Dydaktyka- nauka o nauczaniu i uczeniu się; jest nauką o kształceniu, o celach, treściach, metodach, środkach i organizacji. Nauczanie - planowe, świadome, systematyczne współdziałanie nauczyciela i uczniów, polegające na wywołaniu określonych zmian w wiedzy, umiejętnościach, sprawnościach i nawykach uczniów.
Uczenie się - działanie świadome, planowe i zamierzone, w toku, którego cele, środki, metody, warunki kształcenia ustala sam uczący się podmiot. Wykształcenie- efekt kształcenia. Kształcenie- ogół zamierzonych, planowanych czynności i działań nauczanie i uczenia się.
Kształcenie - ogół zamierzonych planowych czynności i działań nauczania i uczenia się.
Samokształcenie - działanie świadome, samorzutne podmiotu, skierowane na samego siebie, którego środki, metody i warunki ustala sam przedmiot, które prowadzi do nabywania samego siebie. Jest procesem samorzutnym i dynamicznym, czyli ciągłym, bo po osiągnięciu jednego celu sięgamy po następny.
Samouctwo - jest to samodzielne uzupełnianie własnego wykształcenia w przypadku gdy nie dopełniła tego szkołą
System dydaktyczny (model kształcenia)- to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia ( elementy: cel, podmiot, przedmiot, metody, środki, warunki i rezultaty
OKOŃ W. - Cel Ogólny-Podstawowym celem tego kształcenia jest opanowanie przez uczniów określonego systemu wiadomości i umiejętności.
W kształceniu ogólnym wyróżniamy 2 strony:
- rzeczową (obiektywną - poznawanie świata obiektywnego i zdobycia sprawności umożliwiających przeobrażenie otaczającej rzeczywistości)
- osobowościową (podmiotową - poznawanie samego siebie oraz zdobycie sprawności, które umożliwiają rozwój i doskonalenie własnej osobowości)
W harmonijnym procesie kształcenia obie strony są ze sobą integralnie związane
Kształcenie ogólne rozpatrywane od strony rzeczowej :
1) opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce,
2) ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej,
3) kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości.
Od strony osobowościowej (podmiotowej):
1) ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych,
2) kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań uczniów,
3) wdrożenie do samoedukacji. Zasady nauczania- to ogólne normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie umożliwia realizację celów kształcenia. Zasada poglądowości-Wskazuje ona na konieczność zdobywania wiedzy przez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy środków dydaktycznych (modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele)Przeciwieństwo werbalizmu . Zasada stopniowania trudności/przystępności- polega na konieczność dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczniów. Zasada systematyczności- polega na rytmicznej i skrupulatnej pracy w zakresie swoich obowiązków oraz na wdrażaniu uczniów do takiej samej skrupulatności i systematyczności. Zasada świadomości i aktywności uczniów -polega na uwzględnieniu w nauczaniu świadomości uczniów jeśli chodzi o nauczanie. Nauczyciel powinien znać swojego ucznia, żeby wiedzieć, czym go zainteresować. Zasada trwałości wiedzy -polega na tym,, aby przeciwdziałać zapominaniu przez uczniów nabytych wiadomości poprzez przykłady, powtarzanie i utrwalanie. Zasada łączenia teorii z praktyką -orientuje nauczyciela na konieczność harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyką codziennego życia. Środki dydaktyczne- mają usprawnić proces nauczania i pomóc w osiągnięciu jak najlepszych wyników. *słowne-teksty, zeszyt, słowniki, *wzrokowe proste-wykresy, obrazy,mapy,foliogramy, *techniczne wzrokowe- tablica,grafoskop, * techniczne słuchowe- radio, Cd,magnetofon, * techniczne