SOCJOLOGIA ćwiczenia

mgr Marta Chyła

T: SOCJOLOGICZNY CHARAKTER KULTURY

KULTURA

• Forma przystosowania się do środowiska

• Wszystko to, co ludzie czynią, myślą i posiadają, jako członkowie społeczności

• Ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka wszystko to, co nie powstało na drodze naturalnej, ale jest rezultatem działania człowieka lub ludzi, jako członków społeczności

• Specyficznie ludzki sposób przystosowania się do warunków naturalnych (zwierzęta mają futro, a my uszyliśmy sobie ubrania)

Wytwory kultury udoskonaliły nas, polowaliśmy za pomocą noża (zwierzęta maja pazury i kły)

CHARAKTERYSTYKA KULTURY:

• Obejmuje całość życia człowieka jedzenie (przystosowaliśmy się do warunków, w których żyjemy, nad morzem ryby), potrzebę snu, oddychanie, wydalanie, rozmnażanie - sex,

• Pojęcie tak rozumianej kultury nie m charakteru wartościującego, bo to co jest dziełem człowieka nie może być złe

• Nie jest tworem indywidualnym, ale zbiorowym (np. obraz namalował 1 malarz, ale inni go oglądają)

• Narasta i przekształca się w czasie (np. żarówka została wymyślona dawno temu i nie musimy jej znowu wymyślać)

• To zobiektywizowany system, czyli zewnętrzny w stosunku do człowieka, który ją tworzy (np. uczymy się języka, ale rzadko, kiedy go przekształcamy i nie wiemy nawet, kto go wymyślił)

RODZAJE KULTURY

• Materialna - bytowa - wszelkie obiekty, które stworzyliśmy, techniki i umiejętności; wytwarzanie i sposób użytkowania (sad owocowy, pole)

• Społeczna - normatywna - zasady zachowania; relacje z innymi ludźmi

• Idealna - wartości i wzory zachowań; zaspokajanie potrzeb wyższych (samorealizacja, rozumienie wiedzy, piękna i obcowania z nim, bezpieczeństwo)

WARTOŚĆ

• Dowolny przedmiot materialny lub idealny, w stosunku, do którego jednostki lub zbiorowość przyjmują postawę z szacunku, przypisują mu ważną rolę w sowim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają, jako przymus

• Wartości materialne - samochód, dom

• Wartości niematerialne - miłość, dobro

HIERARCHIA WARTOŚCI

• Wybór pomiędzy wyjściem na imprezę, a pozostaniem w tym samym czasie z chora matką.

NORMY

• Określone reguły, prawa wg, których powinniśmy żyć

• Rezultat określonych wartości, które chroni

• Reguły, zasady postępowania, odczuwania i myślenia

WZORY

• Zasady postępowania, myślenia i odczuwania, w stosunku do norm

• Bardziej szczegółowe, czyli zasady postępowania w danych sytuacjach

CZŁOWIEK WOBEC KULTURY

• Tożsamość kulturowa

• Dysonans

• Niekompetencja kulturowa

ETNOCENTRYZM

• Poczucie, że moja kultura jest lepsza od innej kultury

• Dopasowuję się do warunków życia

RELATYWIZM KULTUROWY

• Porównanie kultur ze swojej perspektywy, nie ze swojej kultury

T: WPROWADZENIE JEDNOSTKI W SPOŁECZEŃSTWO

SOCJALIZACJA - złożony wielowarstwowy proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury; jest to proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.

