Formy opodatkowania
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub uzyskujące przychodu z najmu mają prawo do wyboru formy opodatkowania spośród pięciu możliwych. Osoby prowadzące działy specjalne mogą wybrać spośród trzech możliwych form opodatkowania. Inne osoby fizyczne, oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej rozliczają się wyłącznie według zasad ogólnych podatku dochodowego od osób fizycznych albo podatku dochodowego od osób prawnych - stosownie do swojego statusu.
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą wybierać spośród następujących form opodatkowania:
zasady ogólne;
podatek liniowy;
podatek tonażowy;
ryczałt ewidencjonowany;
karta podatkowa.
Osoby fizyczne uzyskujące przychody z działów specjalnych produkcji rolnej mogą wybrać spośród następujących form opodatkowania:
normy szacunkowe dochodu rocznego;
zasady ogólne;
podatek liniowy (od 2007r, pierwsze oświadczenie o wyborze do 20 stycznia 2007r.).
Wybór formy opodatkowania nie jest jednak nieograniczony:
zasady ogólne są dostępne dla każdego podatnika,
podatek liniowy nie jest dostępny dla podatników świadczących usługi na rzecz byłych pracodawców takie, jakie świadczyli na ich rzecz w ramach stosunku pracy w tym albo w poprzednim roku podatkowym (szczegóły w art.9a ust.3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych);
podatek tonażowy dostępny jest wyłącznie dla podatników - armatorów (szczegóły w odrębnej ustawie o podatku tonażowym);
ryczałt ewidencjonowany jest dostępny dla wszystkich podatników z nielicznymi wyjątkami, dotyczącymi określonego przedmiotu działalności, niektórych podatników akcyzy, świadczących niektóre usługi na rzecz byłego pracodawcy, czy też działalności przekazywanej pomiędzy małżonkami (szczegóły w art.6 ust.4 i 6, art.8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne);
karta podatkowa dostępna jest wyłącznie dla podatników wykonujących określone zawody (szczegóły w art.23, załączniki nr 1,2,3,4 ustawy o zryczałtowanych podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).
Zasady ustalania dochodu w zasadach ogólnych i w podatku liniowym są takie same. W podatku liniowym jednak w zamian właśnie za liniową stawkę podatku 19% podatnicy nie mają prawa do dokonywania niemal żadnych odliczeń od dochodu i podatku związanych z działalnością gospodarczą. W ryczałcie ewidencjonowanym podatek naliczany jest od przychodu (bez uwzględniania kosztów), a w karcie podatkowej - od wielkości miejscowości, przedmiotu działalności i ilości osób zatrudnionych. Podatek tonażowy zależy od tonażu statków armatora.
Ważne dla osób dokonujących wyboru formy opodatkowania jest to, że im bardziej zryczałtowana forma opodatkowania, tym mniejsze obowiązki w zakresie dokumentowania operacji gospodarczych dla celów podatku dochodowego oraz w zakresie księgowości, oraz tym mniejszy związek kwoty podatku z rozmiarem działalności gospodarczej.
Oczywistą argumentem przemawiającym za wyborem określonej formy opodatkowania jest opłacalność wyboru, jednak osoby, które nie radzą sobie z obowiązkami w zakresie dokumentowania operacji gospodarczych, powinny wybierać bardziej zryczałtowane formy opodatkowania, przy których występuje mniej obowiązków. Prowadzenie księgowości można co prawda zlecić biuru rachunkowemu, jednak wiele czynności podatnik zobowiązany jest dokonać we własnym zakresie. Przy zasadach ogólnych można co prawda zmniejszyć podstawę opodatkowania poprzez optymalizację podatkową w zakresie kosztów uzyskania przychodu, jednak prawo podatkowe zawiera szereg uregulowań szczegółowych, wyjątków itp., które mogą rzeczywiście utrudnić życie podatnikowi. Poza tym opłacalność wyboru formy opodatkowania to nie tylko najniższe podatki, ale najniższe koszty prowadzenia działalności w ogóle. Przy niewielkim rozmiarze działalności koszty związane z biurem rachunkowym mogą całkowicie zniweczyć oszczędności związane z wyborem zasad ogólnych czy ryczałtu jako zasad opodatkowania.
Jednak każdy podatnik wraca do zasadniczego pytania: która forma opodatkowania wiąże się z najniższymi obciążeniami podatkowymi. Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie niezbędna jest podstawowa wiedza o prowadzonej czy planowanej działalności gospodarczej:
wysokość przychodu;
wysokość kosztów jego uzyskania;
rozmiar prowadzonej działalności (do karty podatkowej);
tonaż statków (do podatku tonażowego).
Pokrótce postaram się opisać zalety i wady poszczególnych form opodatkowania, na podstawie których rozliczamy się z Urzędem Skarbowym.
1. Karta Podatkowa
- brak obowiązku prowadzenia pkpir i ksiąg rachunkowych, stała wysokość podatku płaconego przez cały rok, ograniczenia w ilosci zatrudnianych osób, ograniczony rodzaj DG, który może korzystac z tej formy opodatkowania
2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
- możliwośc korzystania z wielu zwolnień, możliwość dokonywania odliczeń od przychodu, jak i samego ryczałtu, określone rodzaje DG, brak możliwości stosowania przy samozatrudnieniu, obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych, kart przychodów
3. Zasady ogólne
- prawo do odliczania kosztów uzyskania, opłacanie według progresywnej stawki podatkowej, odliczenia od dochodu i od podatku, konieczność prowadzenia pkpir i ksiag rachunkowych, kart przychodów, ewidencji środków trwałych i wyposażenia
4. Podatek liniowy
- odliczanie kosztów uzyskania, stała stawka przez cały rok, konieczność prowadzenia pkpir lub ksiag rachunkowych, niemożliwość zastosowania tej formy przy samozatrudnieniu, obowiązek prowadzenia ewidencji i kart przychodów
5. Roczne rozliczenie podatku wspólne z małżonkiem
- podatek w wysokości podwojonego podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów, przebywanie w związku małżeńskim przez cały rok.
