REGUŁY UMYSŁOWE- to metody, taktyki, strategie. Porządkują przebieg operacji umysłowych i wśród reguł umysłowych wyróżnia się dwa rodzaje a) algorytmiczne- to niezawodne przepisy , które określają jakie operacje umysłowe i w jakiej kolejności należy wykonać, aby rozwiązać wszystkie zadania danego typu. Są one bardzo dobrze określone, zawsze idą z pomocą. b) heurystyczne- to ogólne niezależne od dziedziny zasady, strategie, które nie gwarantują rozwiązania problemu. Są one zawodne i oparte na intuicji. Przykład: metoda burza mózgów. TEMPERAMENT- zespół względnie stałych cech zachowania i działania osobnika przejawiających się w poziomie energetycznym (reaktywność i aktywność zachowania) oraz w czasowych parametrach zachowania (ruchliwość, trwałość, szybkość reakcji itp.). Na temperament składa się również dynamika procesów psychicznych, zwłaszcza emocjonalnych. Cechy temperamentu zależą od odziedziczonych właściwości układu nerwowego i tylko w niewielkim stopniu ulegają wpływom doświadczenia, wychowania i nauczania. EMOCJE- silne wzruszenie, podniecenie, przeżycie - związane z tym, że człowiek jest systemem reagującym na siebie i na swoje stosunki z otoczeniem. Mają swój znak (+) - rozkosz, przyjemność, zadowolenie lub (-) - cierpienie, przykrość, niezadowolenie. Wywoływane są przez różne czynniki, a reakcje emocjonalne są różnorodne: jedne wywołują tendencje do reagowania w określonym kierunku (np. ciekawość - podejmowanie czynności badawczych; strach -ucieczka lub znieruchomienie; gniew - atak), inne emocje wyrażają się reakcjami ekspresyjnymi, takimi jak radość, żal, przykrość. Emocje są wywoływane przez: 1) bodźce pierwotne tj. te, które pochodzą od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i związane są z zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi - mogą one wywoływać niespecyficzny stan ogólny przyjemny lub przykry (np. samopoczucie). 2) bodźce wtórne tj. te, które nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodźcami pierwotnymi (bezwarunkowymi). 3) bodźce kinestatyczne tj. te, które związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna aktywność, długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego procesu, z czym wiążą się różne reakcje emocjonalne. Jak spostrzegamy emocje u siebie: 1. Teoria Jamesa Langego- Wg. Tej teorii, aby wiedzieć z jaką emocją mamy do czynienia należy wziąć pod uwagę i umieć rozróżnić zmiany fizjologiczne jakie zachodzą w organizmie. 2. Teoria Cannana Bard'a- mówi o tym, że rozróżnianie zmian fizjologicznych jest niemożliwe, gdyż zmiany w narządach wewnętrznych zachodzą zbyt powoli, często różnym emocjom towarzyszy ten sam stan narządów wewnętrznych. 3. Teoria Magdy Arnold- mówi o tym, że nasze emocje są skutkiem tego jak ocenimy sytuację. Percepcja- ocena, skutkiem tego jak ocenimy sytuację są emocje i zmiany fizjologiczne- działanie. 4. Teoria Lazarusa- w sytuacjach trudnych człowiek dokonuje dwóch rodzajów ocen: a) pierwotna- ocena tego czy sytuacja jest groźna czy nie. Jeśli oceniliśmy, że sytuacja jest groźna to występuje ocena wtórna. b) wtórna- dotyczy szacowania możliwych sposobów poradzenia sobie w sytuacji i może to się odbyć poprzez bezpośrednie działanie i łagodzące przewartościowanie. 5. Regulacyjna rola emocji- wpływają na kierunek zachowania, a także na intensywność zachowania. Zaś pomocą ich ustosunkowuje się do tego co dzieje się w nim samym oraz do tego co dzieje się w świecie. Wpływają na poziom energii jaką człowiek ma do wykorzystania, aby podjąć jakieś działania. ZAPOMINANIE- stopniowy zanik nagromadzonego wcześniej doświadczenia osobniczego i wiadomości, prowadzący do utraty zdolności przypominania lub rozpoznawania. Istnieje wiele teorii wyjaśniających zapominanie, np.: 1) teoria atrofii śladów, sformułowana przez E.G. Müllera, wyjaśniająca z. zacieraniem się śladów pamięciowych w komórkach nerwowych. 