenie zjawisk kulturowych, podczas, gdy antropolog dostarcza teoretykowi uczenia się informacji jakich ten potrzebuje, by dopasować swe zasady do rzeczywistych doświadczeń luczi.
Krytyczne stadia rozwoju
Dollard i Miller przyjmują że nieświadomy konflikt wyuczony przede wszystkim w niemowlęctwie i dzieciństwie stanowi podłoże większości poważnych problemów emocjonalnych w późniejszym życiu. Najbardziej istotnym aspektem doświadczeń z okresu dzieciństwa jest skrajna bezradność dziecka. W zwykłym procesie rozwoju jednostka wytworzy mechanizmy służące do unikania sytuacji, które powodują poważne frustracje. Rodzice powinni być pobłażliwi zaspokajając pragnienia dziecka i wymagać od niego niewiele uczenia się dopóki nie rozwiną się jego umiejętności językowe. Dollard i Miller wymienia cztery sytuacje w których zalecenia kulturowe interpretowane przez rodziców szczególnie często mają fatalne konsekwencje dla normalnego rozwoju dziecka. Są to: sytuacja karmienia w niemowlęctwie, trening czystości, wczesny trening seksualny, ćwiczenie sięw opanowaniu gniewu i agresji.
Procesy nieświadome
Zachowanie któe są nie zwerbalizowane czyli nieświadome, powinny odgrywać zasadniczą rolę w zaburzeniach zachowania.
Procesy które nigdy nie były świadome: wszystkie popędy, reakcje i sygnały, które zostały wyuczone przed pojawieniem się mowy i dlatego nie zostały zwerbalizowane. Do tej grupy należą także pewne pewne obszary doznań dla których nasze społeczeństwo dostacza jedynie nielicznych i niewystarczających określeń słownycj.
Procesy które kiedyś były świadome, jednak przestały nimi być: wszystkie sygnały i reakcje które uprzednio były świadome, lecz wskutek wyparcia stał się niedostępne dla świadomości. Wyparcie polega na unikaniu pewnych myśli, a to unikanie jest wyuczone i motywowane w dokłądnie taki sam sposób jak każda inna wyuczona reakcja. Reakcja niemyślenia o pewnych rzeczach prowadzi do redukcji popędu i wzmocnienia, a wskutek tego staje się normalną częścią skłądową repertuaru danej jednostki. Zakres i głębokość wyparcia zależy od wielu czynników: możliwe różnice pod względem wrodzonej siły reakcji strachu, stopień zależności od rodziców i związana z tym siła oddziaływania na dziecko groźby utraty miłości, natężenie urazów czy też wywołujących strach sytuacji na które było narażone dziecko.
Konflikt
Tendencja do zbliżania się do celu staje się tym silniejsza, im bliżej celu znajduje się dana jednostka; zależność tę określa się jako gradient dążenia. Dollard i Miller zakłądająrównież ze tendencja do unikania bodźca negatywnego staje się tym silniejsza, im bliżej tego bodźca znajduje się dana jednostka, nosi to nazwę gradientu unikania.
Jeden z najważniejszych typów konfliktu polega na przeciwstawieniu tendencji do zbliżenia i unikania, wzbudzanych jednocześnie przez ten sam obiekt lub tę samą sytuację.
Jak człowiek uczy się nerwicy
Podłożem każdej nerwicy jest silny nieświadomy konflikt, a źródła tego konfliktu prawie zawsze znajdują się w dzieciństwie danej osoby. Jak stwierdzają Dollard i Miller "rodzice uczą swe dzieci konfliktów nerwicowych, a dzieci wyuczają się ich"
Człowiek w sytuacji konfliktu w życiu realnym stara się uciec od uczuć lęku i poczucia winy lub uniknąć ich za pomocą "reakcji instrumentalnych" wszelkiego rodzaju. Często stosowanym rodzajem reakcji jest "niemyślenie". Dana osoba wspiera wspomnienia i myśli mogące wywołać u niej lęk lub poczucie winy i nie chce starać się zrozumieć swego rodzaju ani okoliczności któe były jego przyczyną. Osoba taka zdaje sobie sprawę z tego, że cośjest nie w porządku, często czuje się nieszczęśliwa, lecz nie rozumie dlaczego.
Ponieważ konflikty neurotyczne są nieświadome, dana jednostka nie może uzyć swych umiejętności rozwiązania problemów ani uprzytomnić sobie że przestały już istnieć warunki, które wywoływały konflikt.
Dopóki konflikty pozostają nieświadome, dopóty prawdopodobne jest nie tylko ich trwanie, lecz także to, że doprowadzą do wystąpienia dalszych rwakcji zwanych symptopami. Symptomy te mogą być dość bezpośrednimi następstwami zaburzeń emocjonalnych spowodowanych konfliktem, lecz często są one zachowaniami które umożliwiają jednostce chwilową ucieczkę od jej lęków i obaw.
Psychoterapia
Jeżeli zachowanie nerwicowe jest wyuczone, to musi istnieć możliwość oduczenia się go zgodnie z pewną kombinacją tych samych zasad, które obowiązywały przy uczeniu się tego zachowania. Psychoterapia tworzy zespół warunków, w których możliwe jest oduczenie pacjenta nawyków nerwicowych i nauczenie nienerwicowych.
Obecny status i ocena
Uwzględniają oni zmienne społeczno-kulturowe w większym stopniu niż niemal wszystkie inne omówione teorie. Dollard i Miller mają lepsze poczucie istoty teorii i jej funkcji w dyscyplinie empiryycznej niż jakakolwiek inna grupa teoretyków osobowości.
Zasady uczenia się ustanowione w laboratoryjnych badaniach nad zwierzętami muszą być potwierdzone w eksperymentach, w których badani są ludzie
Najczęściej wysuwanymi wobec teorii S-R zarzutami sąz pewnością te, które podkreślają jej zbyt uproszczony i molekularny charaktetr.