RODZAJE PODATKÓW
Podatek jest to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne.
Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania wyróżnia się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie.
Podatki bezpośrednie to typ podatków, których zasadniczą cechą w intencji ustawodawcy jest jedność podmiotu opłacającego ten podatek i ponoszącego jego faktyczny ciężar ekonomiczny. Mówiąc prościej nazwa bezpośredni oznacza, że ta sama osoba, która płaci podatek, ponosi jego faktyczny ciężar ekonomiczny.
Podatki pośrednie to typ podatków, których konstrukcja rozdziela podmiot gospodarczy zobowiązany do ich naliczenia i zapłacenia od podmiotu, który ponosi ich faktyczny ciężar ekonomiczny. Oznacza to, że podatek ten nie obciąża samego przedsiębiorcy.
Przedsiębiorca jest zobowiązany do jego naliczenia i zapłacenia, ale ostatecznie obciążeni tym podatkiem są odbiorcy. Podatek ten sprzedawca dolicza do ceny produktu.
Rodzaj przedmiotu opodatkowania jest podstawą podziału podatków na podatki dochodowe, podatki od obrotu i konsumpcji (podatek VAT) oraz podatki majątkowe.
Podatki dochodowe to ogół podatków, w których przedmiotem opodatkowania jest osiągany przez podmiot gospodarczy, podlegający obowiązkowi podatkowemu dochód, będący zarazem źródłem opłacenia tego podatku.
Podatek dochodowy od osób prawnych jest to powszechny, bezpośredni podatek o charakterze globalnym, płacony przez jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, a także państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Podatek dochodowy od osób fizycznych to osobisty podatek dochodowy, (Personal Income Tax- PIT) powszechny i bezpośredni o charakterze globalnym od dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne ze stosunku pracy, emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych, z działalności gospodarczej na własny rachunek, wykonywania wolnego zawodu, twórczości i działalności naukowej, oświatowej, literackiej, artystycznej i publicystycznej (w oparciu o umowę-zlecenie lub umowę o dzieło), z kapitałów i praw majątkowych oraz ich sprzedaży.
Podatki majątkowe to ogół podatków związanych z prawami własności. Podatki majątkowe można podzielić na cztery grupy:
1) podatki od posiadania majątku.
2) podatki od przyrostu majątku.
3) podatki od wzrostu wartości posiadanego majątku,
4) podatki od transformacji substancji majątkowej
Podatek od towarów i usług jest podatkiem od wartości dodanej, podatkiem VAT, formą podatku obrotowego. Przedmiotem opodatkowania jest wartość sprzedaży towarów i usług, a podstawą opodatkowania jest przyrost ich wartości netto w danej fazie procesu gospodarowania.
W zależności od organu pobierającego podatki można je podzielić na podatki centralne i podatki lokalne.
Podatki lokalne to grupa podatków stanowiących dochody własne gmin.
Do podatków lokalnych zalicza się: podatek od nieruchomości, podatek płacony przez mieszkających na obszarze gminy właścicieli środków transportu w wysokości uzależnionej od rodzaju i pojemności silnika pojazdu, podatek od posiadania psów, opłaty skarbowe, opłaty targowiskowe i miejscowe (taksa klimatyczna).
Podatek bezpośredni: Podatek pośredni:
Podatki dochodowe: -podatek od towarów i usług
-podatki dochodowe od osób fizycznych -podatek akcyzowy
-podatki dochodowe od osób prawnych -podatek od gier
Podatki majątkowe:
-podatek od spadków i darowizn
-podatek od czynności cywilnoprawnych
-podatek rolny
-podatek leśny
-podatek od nieruchomości
-podatek od środków transportowych
-podatek od posiadania psów
Rodzaje podatków
W polskim systemie podatkowym, dla którego dokumentem nadrzędnym jest Konstytucja Rzeczypospolitej oraz unijne dyrektywy stojące ponad lokalnym prawem podatkowym, wyróżniamy 5 zasadniczych grup podatków:
od dochodu - 3 stawki podatku: 19%, 30% lub 40%; ryczałt od przychodów ewidencjonowanych: 3%, 5,5%, 8,5%, 17%, 20%; karta podatkowa; podatek liniowy 19%; spadki i darowizny: 3%, 7%, 12%,
od czynności - opodatkowane są działania podatników i organów państwowych (PCC), na przykład hipoteka, darowizna, intercyza, sprzedaż, zamiana, pożyczka (czynności cywilnoprawne opodatkowane PCC wymienione są w ustawie), opłaty skarbowe,
od majątku - podatkiem objęty jest majątek osób prawnych lub fizycznych oraz pośrednio dochód uzyskiwany przy wykorzystaniu tych składników majątku, należą tu podatki i opłaty lokalne (na przykład: targowa, miejscowa), podatek rolny, podatek leśny,
od obrotu - obejmuje przychody oraz wydatki na nabycie czy przywóz do kraju: podatek od towarów i usług (VAT), podatek akcyzowy, podatek od gier,
5. opłaty i abonamenty - nie stanowią one podatku w sensie prawnym, ale niektóre są zryczałtowaną formą uiszczania zapłaty za korzystanie z zasobów środowiska lub infrastruktury, na przykład dróg. Należą tu: opłaty uzdrowiskowe, drogowe, produktowe, za usunięcie własnego drzewa, za gospodarcze korzystanie ze środowiska naturalnego.