2) teoria tłumienia opracowana przez S. Freuda, wg której z. polega na spychaniu poza próg świadomości treści przykrych, niewygodnych lub zbędnych, 3) teoria hamowania retroaktywnego, sformułowana przez J.G. Jenkinsa i K.M. Dallenbacha, upatrująca przyczyny zapominania w negatywnym wpływie materiału świeżo zapamiętanego na materiał zapamiętany wcześniej. PERCEPCJA- proces poznawczy polegający na subiektywnym odzwierciedleniu przez człowieka przedmiotów, zjawisk i procesów. Proces spostrzegania przebiega dwupoziomowo: 1) poziom sensoryczno-motoryczny - ma charakter automatyczny i dokonywany jest przez narządy zmysłowe, najważniejsze z nich (wzrok, słuch, dotyk) odbierają bodźce, dzięki czemu rozpoznawane są np. dźwięki, kolory, szorstkość, gładkość. 2) poziom znaczeniowo-czynnościowy - występuje jako prostszy i bardziej złożony. Na prostszym poziomie odbieranym bodźcom nadawane jest znaczenie, np. można spostrzec człowieka, jego uśmiech. Na najbardziej złożonym poziomie percepcji możliwe jest nadawanie spostrzeżeniu pogłębionego znaczenia, tj. dostrzeganie tego, co przeżywa człowiek - jego uczuć, pragnień, postaw w stosunku do zjawisk itp. OKO- gałka oczna składa się z 3 warstw: 1. Twardówka- chroniąca oko, jej część która załamuje promienie świetlne wnikające do oka przez źrenice nazywa się rogówką. Wielkość źrenicy zależy od tego ile światła wpadnie. 2. Naczyniówka- jest to pigmentowa warstwa środkowa. 3. Siatkówka- warstwa najbardziej wewnętrzna i wrażliwa na światlo. Proces widzenia- Gałka oczna jest genetycznie częścią międzymózgowia (mózg). Zewnętrzną warstwą gałki ocznej jest błona łącznotkankowa uformowana w kształcie kuli, zwana twardówką, która w części przedniej przechodzi w część przezroczystą o mniejszym promieniu, zwaną rogówką. Wewnątrz twardówki znajduje się naczyniówka przechodząca w pobliżu rogówki w ciało rzęskowe, którego więzadełka, odchodzące promieniście do wyrostków rzęskowych, przyczepiają się w okolicy równika do torebki soczewki. W ciele rzęskowym znajduje się mięsień zmieniający ogniskową soczewki. Soczewka gałki ocznej jest dwuwypukła o średnicy ok. 4 mm. Część dalsza naczyniówki - tęczówka z otworem źrenicowym - jest przesłoną działającą automatycznie przez zwieracz i rozszerzacz źrenicy. Położona z przodu soczewki i rogówki, zawiera barwnik. Przestrzeń zawarta między rogówką i tęczówką to komora przednia oka, łącząca się przez źrenicę z komorą tylną, ograniczoną od przodu tęczówką, od tyłu soczewką i ciałem rzęskowym. Komory oka są wypełnione płynem wodnistym. Wewnętrzną warstwą gałki ocznej jest siatkówka, składająca się z warstwy barwnikowej i z części nerwowej z komórkami nerwowymi (neuron). Warstwa barwnikowa wyściela całą wewnętrzną stronę naczyniówki gałki ocznej aż po tęczówkę, natomiast część światłoczuła sięga nieco do przodu od równika soczewki. Elementami światłoczułymi siatkówki są pręciki i czopki zwrócone częścią odbierającą bodźce do warstwy barwnikowej siatkówki. Czopki uczulone są na barwy, a pręciki zawierające rodopsynę (czerwień wzrokowa) uczulone są na ilość światła. W siatkówce (dno oka) oglądanej przez otwór źreniczny za pomocą oftalmoskopu widzi się na zabarwionym czerwono tle tarczę nerwu wzrokowego położoną przyśrodkowo, a z boku w osi optycznej - plamkę żółtą, miejsce najlepszego widzenia.