KARGULOWA ROZDZIAŁ 2
WPROWADZENIE W TEMATYKĘ DORADZTWA ZAWODOWEGO TAK JAKBY STRESZCZENIE ROZDZIAŁU
Według Alicji Kargulowej PORADNICTWO możemy rozumieć jako:
DZIAŁANIE SPOŁECZNE
INTERAKCJA MIĘDZYOSOBOWA
DZIAŁALNOŚĆ ZORGANIZOWANA
FORMA POMOCY SPOŁECZNEJ
PORADNICTWO - DZIAŁANIE SPOŁECZNE
Koncentruje się na głównie na stosunku, jaki zachodzi między podmiotem i przedmiotem działania poradniczego i polega na dostarczaniu przez doradcę rad, porad, wskazówek radzącemu się w celu rozwiązania jego problemów (głownie zawodowych).
Mając na myśli poradnictwo jako specyficzne działanie społeczne najczęściej przyjmuje się, iż rozwiązanie problemów radzącego się jest jednoznaczne z optymalizacją innych podejmowanych przez niego działań lub ze zwiększeniem jego „wewnętrznej świadomości”.
W pierwszym wypadku, może być rozumiane jako pobudzenie do podjęcia decyzji, potwierdzenie, pogłębienie lub przekształcenie decyzji w działania.
W drugim wypadku, jako stymulowanie refleksyjności i zwiększanie emancypacji radzącego się od jego lęków i uprzedzeń.
Rozpatrując poradnictwo jako działanie społeczne należy zwrócić uwagę na następujące elementy: podmiot doradczy, przedmiot, metody, środki, ostateczny wynik działania poradniczego.
PODMIOT DZIAŁANIA PORADNICZEGO
Jest dwuczłonowy DORADCA - RADZĄCY SIĘ, którzy wchodzą ze sobą w interakcję wywołującą wzajemne zmiany, stosunki oparte są na współdziałaniu (w zależności od modelu lub scenariusza działania, który wybierze doradca).
DORADCA - konsultant, radzący, ekspert, wspomagający.
Pod jego adresem kierowany jest zespół społecznych oczekiwań i wymagań, dotyczących zarówno jego umiejętności, wiedzy, kompetencji, jak i cech osobowości (wrażliwość, empatia, serdeczność, umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich, stabilność emocjonalna)
Każdy doradca kształtując swoją tożsamość zawodową oraz określając wizję swojej roli czy misji społecznej, powinien odpowiadać sobie na pytania:
Kim jest człowiek, któremu pomagam?
Co jest jego światem?
Jaka jest rola człowieka w świecie? (też tego konkretnego człowieka)
Właśnie, to że istnieje możliwość udzielenia różnych ogólnych odpowiedzi na te pytania, pozwoliło Alicji Kargulowej wyróżnić, trzy rodzaje poradnictwa:
PORADNICTWO DYREKTYWNE - instrumentalne sterowanie radzącym się przez doradcę (w tej koncepcji radzący się może być uznany za przedmiot poradnictwa).
PORADNICTWO LIBERALNE - polega na zapewnieniu przez doradcę, podmiotowemu radzącemu się, poczucia bezpieczeństwa w samodzielnym dochodzenia do zmian, poprzez zwiększanie odwagi do bycia dorosłym - samodzielnym oraz korzystanie z zabiegów stymulujących rozwój jego wewnętrznej samoświadomości.
PORADNICTWO DIALOGOWE - jest wspólnym rozwiązywaniem problemu w partnerskim dialogu doradcy i radzącego się, opartym na refleksyjnej analizie sytuacji, dochodzeniu do konsensusu oraz zbliżaniu stanowisk obu podmiotów doradczych.
Badacze sięgający do historii, doszukują się pierwowzoru doradcy w postaci kapłana, szamana, czarownika, starca, członka rady (np. plemienia).
Współcześnie, najczęściej uważa się, że DORADCA powinien być
współodczuwającą „oddaną osobą”, z którą wejście w relację przedstawia wartość samą w sobie i która dostarcza emocjonalnego wsparcia.
