Diagnoza resocjalizacyjna

Tematyka wykładów:

1. Pojęcie, typy i funkcje diagnozy

2. Diagnoza psychologiczna i kryminologiczna

3. Metody i źródła diagnozy

4. Diagnoza nozologiczna i problemowa w terapii resocjalizacyjnej

5. Etapy postępowania diagnostycznego

6. Rola diagnozowania w konstruowaniu Indywidualnych planów resocjalizacji i terapii

Cele przedmiotu;

1. Poznanie terminu i założeń diagnozowania

2. Poznanie roli diagnozy w.procesie resocjalizacji

3. Wprowadzenie w techniki diagnostyczne w resocjalizacji i terapii resocjalizacyjnej

Literatura;

1. Czapów C., Wychowanie resocjalizujące, PWN, Warszawa 1980

2. Deptula M. (red.), Diagnostyka pedagogiczna i profilaktyczna w szkole i środowisku lokalnym, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2004

3. Garlin Ch.D., Seabury B.A, Działania interpersonalne w pracy socjalnej, Biblioteka pracownika socjalnego, Wyd. „Śląsk", Katowice 1998

4. Górski S., Metodyka resocjalizacji, IWZZ, Warszawa 1885

-•731 b., Kryminologia, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warsza­wa 2001

6. Paluchowski, Diagnoza psychologiczna, GWP, Gdańsk 2002

7. Pytka L, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretycz­ne, diagnostyczne i metodyczne, Wyd. APS, Warszawa 2000

8. Urban B., Zachowania dewiacyjne młodzieży, UJ, Kraków 2000

9. Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973

POJĘCIE DIAGNOZY

Etymol. - (diagnosis)- rozróżnianie, osądzanie;

• Szkoła Hipokratesa: „rozpoznanie (choroby ukrytej) dokonuje się z trudem większym i w czasie nie mniejszym, niż gdyby ją widziano oczyma; cokolwiek kryje się przed wzrokiem oczu, to wszystko poddaje się wzrokowi rozumu;

• „rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości oraz przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego ich typu i gatunku, a dalej - przez genetyczne lub celowościowe wyjaśnienie tego stanu oraz określenie jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju" (S. Ziemski, 1973);

• czynność nastawiona na wyjaśnienie określonego funkcjonowania, jego psychologicznych mechanizmów i skutków (l. Obuchowska, 1976);

• pewnego rodzaju badanie naukowe, zastosowane do rozwiązywania praktycznych problemów klinicznych (klasyfikacyjnych i selekcyjnych), za którymi stoi zadanie określenia psychologicznej struktury człowieka, mechanizmów i zasad funkcjonowania (Lewicki 1969; Niemczyński 1976; Paluchowski 1983);

TYPY DIAGNOZY

> S. Ziemski - diagnoza społeczna (rozwinięta):

1. DIAGNOZA KLASYFIKACYJNA (typologiczna, przyporządkowująca)

4. DIAGNOZA FAZY

2. DIAGNOZA GENETYCZNA

3. DIAGNOZA ZNACZENIA

5. DIAGNOZA PROGNOSTYCZNA

> Ze wzgldu na podmiot/przedmiot poznania

1. DIAGNOZA OSOBNICZA

2. DIAGNOZA GRUPY

3. DIAGNOZA ZJAWISKA

4. DIAGNOZA PROCESU

CELE DIAGNOZY

Wg W. Sanockiego:

• Wyjaśniające stan rzeczy (np. poprzez klasyfikację, oszukiwanie przyczyn itp.)

• Prognostyczne,

• Projektujące przyszłe stany rzeczy, wskazujące środki, które pozwolą na realizację projektowanych stanów rzeczy.

