Zasady dawkowania promieniowania nadfioletowego w naświetlaniach ogólnych i miejscowych:
Naświetlania dzieci. Dawkę progową określa się zwykle na skórze łopatki. Zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień. Dawkowanie, seria zabiegów i maksymalna dawka przy ostatnim naświetlaniu według tabeli:
Wiek
Dawka wyjściowa wyrażona w dawkach progowych (BIO)
Liczba zabiegów w serii naświetlań Dawka maksymalna, do której dochodzi się po serii naświetlań, wyrażona w dawkach progowych (BIO)
Do 6 mies. 1/8 Ok. 15 2
6-12 mies. ¼ Ok. 15 2,5 - 3,0
1-6 lat ½ Ok. 20 3,5 - 6,0
7-14 lat ½ Ok. 20 8
W wypadku wystąpienia silnego odczynu rumieniowego należy zastosować przerwę.
Temat 13: Zastosowanie promieni nadfioletowych w zapobieganiu i leczeniu.
Promieniowanie UV stosuje się zapobiegawczo w celu:
- pobudzenia ustroju człowieka,
- zwiększenia jego odporności na zakażenia,
- przeciwdziałania występowania krzywicy,
- uzupełnienia niedoboru promieni UV (spowodowanego np. praca w warunkach, w których pracownicy pozbawieni są wpływu światła słonecznego, np. górnicy)
U dzieci, celem naświetlań profilaktycznych jest zapobieganie krzywicy oraz wzmożenie sił obronnych ustroju.
Lecznicze zastosowanie promieni UV
Wskazania:
- trądzik,
- łuszczyca,
- choroby skóry przebiegające ze swędzeniem,
- egzemy,
- bielactwo,
- krzywica,
- utrudniony zrost kostny,
- stany zapalne tkanek miękkich,
- anemia,
- trudno gojące się rany,
- czyraczność,
- łysienie plackowate,
- owrzodzenia troficzne,
- choroba zwyrodnieniowa dużych stawów,
- stany rekonwalescencji.
Przeciwwskazania:
- nowotwory złośliwe,
- czynna gruźlica płuc,
- choroby skóry przebiegające ze wzmożonym odczynem na promienie nadfioletowe,
- stany zwiększonej wrażliwości na światło,
- stany chorobowe przebiegające z gorączką,
- nadczynność tarczycy,
- cukrzyca,
- wzmożona pobudliwość autonomicznego układu nerwowego,
- skłonność do krwawień z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych,
- miażdżyca naczyń przebiegająca ze znacznym nadciśnieniem,
- obniżone ciśnienie krwi,
- zakażenia ogniskowe,
- niedokrwistość złośliwa,
- niewydolność krążenia,
- padaczka.
Ogólne zasady obowiązujące przy wykonywaniu naświetlań promieniami nadfioletowymi.
U każdej osoby przed rozpoczęciem naświetlań należy określić wartość dawki progowej wykonując test biologiczny. Obowiązek ten dotyczy także naświetlania UVA w gabinetach kosmetycznych, ponieważ często 48-72 godzin po naświetlaniu UVA występują zmiany fotoalergiczne i fototoksyczne.
Należy przestrzegać, aby naświetlania danej osoby były wykonywane zawsze przy użyciu tej samej lampy.
Obowiązuje bezwzględne przestrzeganie wskazań lekarza specjalisty.
Okulary ochronne powinny chronić oczy zarówno pacjenta jak i osoby wykonującej zabieg.
Osoba wykonująca zabiegi, musi zachowywać dużą ostrożność i chronić własną skórę przed działaniem promieni UV, ponieważ nawet bardzo krótkie, lecz powtarzające się ekspozycje mogą spowodować w wyniku ich zsumowania się silne odczyny rumieniowe.
Należy dokładnie sprawdzać daty poprzedniego naświetlania oraz zastosowanej dawki. Nieprzestrzeganie tej zasady może doprowadzić w wypadku zaistnienia przerw między naświetlaniami, do poparzenia osoby naświetlanej.
Przed naświetlaniem należy sprawdzić czystość skóry, gdyż zalegające na niej resztki maści i leków mogą działać uczulająco i powodować wzmożone odczyny.
W wypadku wystąpienia po naświetlaniach zbyt silnie wyrażonego odczynu skóry należy przerwać zabiegi na jeden do dwóch dni.
Zagrożenia zdrowia wynikające z nieprawidłowego korzystania z promieni UV:
- oparzenia - przedawkowanie sztucznego promieniowania UV. Objawy: obrzęk, zbyt duże zaczerwienienie skóry, pieczenie skóry, pęcherze, piekący ból. Postępowanie: okłady z tkaniny moczonej w zimnej wodzie.
- uszkodzenie wzroku - zapalenie spojówek, obrzęk, pieczenie, łzawienie, zaćma spowodowana zwyrodnieniem siatkówki oka.
- zwyrodnienia skóry (zmarszczki), zmiany nowotworowe w przypadku zbyt częstego stosowania promieni.
- reakcje alergiczne - w przypadku przyjmowania różnego rodzaju leków, kontaktu z różnymi środkami chemicznymi, kosmetycznymi lub roślinami.