Szczegółowa oraz pogłębiona analiza działalności doradców pozwoliły Bożenie Wojtasik wyróżnić pięć bardziej szczegółowych jej modeli:
dyrektywny - ekspert i informator, partnerski - konsultant, liberalnego - spolegliwego opiekuna i leseferystę.
1. Behawioralna koncepcja człowieka - poradnictwo dyrektywne (ekspert, informator)
Wybór zawodu, jednorazowy akt, stanowisko diagnostyczne
2. Poznawcza koncepcja człowieka - poradnictwo dialogowe (konsultant)
Wybór zawodu - proces specyficzny dla fazy rozwojowej człowieka, stanowisko diagnostyczno - wychowawcze
3. Psychodynamiczna i humanistyczna koncepcja człowieka - poradnictwo liberalne
Wybór zawody - proces dłuższy, stanowisko wychowawcze (leseferysta, spolegliwy opiekun)
RADZĄCY SIĘ - osoba radząca się, wspomagany, ubiegający się o poradę, zasięgający porady, pacjent, klient, poradobiorca, użytkownik poradni, optant.
Jest to jednostka, która charakteryzuje się pewnymi trudnościami w regulowaniu swoich stosunków ze światem zewnętrznym lub ze sobą samym, albo z jednym i drugim, osoba, która ma obniżoną umiejętność samodzielnego wyjścia z określonej sytuacji życiowej, dla niej trudnej, nowej lub niepewnej, ale która wobec niej i wobec związanych z tym swoich problemów przyjmuje postawę aktywną.
Osoba radząca się nie umiejąc poradzić sobie ze swoimi problemami, poszukuje pomocy i współpracuje z doradcą w ich rozwiązywaniu. Radzący się jest jednostką psychicznie zdrową, „normalną” w aspekcie rozwoju psychicznego, a jego bezradność ma charakter przejściowy i/lub dotyczy określonego życiowego problemu, jest stanem, który pojawia się w określonej sytuacji, nie jest „bezradnością beznadziejną”, ale „położeniem życiowym”, które zmusza do refleksji, do podjęcia zwiększonej kontroli swojej tożsamości i wprowadzenia zmiany.
Jako podmiot działania poradniczego - jak wcześniej doradca - musi charakteryzować się pewnymi cechami i umiejętnościami (refleksyjnością, ufnością, umiejętnością samoodsłaniania się, szczerością, chęcią partycypacji w rozwiązywaniu swego problemu), które umożliwiają współdziałanie.
Różnorodność zachowań w sytuacji poradniczej zależy nie tylko od tożsamości doradcy, ale również od:
tożsamości osoby radzącej się
poziomu wzajemnego zaufania
umiejętności podtrzymywania relacji przez obu partnerów
społecznej rangi problemu, jego głębi i podłoża
dotychczasowych sukcesów i porażek ponoszonych przy rozwiązywaniu problemów
innych czynników natury psychologicznej, społecznej i kulturowej
sposobu postrzegania poradnictwa (i doradcy) jako formy pomocy przez radzących się
Mimo rozwoju poradnictwa i specjalizowania się doradców w rozwiązywaniu określonych problemów, można stwierdzić, iż poradnictwo nie dopracowało się zbioru odrębnych, charakterystycznych tylko dla niego ŚRODKÓW DZIAŁANIA. Dorady używają najczęściej takich narzędzi, jakie stosują psycholodzy, pedagodzy i socjolodzy w kontaktach badawczych. Są to, oprócz komunikatów werbalnych i pozawerbalnych, różnego rodzaju testy, kwestionariusze wywiadów, kwestionariusze ankiet, skale ocen - służące do pomiaru cech osobowości i różnych sprawności.
Obecnie coraz częściej wykorzystywane są komputery, zestawienia statystyczne lub obrazy/modele gotowych „tożsamości”, kompetencji, traktowane jako wzorce dla radzących się, jednak te środki pomagają tylko postawić diagnozę, albo ją zweryfikować, stąd najczęściej w stopniu pośrednim i doraźnym zmieniają sytuację osoby radzącej się.