PŁASZCZYZNY SOCJALIZACJI

• Wchodzenie w kulturę

• Sposoby komunikowania się

• Normy, wartości, wzory

• Umiejętność posługiwania się przedmiotami naszych czasów

• Umiejętność kontrolowania popędów

• Uczenie się ról społecznych

KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI

• Wrodzona - elementy biologiczne i psychiczne stanowią pewien potencjał (podłoże), które wpływa na naszą osobowość, ale nie warunkuje jej zupełnie

• Nabyta - nasza osobowość

WYNIK WPŁYWU SPOŁECZNEGO

• Jaźń subiektywna - wyobrażenie o sobie ukształtowane pod wpływem innych; kształtuje się w okresie wczesnego dzieciństwa, pod wpływem rodziców, opiekunów)

• Rodzaje samooceny:

- niska samoocena - niedocenienie przez rodziców, opiekunów, krytyka, brak chwalenia, brak miłości, poniżanie - dziecko nie ma wyobrażenia o sobie, nie zna swojej wartości, czerpie wiedzę z otoczenia; jeśli zostanie w nas wyrobiona niska samoocena, to trudno będzie z niej wyjść

• Jaźń odzwierciedlona - wyobrażenie o nas samych ukształtowane pod wpływem tego, co myślimy, że myślą o nas inni; nie wiemy tego tylko odczytujemy to z ich mimiki, zachowania; postępujemy tak, aby być akceptowanym przez środowisko, czasami na zapas, - co włożyć na siebie żeby się podobać innym?, projektujemy scenariusz sytuacji, która nas czeka, np. przed rozmową kwalifikacyjną (rozwój następuje w okresie dojrzewania)

OSOBOWOŚĆ PODSTAWOWA

• Cecha lub zespół cech wspólnych dla wszystkich lub większości członków danej kultury (coś, co wszyscy mamy),

• Służy do porozumiewania się;

• Ułatwia lub wręcz umożliwia sprawne w tym społeczeństwie funkcjonowanie

TYPY SOCJALIZACJI

• PIERWOTNA - początkowa - oparta na stosunkach pokrewieństwa (dominują emocje), są w niej realizowane wszystkie potrzeby psychiczne jednostki, która uczestniczy w niej „całą sobą”

- rodzice

- uczucia, więzi emocjonalne pomaga przyjąć

- poczucie bezpieczeństwa, uznania treści, które

- miłość, akceptacja potrafimy odwzajemniać

• Zachodzi wyłącznie przez kontakty bezpośrednie

• Dotyczy podejmowania wielu różnych ról społecznych ( w grupie i w otoczeniu zew.) - okres dorastania

• Uświadomienie sobie ogólnych zasad społecznych

• Wytworzenie jaźni odzwierciedlonej przechodzi we wtórną

• WTÓRNA - socjalizacja do ról (żony, męża, matki, ojca) - oparte na umowach, porozumieniach międzyludzkich

• Nie musi być więzi emocjonalnych czy bezpośrednich kontaktów

• Trwa do końca życia

• Może zawieść społeczeństwo, rodzice, dziecko

- z powodu choroby (autyzm, inwalidztwo) brak prawidłowej socjalizacji

- sytuacja (wojna) - norma „nie zabijaj” traci na ważności

INTERNALIZACJA

• Uwewnętrznianie, przyjęcie norm wartości za własne,

• Internalizujemy rzeczy ważne dla nas (ogólnoludzkie, religijne)

T: MIEJSCE JEDNOSTKI W SPOŁECZEŃSTWIE

POZYCJA SPOŁECZNA - to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości; każdy człowiek należy do wielu zbiorowości; w każdej zajmuje jakąś pozycję:

• Przypisane - nie mamy na nie wpływu (płeć, wiek, rasa, religia, narodowość)

• Osiągane - zdobyte przez samego siebie (ojciec, matka, więzień) więcej w naszym społeczeństwie

ROLA SPOŁĘCZNA - schemat naszego zachowania odpowiedniego do zajmowanej pozycji (zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją społeczną)

STRUKTURA ROLI

• Zachowanie zakazane - to co musimy robić

• Zachowanie nakazane - to czego nie mamy robić

• Margines swobody - to w czym ujawnia się nasza indywidualność (mniejszy margines swobody mają wojskowy mundurowy /policjant, żołnierz, ksiądz)