FUNKCJE DIAGNOZY

Wg R. Wroczyńskiego:

1. Stanowi punkt wyjścia w projektowaniu, jest nieodzowna w:

> poszukiwaniu przesłanek do formułowania celów operacyjnych

> czynnościach przewidywania

> wyborze środków i metod

> uzupełnianiu zasobów w toku realizacji projektu;

2. Pozwala na systematyczną kontrolę przebiegu procesu socjalno - wychowawczego;

3. Służy ocenie wyników działalności socjalnej, przez ocenę etapową (częściową) ni całościową przebiegu realizacji i wyników działania.

ELEMENTY PRAWIDŁOWEJ DIAGNOZY

* diagnoza powinna zawierać:

• dokładne rozpoznanie (stanu, sytuacji, jednostki, grupy) elementów strukturalnych, mechanizmów funkcjonowania, relacji zachodzących między wyróżnionymi składnikami struktury, zarówno w aspekcie występujących prawidłowości, jak i ujawnienia zakłóceń,

• ustalenie właściwych dla danego typu zaburzeń metod postępowania terapii medycznej, psychoterapii, resocjalizacji, farmakoterapii, biopsychoterapii itp.,

• ustalenie metod i środków pozwalających na sprawdzenie efektów odzialywań korekcyjnych,

• wskazanie możliwych modyfikacji w postępowaniu korekcyjnym w przypadku stwierdzenia, ze uprzednio podjęte metody są mało lub wcale nie są skuteczne.

* formalny przebieg postępowanie diagnostyczno - korekcyjnego wg W. Sanockiego:

1. Obserwacja stanu rzeczy, sytuacji, osoby będącej przedmio-' tem diagnozy,

2. Zaliczenie zaobserwowanego stanu rzeczy „do znanego" modelu:

a) określenie zgodności lub niezgodności lub częściowego podobieństwa z idealnym wzorcem,

b) określenie miejsca danego stanu rzeczy w zbiorze tego typu stanów rzeczy, np. zaliczenie do normalnego lub patologicznego stanu rzeczy, tj. dokonanie klasyfikacji.

WARUNKI DOBREJ DIAGNOZY

Wg S. Ziemskiego:

• Trafność

• Rzetelność

• Szczegółowość

• Staranność

• Wytrwałość

• Fachowość

• Dokładność

• Obiektywność

ETAPY POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO WG KANFERA I SASLOWA

1. Analiza sprawy, z jaką badana osoba przychodzi lub jest skierowana np. do psychologa,

poprzez poznanie:

• głównych konfliktów,

• zaburzeń relacji międzyludzkich,

• wadliwych, z punktu widzenia norm współżycia społecznego, zachowań oraz innych kłopotów absorbujących badaną osobę

• skargi otoczenia,

• określenie nasilenia wymienionych zaburzeń.

2. Próba objaśnienia sytuacji problemowej,

poprzez poznanie:

• warunków, w jakich jednostka funkcjonuje,

• relacji z innymi ludźmi pod kątem wzmacniania przez te warunki i osoby tej sytuacji, która wymaga rozwiązania.

3. Poszukiwanie czynników motywacyjnych uzasadniających wystąpienie i trwanie sytuacji problemowej lub zachowań niezgodnych z normami społecznymi,

poprzez analizę:

• struktury motywacyjnej jednostki oraz

• czynników wzmacniających właśnie ten, a nie inny schemat motywacyjny jednostki. Czynniki te mogą tkwić zarówno w środowisku jednostki, jak i w jej przeżywaniu i doświadczaniu siebie i otaczającego świata.

4. Analiza rozwojowa

poprzez poznanie:

• wyposażenia biologicznego jednostki,

• jej socjokulturowych doświadczeń,

• stylu funkcjonowania.

5. Analiza samokontroli, jej mechanizmów i poziomów.

6. Analiza społecznych interakcji

poprzez ustalenie:

• uzależnień danej osoby od różnych osób, jak i uzależnień otocze­nia od osoby badanej,

• zynników wskazujących na manipulowanie otoczeniem przez ba­daną osobę i odwrotnie.