Znacznie większą rolę niż środkom materialnym przypisuje się bowiem w poradnictwie samej relacji zbudowanej na wiedzy zawodowej, doświadczeniu, intuicji, empatii, życzliwości doradcy. Dlatego ważnymi elementami są też: przestrzenna lokalizacja poradni, urządzenia wnętrza gabinetów doradców, ich strój i wygląd - a które są niedoceniane.
PORADNICTWO - JAKO INTERAKCJA MIĘDZYOSOBOWA
W tym przypadku zwraca się uwagę na sam proces konstruowania sytuacji poradniczej, w niej bowiem oraz utrzymywaniu poprawnych relacji przez podmioty doradcze, upatruje się już wartość i sens poradnictwa.
Podkreśla się, że poradnictwo jako pomoc sytuacyjna ma charakter takiej interakcji społecznej, w której dwie (lub więcej) osoby oddziałują na siebie za pomocą bezpośredniej komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie.
Doradca musi tu posiąść umiejętność świadomego podtrzymywania i dyskretnego kontrolowania relacji między nim a klientem, budując atmosferę zaufania i poczucia bezpieczeństwa.
Nawiązana interakcja w poradnictwie konstruowana jest nie tylko w celu nauczenia ludzi rozwiązywania prostych, bieżących zadań, ile w celu dopomożenia im w lepszym zorganizowaniu siebie w stosunku do ważnych życiowych problemów, które przychodzi im rozwiązywać na przestrzeni całego życia.
Porady mają więc wywołać trwałe zmiany w osobowości radzących się, „dotknąć” ich tożsamości, umożliwić im refleksyjne konstruowanie własnej biografii.
Ma temu sprzyjać interakcyjny kontakt radzącego się z doradcą w układzie face to face, umożliwiający indywidualne rozwiązywanie problemów m.in. przez swobodne i dobrowolne uczestnictwo w interakcji.
PORADNICTWO - JAKO DZIAŁALNOŚĆ ZORGANIZOWANA
Tym terminem można określić „całość działań podejmowanych przez instytucje (poradnie), których założoną funkcją jest poradnictwo”. Poradnictwo zinstytucjonalizowane charakteryzuje się następującymi aspektami działania: planowaniem pracy, przypisaniem zadań zawodowych do rodzaju specjalizacji zatrudnionych profesjonalistów, wprowadzeniem harmonogramu przyjęć klientów, sformalizowaniem procesu badania i udzielania pomocy, wreszcie sporządzaniem sprawozdań i raportów z prac poszczególnych doradców, poszczególnych działów poradnictwa, bądź za kolejne okresy pracy (miesięczne, półroczne, roczne).
Warunkami sprzyjającymi rozwojowi zinstytucjonalnego poradnictwa i zwiększaniu się jego społecznej roli w życiu pojedynczych osób i w życiu społecznym środowiska są co najmniej:
odpowiednio wysoki poziom materialny i kulturalny społeczeństwa, umożliwiający zaspokojenie podstawowych potrzeb i zapewniający warunki do wytworzenia refleksyjnego stosunku jego członków do życia i postrzegania własnych problemów,
wzrost tolerancji społecznej, która dopuszczałaby odrębność wyborów jednostki w obrębie makro-, mezo- i mikrostruktur spolecznych oraz akceptowała, a nawet popierała pluralizm ich zachowań, celów i dążeń,
doznawanie przez same jednostki osobistego poczucia wolności, dające podstawy wyboru indywidualnych zachowań, rozbudzające dążenia do zrozumienia siebie i motywujące do zgłębiania sensu rozwoju osobistego i świata zewnętrznego.