ROLA CENTRALNA - to ta, z która się najbardziej utożsamiamy )jest ich mało); to role rodzinne i zawodowe

ZALEŻNOŚĆ ROLI I OSOBOWOŚCI - wpływ roli na osobowość - najbardziej wpływają na nas te role, z którymi się b. utożsamiamy. Role przypisane b. na nas wpływają (kobiecość, kolor skóry)

KONFLIKT RÓL

1. 2 nasze role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań (jak nie zostanę w pracy to mnie „wyleją”, a jak nie wróce wcześniej do domu, to nie będę miała czasu dla dziecka)

2. 2 nasze role kłócą się ze sobą (policjant i złodziej) - występuje sprzeczność zachowań; występowanie obydwóch na raz jest problematyczne

Dobieramy sobie naszych ról (np. przypisanych) role odpowiednie do sosnowości, żeby nie mieć konfliktów na naszej osobowości.

KONFLIKT W ROLI

• Coś nam się w jednej z ról kłóci

• Rola nie zgadza się z naszymi poglądami

• Mamy pewne wyobrażenie o pełnieniu roli (np. rola matki - bez klapsa, a rodzina uważa że wolno bić), które kłóci się z tym jak ona wyglądać wg innych

DYSTANS ROLI - odgrywanie pewnych ról (np. klienta w supermarkecie, klienta poczty itp.)

WARSTWY SPOŁECZNE

• Wyższe - elity

• Średnie - pchają społeczeństwo do przodu (przedsiębiorcy, specjaliści)

• Niższe - zawody odtwórcze

STRATYFIKACJA - hierarchia warstw społecznych o wiekszych lub mniejszych szansach dostępu do jakiegoś społecznie cenionego dobra

CENIONE DOBRA jest ich skończona ilość: prestiż - uznanie, sława, szacunek; wykształcenie; władza - poczucie siły, bezpieczeństwa, przynosi korzyść, można ją wymienić na inne dobra; zdrowie - nie wszyscy mogą je mieć w równym stopniu, bo np. nie byłoby kim rządzić

Choroba uniemożliwia zdobywanie innych dóbr, nie pozwala cieszyć się posiadanymi dobrami.

HIERARCHIA WŁADZY

PRESTIŻ - Lekarze, prawnicy

Bezdomni, więźniowie, dzieci, ubezwłasnowolnieni

Przestępcy, degeneraci społeczni

WARSTWA SPOŁECZNA - kategorie i gr. społeczne powiązane realną więzią subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania społecznie cenionych dóbr oraz wynikającym z tego poziomem i stylem życia, typowa ideologią oraz obyczajami

Jedna cecha nie stanowi o warstwie, powinno ich być więcej. Np. obiektywnie ( z zewnątrz widać), że mają podobne wykształcenie.

KATEGORIA SPOŁECZNA - to zbiór osób wyróżnionych arbitralnie ze względu na jakąś społeczna cechę (zawód, wykształcenie, dochody).

RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA

• PIONOWA - przemieszczanie się w górę i w dół w hierarchii stratyfikacyjnej (awans, degradacja stanowiska, zmiana miejsca zamieszkania)

• POZIOMA - przebiega wewnątrz (zmiana pozycji społecznej na inną na tym samym poziomie)

Może dotyczyć zarówno jednostek jak i całych grup społecznych (np. po wojnie), jest związana z rodzajem gospodarki.

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE

• Społeczeństwo zamknięte - ograniczają lub całkowicie zamykają możliwość awansu (dominują poz. przypisane)

• Społeczeństwo otwarte - umożliwia awans indywidualny i grupowy, choć zawsze jest jakiś stopień zamknięcia (dominują poz. osiągane)

• Wewnątrzpokoleniowe

• Międzypokoleniowe - patrzymy na poprzednie pokolenia

T: INTERAKCJE SPOŁECZNE

Interakcja społeczna - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowanie.