słuchowe i wzrokowe-film,TV,dvd,komputer. Metody nauczania - celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania. Strategie uczenia się wg. Okonia : *A- asocjacyjna, * P- problemowa, * O- operacyjna, * E- emocjonalna. Strategia A -asocjacyjna, uczenie się przez przyswajanie-Czynności nauczyciela: * zaznajomienie uczniów ich z celami i zadaniami lekcji. *Podanie uczniom nowego materiału. *Synteza przekazywanych uczniom wiadomości w celu ich zebrania i utrwalenia. *Kontrola stopnia opanowania przez uczniów wiadomości w celu wykrycia luk i oceny trwałości i operatywności wiedzy. *Zastosowanie wiedzy w praktyce. Uczeń: Powstanie pozytywnej motywacji. * Przyswajanie nowych wiadomości. *Kojarzenie nowych wiadomości z już posiadanymi, usystematyzowanie i utrwalenie. *Samokontrola i samoocena, likwidowanie luk i braków w wiadomościach i umiejętnościach. *Posługiwanie się nową wiedzą w celu zdobycia umiejętności. Strategia P -problemowa, uczenie się przez odkrywanie-tok poszukujący. Nauczyciel: *Organizowanie sytuacji problemowej, *Formułowanie problemu, zwłaszcza wtedy, gdy uczniowie sami nie są w stanie tego uczynić, *Udzielanie niezbędnej pomocy w procesie wytwarzania hipotez i ich weryfikowania. *Kierowanie myśleniem i działaniem uczniów w fazie sprawdzania rozwiązań. *Kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania wiedzy zdobytej przez uczniów w toku rozwiązywania problemów. *Organizowanie prac służących zastosowaniu zdobytej przez uczniów wiedzy. Uczeń: Uświadomienie sobie trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym. *Formułowanie problemu, gromadzenie wiadomości o przedmiocie badań. *Formułowanie i uzasadnianie hipotez jako przypuszczenia stanowiącego podstawę przewidywań projektu rozwiązań. * Weryfikacja hipotez. *Formułowanie wniosków końcowych oraz utrwalenie wiadomości. *Stosowanie wiedzy w rozwiązaniu nowych problemów. Strategia O -operacyjna, uczenie się przez działanie-nauczanie praktyczne. Nauczyciel: *Uświadomienie celu i znaczenia działania.* Ustalenie reguł, zasad działania. * Pokaz działania wzorowo wykonanego z objaśnieniem sposobu działania. *Kontrola i korekta. *Kontrola i ocena. Uczeń: *Poznanie celu działania, powstanie pozytywnej motywacji. *Przypomnienie lub przyswojenie reguł, zasad działania. *Obserwacja wzoru działania, kształtowanie się w świadomości modelu działania. *Pierwsze próby działającego kontrolowane i korygowane. *Ćwiczenia w samodzielnym wykonywaniu działań. Strategia E -emocjonalna, uczenie się przez przeżywanie- eksponowanie i przeżywanie wartości. Nauczyciel: *Nawiązanie i ukierunkowanie kontaktu z dziełem. *Eksponowanie dzieła. *Kierowanie myśleniem uczniów. *Kierowanie dyskusją. *Kierowanie uogólnianiem. Uczeń: *Zetknięcie z dziełem, wartością. *Emocjonalne przeżywanie określonych wartości i ich przyswajanie. *Analiza problemowa dzieła. *Dyskusja na temat podstawowych wartości dzieła. *Formułowanie wniosków praktycznych dotyczących postaw własnych. Metody nauczania wg. Szloska PODAJĄCE- Wykład informacyjny, Pogadanka, Opowiadanie, Opis, Prelekcja, Anegdota, Odczyt, Objaśnienie lub wyjaśnienie. EKSPONUJĄCE- Film, Sztuka teatralna, Ekspozycja, Pokaz z prezentacją. PROGRAMOWANE- Z użyciem komputera, Maszyny dydaktycznej, Podręcznika programowanego. PRAKTYCZNE- Pokaz, Ćwiczenia przedmiotowe; Laboratoryjne; Produkcyjne, Metoda projektów, Przewodniego tekstu. PROBLEMOWE- Wykład problemowy; Konwersatoryjny, Klasyczna metoda problemowa, Aktywizujące => Metoda przypadków; Sytuacyjna, Inscenizacja, Seminarium, Gry dydaktyczne =>( Symulacyjne, Drzewko decyzyjne, Psychologiczne), Dyskusja dydaktyczna => (Związana z wykładem, Okrągłego