PORADNICTWO - JAKO FORMA POMOCY SPOŁECZNEJ
Maria Trawińska określając poradnictwo jako formę zróżnicowanej pomocy społecznej, pisze (zob. Jędrzejczak M., Kargulowa A., Perspektywy rozwoju teorii i praktyki poradnictwa, Wrocław 1988):
„Poradnictwo jest elementem systemu zabezpieczenia społecznego, jest działalnością zinstytucjonalizowaną, kwalifikowaną, podejmowaną celowo (w odróżnieniu od porady np. sąsiedzkiej!) - realizowaną na rzecz : zgłaszających się pojedynczo pacjentów, zgłoszonych grup osób (np. uczniów, wojsko), jak i nie poszukujących takiej porady, ale co do których istnieje domniemanie, że potrzebują porady, a nawet i pomocy. Działalność wyżej scharakteryzowana odnosi się przede wszystkim do specyficznych sytuacji społecznych i biograficznych jak: zmiana społeczna (w konsekwencji wymóg adaptacji), biograficznie progowa kumulacja zadań (małżeństwo, rodzicielstwo, pierwsza praca = start zawodowy), bezradność wynikająca z defektów organicznych (fizycznych, sensorycznych, psychicznych) lub społecznych.
Modele działalności doradcy zawodu wg B. Wojtasik (koncepcje psychologiczne)
WYTŁUMACZENIE WYKRESU STR.40
Doradca EKSPERT: (wybór zawodu dla klienta) - gł. zadanie
poradnictwo dyrektywne, ekspert ma dużą wiedzę i doświadczenie, radzący się wykonuje polecenia i instrukcje, odpowiedzialność za poradę ponosi ekspert, środki działania: kwestionariusze ankiet, wywiadów, testy papierowe i przyrządowe, instrukcje, środki niematerialne: wiedza zawodowa, doświadczenie życiowe, umiejętność komunikowania się i przekonywania (instrukcje, wskazówki). Najlepszy - psycholog pracy.
Ekspert powinien: mieć dużą wiedzę psychologiczno - pedagogiczną, socjologiczną, zawodoznawczą, mieć umiejętność nawiązywania kontaktu, słuchania, specyfika działań: informowanie, badanie (diagnozowanie), przewidywanie, przekonywanie.
Dla kogo jest potrzebny? Niedojrzałość, młody wiek uczniów
Doradca INFORMATOR: jest przede wszystkim nadawcą (mogą być doradcy profesjonalni i nieprofesjonalni, powinien posiadać wiedzę o swoich odbiorcach: ich potrzeby, zainteresowania, dostosowanie do wieku i etapu podejmowania decyzji, musi być kompetentny, lubiany i ceniony przez odbiorców (mieć ich zaufanie), środki niematerialne: wiedza o szkołach, zawodach, rynku pracy, specyfika działania: gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji, od stopnia oraz rzetelności poinformowania zależy stanowczość, trwałość oraz konkretność decyzji odbiorców, w części odpowiedzialny za decyzję odbiorcy, gdyż zależy to od rzetelności informacji (zagadnienie informacji zawodowej - następne zajęcia).
Doradca KONSULTANT: wywodzi się z koncepcji poznawczej, jest tzw. poradnictwem dialogowym, tu oba podmioty: doradca i radzący się wykazują aktywnością, poszukiwaniem, tylko doradca ma większą wiedzę i doświadczenie, specyfika działań: przekazywanie, analiza wiedzy (informacji) dotyczącej zawodów i osoby radzącej się, środki działania: testy, wywiady, informatory, filmy oraz wiedza życiowa, intuicja, doświadczenie, życzliwość, empatia, istnieje tu współodpowiedzialność za podejmowane decyzje. Autorzy jak:
W. Rachalska i B. Wojtasik twierdzą, iż najbardziej poszukiwanym modelem doradcy jest właśnie konsultant, gdyż spełnia różnorodne oczekiwania różnych klientów. Dodatkowo pomoc w formie rozmowy, konsultacji, pobudza do działania, refleksji, poszukiwania informacji, osobę radzącą się, co jest bardzo korzystnym zjawiskiem.