Warunki niezbędne do nastąpienia interakcji:

• Jedność osób - dwie te same osoby

• Jedność akcji - jedność omawianego tematu, zdarzenia

• Jedność czasu i miejsca - nie zawsze musi być spełniona (telefon, e-mail, ; jeśli jest zachowana to mówimy o interakcji bezpośredniej

Inne rodzaje interakcji:

• Niezogniskowana - niespodziewane spotkanie dwóch nieznanych osób w jakimś miejscu (np. pacjenci w poczekalni u lekarza)

• Zogniskowana - dwie osoby, które się znają lub chcą się poznać i mają wspólny cel.

• Prosta - powstaje sekwencja działań które następują kolejno po sobie, pytanie odp.

• Złożona - wyst. kilka osób

• Powtarzalna - powtarzanie spotkania tych samych dwóch osób, różne miejsce i różny czas, nie musi następować cyklicznie

• Regularna - cykliczna, powtarzana czasowo, regularność czasowa (np. kupowanie bułek codziennie w tym samym sklepie - choć nikt nie nakazuje mi tej interakcji) , rodzi oczekiwania z drugiej strony, że będziemy codziennie zaglądać

• Regulowana - podobna do powyższej, ale musi zachodzić, nie występowanie rodzi konsekwencje (np. przychodzenie na zajęcia, do pracy)

Stosunek społeczny - to normatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi związane z nimi role.

Wielość interakcji które są powtarzalne, regularne i regulowane.

Występuje między pozycjami a nie tylko osobami (np. stosunek lekarz - pacjent).

Rodzaje stosunków społecznych:

• Partykularne - zapewniające korzyści - niezrównoważone, korzyści osiąga tylko jedna osoba

• Uniwersalistyczne - zrównoważone, obydwie strony coś zyskują

• Równorzędne - partnerskie, egalitarne

• Nierównorzędne - nieegalitarne

• Gorące - związane z uczuciami (mąż, żona, kochankowie, rodzice, dziecko)

• Zimne - oficjalne

• Formalne

• Nieformalne

• Instrumentalne - spotkanie z urzędnikiem

• Autoteliczne - dla samego kontaktu z innym człowiekiem

W procesie interakcji jednostka zmienia społeczeństwo.

Interakcja tworzy społeczeństwo i ład społeczny, jest świadoma:

Orientacje:

• Wymiana - wzajemna wymiana dóbr materialnych i niematerialnych (akceptacja, uczucia, uznanie) - między dwoma osobami, obydwoje prowadzące do uzyskania jakiejś korzyści (wymiana handlowa); wszystkie nasze, nawet pojedyncze interakcje są wymianą; nie musi być w tym samym czasie; nie można tylko brać, bo kiedyś skończą się „dawcy”

• Symboliczny interakcjonizm - bodźcami są symbole, którymi posługujemy się w interakcji (odpowiedni strój lekarza);

- Świadomość partnera jednostka wchodzi w interakcję myśląc i oczekuje tego samego od partnera - znajomość symboli (np. praca może mieć dla nas różne znaczenie)

- znajomość osobowości partnera

- rozpoznanie sytuacji - otoczenia (urząd, przychodnia, czy jesteśmy na stypie czy na weselu) musimy dopasować się do sytuacji

- uzyskanie inf. zwrotnej - wchodzenie w rolę drugiej osoby

• Koncepcja dramaturgiczna - odgrywanie roli przed innymi, wywieranie odpowiedniego wrażania na innych na różne sposoby; możemy manipulować swoim wizerunkiem, gestami, słowem, rekwizytami (przygotowanie sceny - zapalenie świeczek, rozłożenie książek) - manipulacja symbolami

Wpływ interakcji na osobowość:

- znaczenie ma sposób w jaki wchodzimy w te interakcje (zależność jednego od drugiego, nie tylko ciągle jednostronna).

---