stołu, Wielokrotna, Burza mózgów, Panelowa, Metaplan.) Metody nauczania wg. Nagajowej *Metoda oglądowa *Metoda zajęć praktycznych *Metody słowne : Podające=> Opis i opowiadanie, Pogadanka podająca, Praca z książką, Wykład, Instruktaż: Poszukujące=> Heureza, Metoda problemowa. Funkcje oceniania: * dostarczyć uczniowi bieżącej informacji o postępach i trudnościach w naturze, posiadanych wiadomości i umiejętności. * wdrażać ucznia do samooceny i rozwijać u niego odpowiedzialność za swoją osobę. *motywować ucznia do samodzielnej pracy, * dostarczać nauczycielowi inf. o poziomie osiągniętych przez ucznia umiejętności. * dostarczać rodzicom inf. o osiągnięciach ich dzieci. Ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych -umiejętność ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności formowania oceny. Błąd językowy to nieświadome odstępstwo od obowiązującej normy językowej, czyli taka innowacja, która nie znajduje uzasadnienia: nie usprawnia porozumiewania się, nie wyraża nowych treści. Błąd można określić, jako użycia języka, które razi jego świadomych użytkowników, gdyż pozostaje w sprzeczności z ich dotychczasowymi przyzwyczajeniami. Zewnętrznojęzykowe- błąd zapisu. Nie naruszają zasad i reguł wewnątrzjęzykowych. Dzielą się na ortograficzne i interpunkcyjne. Wewnętrznojęzykowe- /systemowe (językowe):* gramatyczne [fleksja]- niewłaściwe użycie postaci wyrazu np. lubiał, diabłowi. [skłądnia]- wybór niewłaściwego wzorca składniowego, czyli łączeniu niewłaściwych form wyrazowych w jednostki np. przed i po wojnie.* leksykalne[słownikowe,frazeologiczne, słowotwórcze]- wyrazowe ; używanie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu np. cofać się do tyłu . *fonetyczne. - /błędy użucia {stylistyczne}. Ocenianie- ważne ogniwo procesu nauczania. Trudność polega na tym, że wystawiając ocenę musi być ona sprawiedliwa i uwzględniać kryteria ( poznawcze, kształcące, wychowawcze). Ocena- odgrywa ważną rolę w procesię dydaktyczno-wychowawczym. Trafna powinna oceniać wysiłek i możliwości ucznia. Lekcja- swoisty akt nauczania i uczenia się, stanowi zamkniętą całość. Trwa 45 lub 90 min. Powinna być aktem twórczym. W czasie lekcji podmiot poznający powinien być aktywny w procesie uczenia się. Model lekcji: *Poszukującej (problemowej- Dewey); Podanie celów lekcji i wywołanie odpowiedniego nastawienia. Ukierunkowanie dyskusji. Prowadzenie jej. Zakończenie dyskusji. Omówienie. *Uczenie się we współpracy- rola nauczyciela maleje, uczeń samodzielnie analizuje, snuje wnioski, ocenia siebie i kolegów. Kształtowanie umiejętności: organizowanie, planowanie własnego uczenia się; skuteczna komunikacja w trudnych sytuacjach; efektywne współdziałanie w grupie; rozwiązywanie problemów. *Eksponującej- ogniwa lekcji: 1. Organizacja klasy i przygotow. do lekcji. 2. Przygotowanie do odbioru tekstu, 3. Eksponowanie utworu. 4. Analiza i zrozumienie utworu w wyniku wspólnych dyskusji. 5. Podsumowanie rezultatów pracy, korekta. 6. Końcowa ekspozycja dzieła. * uczniowie zadają pyt. do utworu, * prowadzą na jego temat rozmowę, * formułują hipotezy interpretacyjne, * spr. czy hipotezy są lojalne wobec dzieła, * prezentują własne interpretacje. Ramę dydaktyczną kształtuje Triada- uczeń- jezyk- nauczyciel (komunikacja). Układ o charakterze dynamicznym. * język- katalizator umożliwiający oby str. kontakt i działanie; narzędzie o wielu funkcjach. * uczeń- podmiot procesów dydaktycznych, działa za pośrednictwem języka, bywa kreatywny, ma prawo do zdobywania umiejętności. * nauczyciel- podmiot prac dydaktycznych, od niego zależy inicjatywa w ramach nauczania, określa przebieg nauczania, a także wyznacza jego cele, ocenia i kontroluje