Doradca SPOLEGLIWY OPIEKUN: elementy poradnictwa dialogowego oraz liberalnego. Termin spolegliwego opiekuna stworzył Tadeusz Kotarbiński i oznacza on kogoś, na kim można polegać, kto jest pewnym oparciem w trudnych okolicznościach, jest usposobiony życzliwie do innych, ma dobre serce, jest wrażliwy na cudze potrzeby, umie panować nad sobą i wykazuje inicjatywę. Specyfika działania: nie poucza, nie rozkazuje, jest jak starszy kolega lub brat, sugeruje rozwiązania, podsuwa propozycje, stymuluje. Radzący się jest tutaj aktywnym podmiotem, inicjatorem własnych działań i poszukiwań a doradca wpiera, podtrzymuje działania i stymuluje pozytywną wiarę w siły klienta. Między doradcą a radzącym się musi wytworzyć się atmosfera zaufania, otwartości, życzliwości, dlatego jest to proces polegający na długofalowym, dynamicznym poznawaniu podopiecznego. Środki niematerialne: wyobraźnia emocjonalna, zmysł realizmu, pokora, łatwość nawiązywania kontaktu, duża wiedza i doświadczenie życiowe i w pracy, ważne takt i dyskrecja, metody pracy: wpływu osobistego i sytuacyjnego, odpowiedzialność: bezpośrednia ucznia za decyzję, doradcy za poziom dojrzałości młodej osoby w momencie podejmowania decyzji.
Doradca LESEFERYSTA: nie wtrąca się, nie przeszkadza, nie wysuwa propozycji czy sugestii, daje wolną rękę i swobodę działania, stwarza możliwości, naświetla problem, jest cierpliwym słuchaczem, daje poczucie bezpieczeństwa i zaufania. Podmiotem w pełni działającym, aktywnym oraz ponoszącym odpowiedzialność jest klient a doradca jest tylko osobą towarzyszącą. Uważa się, iż klient sam musi umieć rozwiązywać swoje problemy. Metody działania: środki niematerialne - osobowość, aktywne słuchanie, streszczanie, pobudzanie do działania, stwarzanie możliwości do wypowiadania się, poznawania siebie, nieudzielanie rad.
Uczniowie poszukują u doradców następujących informacji:
Poznania różnego rodzaju zawodów
Poznania siebie
Dopasowania siebie do zawodu (przydatność osobowa)
Stąd można wymienić 4 kategorie uczniów: (B. Wojtasik, 1994)
- uczeń niedoinformowany - niezorientowany w zawodach (ekspert, informator, konsultant),
- uczeń ciągły poszukiwacz -zna siebie i zawody, ma problem z dopasowaniem tych 2 rzeczy (konsultant),
- uczeń nie znający siebie - (konsultant, spolegliwy opiekun, leseferysta),
- uczeń niezdecydowany - sam nie wie czego chce, ale nie potrafi sobie samodzielnie poradzić z problemem, dlatego indywidualnie będzie dobierał sobie typ doradcy
KARGULOWA ROZDZIAŁ 8
STR.173-187
STRESZCZENIE
Scenariusze działania doradców wg A. Kargulowej
MISTYK
Jego powołaniem jest niesienie ludziom pomocy w pogłębianiu zrozumienia sensu ich życia, budowanego przez nich samych, bazowanie na związku między wewnętrzną istotą a miejscem człowieka w świcie,
Przekonuje wspomaganych, że są panami własnego losu i mogą a nawet powinni dokonywać samodzielnych wyborów,
Korzysta z literatury pięknej, Biblii, mitologii, przypowieści i wierzeń kultury Wschodu,
całe życie ludzkie to ciągłe zmaganie się z trudnościami i człowiek powinien opanować sposoby skutecznego opanowywania rzeczywistości,
kontakt ze wspomaganym ma charakter dialogiczny, nacechowany troską i dbałością, ową dbałość cechuje: odwracalność - konstruowanie równoważnego układu „Ja - Ty”, niezastępowalność - każda osoba jest jedyna w swoim rodzaju, ani doradca nie może się wyręczać nikim w pracy, podobieństwo - wyraża się w szacunku do siebie w dbałości o drugiego,
dąży do autentycznego spotkania, stara się otworzyć radzącego się na wartości wyższe, szersze spojrzenia na świat, niedoraźnie, podejście egzystencjalne
najczęściej jest cichym, cierpliwym i pełnym zrozumienia dla innych słuchaczem, „spowiednikiem”, „zwierciadłem duszy” wnikliwie wsłuchującym się w ludzkie cierpienia, pomocnikiem w usuwaniu wewnętrznych niezgodności wzbudzających uczucie niepokoju sumienia, winy, rozdrażnienia, czy nawet poczucia nieadekwatności życia,
scenariusz mistyka - oparty jest na strategii bardzo głębokiego wspólnego ze wspomaganym wnikania we własne przeżycia, strategii spotkania „Ja - Ty” umożliwiającej całościowe wsparcie duchowe człowieka na jego życiowej drodze,
Spełnienie pomocy - dokona się wtedy, gdy zmieni się sposób życia klienta na bardziej wartościowy, godny, szlachetny, sensowny, bądź gdy nada inne znaczenia zachodzącym w jego życiu zdarzeniom, dokonywanym wyborom, podejmowanym działaniom.