- alergie na promienie UV w postaci wysypki, swędzenia - mogą być wywołane przez stosowanie pewnych dezodorantów, proszków do prania itp.
Temat 14: Helioterapia
Promieniowanie słoneczne zawiera w swym składzie 59-65% promieniowania podczerwonego, 33-40% promieniowania widzialnego oraz 1-2% promieniowania nadfioletowego. Do Ziemi dociera promieniowanie nadfioletowe o długości fali powyżej 290 nm, ponieważ promieniowanie krótkofalowe zostaje pochłonięte przez warstwy atmosfery.
Natężenie promieniowania słonecznego padającego na powierzchnię Ziemi ulega zmianie w zależności od:
- pory roku i dnia,
- wysokości nad poziomem morza,
- zachmurzenia oraz zawartości w powietrzu pary wodnej i pyłów.
Skład promieniowania słonecznego zmienia się w poszczególnych porach roku i ma to związek z kątem padania promieni słonecznych na Ziemię. W naszej szerokości geograficznej promieniowanie słoneczne zawiera w czasie całego roku mierną ilość promieniowania podczerwonego. Zimą zawiera mało promieniowania widzialnego i nadfioletowego. Wiosną zwiększa się ilość p.widzialnego, podczas gdy ilość p.nadfioletowego jest niewielka. W lecie następuje wzrost promieniowania widzialnego i nadfioletowego a jesienią ich ilość ponownie maleje.
Skład promieniowania słonecznego zależy też od pory dnia. W godzinach rannych i popołudniowych ilość promieniowania nadfioletowego jest niewielka. Największa jego ilość występuje w czasie położenia Słońca w zenicie. W tym czasie wzrasta również nieznacznie ilość promieniowania widzialnego i podczerwonego.
Skład promieniowania słonecznego zmienia się również w zależności od wysokości nad poziomem morza. Na większych wysokościach ilość zawartego w nim promieniowania nadfioletowego jest większa, co wiąże się głównie z czystością i przejrzystością powietrza.
Ważną składową oddziaływania na człowieka promieniowania słonecznego jest jego część odbita i rozproszona. Ilość promieniowania odbitego i rozproszonego zależy od rodzaju powierzchni odbijających i rozpraszających. Woda i śnieg dobrze odbijają promieniowanie słoneczne, podobnie jak piasek na plażach, który rozprasza dużą jego część. Decyduje to o wzmożonym oddziaływaniu promieniowania słonecznego w necie nad morzem oraz w górach w okresie zimy.
Promieniowanie słoneczne pochłonięte przez skórę wywołuje w niej odczyny miejscowe, będące wynikiem oddziaływania na skórę promieniowania podczerwonego i nadfioletowego (rumień cieplny - pojawiający się po kilkunastu minutach działania promieni, rumień fotochemiczny - którego okres utajenia trwa do kilku godzin).
Światło słoneczne oddziałuje korzystnie i bodźcowo na ustrój, a jego pozytywny wpływ polega na:
- wzmożeniu przemiany materii,
- pobudzaniu czynności krwiotwórczej,
- zwiększeni odporności ustroju na zakażenia,
- pobudzającym wpływie na gruczoły wydzielania wewnętrznego,
- działaniu odczulającym,
- działaniu przeciwcukrzycowym,
- działaniu przeciwkrzywiczym (tworzenie wit.D3)
W przypadku pochłonięcia przez skórę zbyt dużej ilości promieniowania mogą wystąpić niekorzystne odczyny:
- intensywny rumień fotochemiczny,
- uczucie ogólnego rozbicia,
- bóle głowy,
- gorączka.
W warunkach nasłonecznienia panujących w naszym klimacie w okresie letnim, naświetlania młodych ludzi należy rozpoczynać od 15 do 20 min, na każdą stronę ciała. Zwiększając stopniowo czas oddziaływania promieni słonecznych, od 10 do 15 min przy każdym kolejnym naświetlaniu, osiąga się po dwóch tygodniach dwie godziny przebywania pod wpływem tychże promieni. U osób starszych czas naświetlania musi być mniejszy i jest uzależniony od ich stanu ogólnego. Przy stosowaniu kąpieli słonecznych u dzieci obowiązuje ostrożność, ponieważ wykazują one większą niż dorośli wrażliwość na promieniowanie nadfioletowe. Pamiętać należy o konieczności osłonięcia główki dziecka oraz o ochronie jego oczu przed promieniami słonecznymi.
Wskazania
Promieniowanie słoneczne wykorzystuje się w leczeniu schorzeń takich jak:
- gruźlica kostno-stawowa,
- gruźlica dróg moczowych,
- gruźlica węzłów chłonnych,
- przewlekłe stany zapalne stawów,
- przewlekłe nieżyty górnych dróg oddechowych,
- łuszczyca,
- czyraczność,
- trądzik pospolity,
- zaburzenia wzrostu kości u dzieci.
Przeciwwskazania
- gruźlica płuc,
- niewydolność krążenia,
- stany nowotworowe,
- skłonności do krwawień z narządów wewnętrznych,
- nadczynność tarczycy,
- zaawansowana miażdżyca.