Przesłanki do umorzenia zaległości podatkowych
Zgodnie z artykułem 67a organ podatkowy ma kompetencje do umorzenia w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę, lub opłatę prolongacyjną.
Art. 67a. § 1. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki określone w decyzji, o której mowa w art. 53a;
3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
§ 2. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
Jak wynika z art. 67a § 1 ordynacji, przedmiotem umorzenia może być zaległość podatkowa, odsetki za zwłokę lub opłata prolongacyjna (która ustalana jest w decyzji rozkładającej na raty lub odraczającej zapłatę podatku lub zaległości podatkowej).
Należy podkreślić, iż w razie umorzenia zaległości podatkowej, automatycznie umorzeniu ulegają również należne odsetki za zwłokę, natomiast przy częściowym umorzeniu zaległości - umorzenie odsetek za zwłokę następuje w odpowiedniej proporcji.
Umorzenie może dotyczyć również samych odsetek za zwłokę (całości lub części), przy zachowaniu obowiązku zapłaty kwoty zaległości podatkowej.
Przesłankami do dokonania umorzenia tych zaległości jest przede wszystkim wniosek podatnika skierowany do kompetentnego organu podatkowego. Uprawniony do wnioskowania o umorzenie jest podatnik, przy czym wniosek o umorzenie może również złożyć następca prawny, w tym spadkobierca (art. 97a ordynacji) oraz tzw. osoba trzecia odpowiedzialna za zaległości podatkowe podatnika (art. 109 § 1 ordynacji). W przypadku umorzenia na wniosek spadkobiercy lub osoby trzeciej, główne zobowiązanie podatkowe nie wygasa, lecz następuje zwolnienie tych osób z odpowiedzialności. Wówczas na pozostałych spadkobiercach albo osobach trzecich nadal ciąży solidarna odpowiedzialność podatkowa.
Na podstawie art. 67d ordynacji organ podatkowy może umorzyć zaległość podatkową (a także opłatę prolongacyjną) z urzędu jeżeli:
• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,
• kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
• kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym,
• podatnik zmarł i nie zostawił żadnego majątku lub pozostawił ruchomości nie podlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w poprzednim kwartale i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.
Prawa wnioskowania o umorzenie nie mają natomiast płatnicy lub inkasenci w zakresie należności związanych z wykonywaniem obowiązków płatnika lub inkasenta.
Kolejnymi przesłankami jest zaistnienie ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Przy czym należy już na początku zaznaczyć że decyzja w sprawie umorzenia zaległości podatkowych jest decyzją uznaniową. Uznanie administracyjne jest konstrukcją prawną pozwalającą organowi administracji publicznej na wybór konsekwencji prawnych powstania sytuacji, do której odnosi się hipoteza normy prawnej. Organ podatkowy nie jest, więc zobligowany do wydania decyzji pozytywnej nawet, gdy istnieją przesłanki przemawiające za umorzeniem zaległości podatkowej.
Przy tym istotne jest, że uznanie administracyjne nie wyraża się w swobodzie oceny w danym stanie faktycznym sprawy, ale w możliwości negatywnego dla podatnika rozstrzygnięcia, nawet jeśli organ stwierdzi, że ważny interes podatnika w rozstrzyganej sprawie występuje. Z racji powyższego decyzje dotyczące ulg podatkowych podlegają ograniczonej kontroli sądowo administracyjnej ponieważ, decyzja negatywna nie narusza prawa zarówno wtedy, gdy przypadki uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym wystąpiły, jak i wtedy, gdy nie występują. Przy tym kontrola ta sprowadza się do badania, czy wydanie decyzji zostało poprzedzone prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem z zachowaniem przepisów, czy rozważono wszystkie zgłoszone okoliczności w sposób przekonywający, czy wydano ją w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz, czy ocena tego materiału została dokonana zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, czy też zawiera elementy dowolności.
Chodzi tu o rozporządzenie Komisji Europejskiej 1998/2006 z 15 grudnia 2006 r. W sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu UE o pomocy de minimis