OPTYMISTCZNY PRAKTYK
Stara się koncentrować na dobrych stronach życia,
Nie wnika w głębokie przeżycia jednostki, bardziej dba o jej doraźny komfort psychiczny,
Uważa, że człowiek ma znikomy wpływ na swój los, dlatego trzeba mu oszczędzić jak najwięcej cierpień,
Zazwyczaj podsuwa gotowe rozwiązania problemów, minimalizuje złe przeżycia, okazuje życzliwość, zainteresowanie, współczucie (pomaga znaleźć pracę, zdobyć zasiłek, opieka medyczna)
Stosuje strategie wypierania przeszłości, koncentrowania się na tym co „tu i teraz”, co obecne, widoczne, łatwo uchwytne i pozytywne
Powierzchowny aczkolwiek ciepły, pełen wyrozumiałości stosunek do klienta, spłyca działania doradcze, terapeutyczne, gdyż zamiast wczuć się w przeżycia innych, wolą stosować dziecinne bagatelizowanie, czas goi rany - więc zaprzeczenia, okłamywanie siebie, jeśli prowadzą do pozytywnych efektów są wskazane
Kierują się kryteriami emocjonalnymi, lubią pracować z ludźmi, które bezkrytycznie im ufają i uważają ich za swoich idolów
Taki doradca stara się zapewnić innym uczucie ulgi, uwolnienia od problemów, choćby na jakiś czas
Mało troszczy się o społeczne funkcjonowanie klientów, o ich produktywność w organizacji czy grupie, a bardzie o wzbudzanie w nich poczucia, że są akceptowani, kochani, bezpieczni, że się samorealizują, samospełniają
Spełniają oczekiwania klientów, chroniąc ich indywidualność, umniejsza ich wrażliwość na potrzeby innych, co może prowadzić do osamotnienia
Taka krótkowzroczna pomoc, może być moralnie wątpliwa, ale jest potrzebna na pierwszych etapach pracy z klientem przed dokonywaniem głębszych zmian a także potrzebna w obliczu ciągłej zmienności otoczenia, która wymaga elastyczności, mobilności i życia w napięciu,
Znajduje popyt na „rynku pomocy”
PRAGMATYK
Wnikliwie śledzi, zdecydowanie i precyzyjnie ocenia otaczającą go rzeczywistość, jest przeciwieństwem optymistycznego praktyka
Jego scenariusz działania - to chłodne intelektualne kalkulacje codo szans i ryzyka podejmowanych kroków + poszukiwanie skutecznych strategii
Koncentruje się na odkrywaniu mechanizmów zachowania się ludzi wobec zjawisk zakłócających ład społeczny, poszukuje narzędzi profesjonalnych rozwiązań oraz doskonali umiejętności zawiązane z prowadzeniem rozmowy, budowaniem kompromisu, stawianiem diagnozy,
Poradnictwo traktuje jako rodzaj nieformalnego uczenia się sytuacyjnego:
towarzyszącego działaniom w sytuacjach codziennych
dostarczającego wiedzy przydatnej w podobnych sytuacjach życiowych
będącego efektem sposobu myślenia i działania wszystkich uczestników sytuacji
będącego integralną częścią sytuacji, w której się odbywa
wychodzi z założenia, że ludzie nie znoszą na dłuższą metę stanu niepewności i potrzebują pomocy w jej rozwianiu, czego podstawą jest dobrze postawiona diagnoza za pomocą wielostronnego badania: psychologicznego, medycznego, antropometrycznego (skuteczne rozwiązania znane są nauce, nie laikom)
często wykorzystuje modelowe „ekspertyzy”, które ustalają technologiczną normę rozwiązań, podaje wykaz problemów i ich klasyfikację, dokonuje oceny idei, którymi kieruje się wspomagany
uważa, że wyjście z sytuacji problemowej jest obowiązkiem każdego i aby to zrobić dobrze musi skorzystać z pomocy doradcy w dobrym zdefiniowaniu problemu, w przeciwnym razie radzący się będzie oskarżony o brak dobrej woli, odpowiednich kwalifikacji lub ignorancję, problemy powinny być rozwiązywane szybko, natychmiast „instant”
dopuszcza możliwość wykorzystywania najnowszych rozwiązań techniki: nowa generacja komputerów, symulacja rozmowy, generowanie możliwych rozwiązań
NEGOCJATOR