7. Analiza szeroko pojętego środowiska społeczno - fizycznego i kulturo­wego

poprzez poznanie:

• norm i wzorów zachowania, funkcjonujących w środowisku społecznym badanej osoby,

• warunków zewnętrznych, ograniczających wolne działanie osoby

Wg Cz. Czapówa - podstawowy cel diagnozy resocjalizacyjnej -

- poznanie antagonizmu destruktywnego (zaburzone przystosowanie społeczne jednostki), przejawiającego się w sferze:

> postaw

> ról społecznych

- wzmacnianego przez skumulowane oddziaływanie nieko­rzystnych czynników biopsychicznych i środowiskowych, oddziałujących na jednostkę.

DIAGNOZA ROZWINIĘTA

1). IDENTYFIKACYJNA (KLASYFIKACYJNA)

- identyfikacja badanego stanu rzeczy przez przyporząd­kowanie do określonego gatunku (typu zjawiska),

- określa dany stan rzeczy, problem, zaburzenie.

2). GENETYCZNA (KAZUALNA)

- wyjaśnianie obszar uwarunkowań badanego stanu rzeczy,

- ustalenie czynników przyczynowych i mechanizmów roz­woju problemu, zaburzenia,...;

- nacisk na różnice wewnątrz jednostki (dgn. różnicowa);

- rozpatrywanie różnic na wspólnych dymensjach (Fisher);

- myślenie ipsatywne (prawidłowości - wśród danych dotyczących konkretnej jednostki).

3). ZNACZENIA

- określa rolę badanego zjawiska dla szerszego kompleksu zjawisk, układu, którego dotyczy.

4). FAZY

- etap rozwoju stanu rzeczy podlegającego rozpoznaniu;

- odchylenie od obrazu typowego;

- stopniowe rozwijanie się zaburzenia (choroby);

- próg dezintegracji (np. jakie czynniki doprowadziły do szukania pomocy; jakie przed tym powstrzymywały);

- obszary rozwojowe (dgn. pozytywna)!!!

5). PROGNOSTYCZNA

- przewidywanie rozwoju badanego zjawiska;

- w predykcji - nacisk na podobieństwa między jednostką a jednostkami (standardem);

- im mniej typowy konkretny system, tym mniej trafne - prog­nozy;

- myślenie normatywne.

PRZEDMIOT DIAGNOZY (ROZWINIĘTEJ):

1) CECHY PODMIOTOWE:

- stopień zaangażowania jednostki w rozwiązywanie zadań rozwojowych,

- wiedza jednostki o sobie i o świecie (baza konstruowanych przez nią znaczeń),

- styl funkcjonowania jednostki (względnie stałe preferencje i skłonności).

2) CECHY POZAPODMIOTOWE:

- mechanizmy regulacji zachowania człowieka w danych warunkach społecznych (środowiskowo - rodzinnych), prowadzące do zaburzeń przystosowania społecznego

(vs - do których można odwołać się w procesie naprawczym).

Współcześnie:

CELEM DIAGNOZY ROZWINIĘTEJ w resocjalizacji

1) nie mogą być wyłącznie DEFICYTY ROZWOJOWE (dgn. negatywna), ale

obok nich OBSZARY ROZWOJOWE (dgn. pozytywna).

- ustalenie indywidualnych zasobów jednostki - CECHY PODMIOTOWE

- ustalenie zasobów jej najbliższego środowiska (sprzyjających procesom remediacyjnym) - CECHY POZAPODMIOTOWE

- podstawy do ulepszania warunków rozwoju diagnozowanej

osoby / zaprogramowanie działań naprawczych

- szczególne znaczenie dgn. pozytywnej w resocjalizacji!
(procesy motywacyjne).

2) dążenie do autodiagnozy upodmiotawianie rozpoznawanej osoby)

3) obok poznania pośredniego (rozmowa, wywiad), bezpośrednie (spotkanie)

---