pomaga ludziom układać się z rzeczywistością i osiągać zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny konsensus przeżyć i zachowań,
podstawą społecznego i osobistego współżycia jest prowadzenie autentycznego dialogu na wszystkich szczeblach i sferach społecznych
prowadzenie dialogu wymaga doskonalenia umiejętności słuchania, odkrywania i komunikowania swoich przeżyć sądów, odsłaniania się, gdzie dialog może być łebskim wnikaniem w problemy a także powierzchownym dyskusją będącą punktem zapalnym do dalszego działania
stara się zdobywać przede wszystkim kwalifikacje tzw. miękkie: interpersonalno - organizacyjno - komunikacyjne.
Jest katalizatorem zmian poglądów ludzi, zamiarów, nastawień
Bardzo uwzględnia niejednoznaczność otaczającego nas świata, dopuszcza przedstawienie innej prawdy, rozwiązań niż wypracowane przez niego
Często kieruje się racjami konwencjonalnymi, ale potrafi analizować stany emocjonalne i korzystać z naukowych osiągnięć
Chętnie pomaga osobom aktywnym życiowo, otwartym na dialog, swoje poglądy przekazuje w sposób perswazyjny, lecz nie narzuca, poddaje wielostronnemu oglądowi sytuację problemową i doszukuje się dobrych i złych stron
Mimo posiadania własnych poglądów i sądów, nie zamyka się w swej wiedzy i dopuszcza możliwość jej modyfikowania
Negocjator nie tylko koncentruje się na osobie wspomaganej co na problemie, cała reszta stanowi tylko kontekst dialogu
EDUKATOR
Jego społecznym powołanie jest uczenie innych radzenia sobie z problemami, które we współczesnej niejasnej rzeczywistości społecznej znacznie się skomplikowały
Niesie pomoc nie tylko jednostkom, ale i grupom, organizacjom a nawet szerokim kręgom społecznym, tworząc wspólne dzieło porządkowania społecznego świata
W odniesieniu do grup stosuje: warsztaty edukacyjne, burzę mózgów, grupowe rozwiązywanie problemów, zespołową analizę projektów, efekt: myślowe i emocjonalne procesy konstrukcyjne, wspomagające porządkowanie i rozwiązywanie problemów
Edukator pracuje z innymi bezpośrednio lub za pośrednictwem różnych mediów: czasopism specjalistycznych, audycje radiowe i telewizyjne, poradniki książkowe, literatura popularna
Ponieważ kontakt ze wspomaganym nie jest zawsze bezpośredni, doradca stosuje często jednoznaczne wskazówki, podaje przepisy działania, wytycza kierunki postępowania
Edukator kieruje się na ogół kryteriami racjonalnymi, ale docenia również sferę emocjonalną, uważa, że człowiek może nauczyć się rozwiązywania swoich problemów lub gdy jest to niemożliwe nauczyć się z nimi żyć - samodzielne dochodzenie do wiedzy klientów
Tego typu poradnictwo skłania jednostki do dystansowania się wobec siebie, umiejętności krytycznego i refleksyjnego spojrzenia na swoją osobę, podejmowania edukacji ustawicznej, gdzie źródłami wiedzy może być każda sytuacja społeczna, interakcja z innymi ludźmi
Doradca kieruje się przekonaniem, że w sytuacji społecznego nieładu lepsze własne rozumienie wydarzeń oraz znajomość rozumienia ich przez innych pozwalają łatwiej radzić sobie z codziennymi problemami
ŁĄCZNIK
Stara się z ogólnego nieładu wyodrębnić swoisty mikroświat ludzi współżyjących ze sobą w środowisku zamieszkania, stara się wzmocnić lokalny kapitał społeczny
Pełni bardzo ważną funkcję środowiskową: zespala ze sobą jednostki i organizacje (Pedagogika społeczna H. Radlińska, integrowanie środowiska poprzez pracę kulturalną)
mogą to być łącznicy lokalni (mieszkający w danym środowisku) lub z zewnątrz, zajmujący stanowisko ze względu na posiadane kwalifikacje, profesjonalni i n nieprofesjonalni - pracownicy socjalni, kierownicy biur karier, kierownicy instytucji kultury itp.
łącznik pracuje na ogół w terenie, prowadzi w środowisku wywiady niestandaryzowane a oparte na partnerskim dialogu, bez dystansu, z pełnym zaangażowaniem
udzielając pomocy opierają się na rozwiniętej sieci osobistych stosunków a nie na formalnych zaleceniach, gdyż są mocno zakorzenieni w środowisku
często są członkami różnych organizacji i stowarzyszeń, wzmacniają lokalne więzi społeczne
może być doradca łącznik, który stara się o stworzenie pozytywnego wizerunku danego zakładu pracy w środowisku stosując tzw. outplacement, który polega na udzielaniu pomocy zwolnionym pracownikom w jak najszybszym znalezieniu nowej pracy oraz obejmuje takie działania jak: analiza rynku pracy w regionie, szkolenie zwolnionych, wsparcie po utracie pracy, pomoc w podjęciu decyzji zawodowej.
W swoim działaniu przypomina trochę optymistycznego praktyka, który stara się trochę zatuszować braki i negatywne strony życia klientów, pocieszać ich oraz budzić i podtrzymywać w nich wiarę, że będzie lepiej
CYNIK
Doskonale zdaje sobie sprawę ze zgubnych dla większości ludzi skutków panującego nieładu społecznego i stara się tę wiedzę wykorzystać
Jest przykładem osoby, która na wolnym rynku poradnictwa chce osiągnąć polityczne, społeczne lub ekonomiczne zyski z wiedzy (nauka, badania, media) definiujące i interpretujące współczesne zagrożenia
Doradca zdaje sobie sprawę, iż ludzie często znajdują się w sytuacji niepewności i bezradności, muszą korzystać z wyspecjalizowanej pomocy doradców
Doradca „łowiąc klienta” udowadnia niezbędność swojej pomocy, stosuje najnowocześniejsze metody i narzędzia - profesjonalizm: testy, aparatura, wzory, stara się udokumentować swoje kompetencje licznymi dyplomami, certyfikatami
Podejmując działanie poradnicze dba przede wszystkim o zachowanie swojego dobrego wizerunku, dlatego nie waha się ubezwłasnowolnić klienta
Może być dualistyczny: pomagać pracodawcy usprawniać produkcję (zwolnienia) i jednocześnie bezrobotnym, w momencie zatrudnienia w zakładzie pracy
Uważa że świat za szybko się zmienia i trudno przewidywać, dlatego chwyta życie na gorąco, jego podejście do pełnionych zadań jest nasycone sceptycyzmem, brakiem wiary w możliwość dokonywania większych lub głębszych pozytywnych zmian, zwątpieniem w istnienie sensownego sprawstwa, przeświadczeniem o możliwości przeprowadzania jedynie powierzchownej, doraźnej pomocy
Scenariusz cynika może mieć dwojakie źródła i następstwa:
jest wyrazem frustracji doradców zdających sobie sprawę z własnej bezsilności wobec przyczyn ludzkich problemów - cynik anomijny
jest wyrazem „chwytania okazji” w celu osobistego zaistnienia w życiu społecznym, ekonomicznym, politycznym, zdobycia osobistej satysfakcji z posiadania przewagi nad słabszym klientem, który potrzebuje rady - cynik gracz