PRAWO MORZA

1. Źródła pr. morza:

• zwyczaj

• konwencje m-nar.:

1. 1958 - I konf. pr. m. w Genewie, 4 konwencje:

1. w spr. m. teryt. i strefy przyległej

2. w spr. m. otwartego

3. w spr. rybołówstwa i konserwacji zasobów żywych

4. w spr. Szelfu kontynentalnego

2. 1960 - II konf. pr. m.

3. 1973-1982 - III konf. Pr. m. →

→ 1982 (1994) - Konwencja o Pr. Morza z Montegobay (Jamajka :o)), 148 p.; 1998 - porozumienie interpretacyjne dot. rozdz. XI, 121 p.

2. Podział wód morskich:

1. Obszary morskie wchodzące w skład teryt. P. :

1. Morskie wody wewnętrzne

Def.: Wody znajdujące się między lądem a wew. Gr. (linią podstawową) m. teryt., wody wewnętrzne podlegają całkowitej i wyłącznej władzy p nadbrzeżnego, rozciągającej się również na przestrzeń powietrzną i dno, p ma prawo regulowania dostępu obcych statków - nie obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu, zalicza się do nich:

• zatoki morskie (jeżeli oba ich brzegi należą do jednego państwa a odległość między punktami wyznaczającymi ich naturalne ujścia nie przekracza 24 mil morskich - po 12 z każdej strony)

• zatoki historyczne (zatoki których szerokość rozwarcia jest większa niż 24 mile, ale długotrwałe efektywne i uznane zwierzchnictwo, np. Zatoka Hudsona w Kanadzie, Morze Białe, Karskie i Zatoka Piotra I w Rosji)

• Wody wewnętrzne portów morskich (Państwo może decydować jakie porty są otwarte dla żeglugi międzynarodowej, a z ważnych powodów może zamknąć port, zakaz dyskryminacji; statki obcych bander, oprócz okrętów wojennych, podlegają całkowitej jurysdykcji państwa)(wejście do portu - wtedy zawsze uznaje się za część m. teryt.)

• ujścia rzek

• wody przypływowe

• wody archipelagowe (nie każde państwo wyspiarskie może ustanowić wody archipelagowe - długość linii prostej do 100 mil, 3% może być, ale < 125 mil, stos. powierzchni wód archipelagowych do ładu od 1:1 do 9:1, nie mogą odcinać lub przecinać morza terytorialnego innego państwa od morza otwartego. Ograniczenia jurysdykcji: prawo nieszkodliwego przepływu (można zawiesić) prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim (nie można zawiesić, korzystają z niego wszystkie statki)

2. Morze terytorialne:

Def.: Pas wód morskich położonych między wodami wewnętrznymi a morzem otwartym (max 12 mil), państwo nadbrzeżne sprawuje nad (pod i nad) nim suwerenność, jej ograniczeniem jest prawo nieszkodliwego przepływu

• delimitacja morza terytorialnego odbywa się od linii podstawowej (wew. granicy,1 normalna - brzeg państwa w momencie najdalszego odpływu, 2 prosta - jeżeli linia brzegu jest mocno wcięta - wyznacza ją system linii prostych łączących najdalej wysunięte punkty wybrzeża, 3 = 1+2), trzeba ustalić jego szerokość

• prawo nieszkodliwego przepływu - norma zwyczajowa i konwencyjna, powinien być nieprzerwany i szybki, ale jeśli np. siła wyższa statek może się zatrzymać, nie może zagrażać bezpieczeństwu, pokojowi, porządkowi państwa nadbrzeżnego. P nadbrzeżne nie powinno utrudniać nieszkodliwego przepływu, może je zawiesić (zakaz dyskryminacji), łodzie podwodne powinny przepływać wynurzone z podniesioną banderą, można wyznaczyć szlaki morskie szczególnie dla statków niebezpiecznych. Zakaz wprowadzania opłat za pr. Nieszkodliwego przepływu, ale można za inne usługi. Rodzaje przepływów: 1. Boczny bez wpływania na wody wewnętrzne 2. Celem wpłynięcia na wody wewnętrzne 3. Celem wypłynięcia z wód wewnętrznych.

• Jurysdykcja państwowa:

Art. 27. 


Jurysdykcja karna na pokładzie obcego statku 

1. Państwo nadbrzeżne nie powinno wykonywać jurysdykcji karnej (aresztowania, dochodzenia dot. przestępstwa popełnionego na statku) na morzu teryt., z wyjątkiem:  

(a) jeżeli skutki przestępstwa rozciągają się na państwo nadbrzeżne;  

(b) jeżeli zakłóca spokój kraju lub porządek publiczny na morzu terytorialnym;  

(c) jeżeli kapitan statku, przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny państwa bandery statku zwraca się do miejscowych organów z prośbą o pomoc; lub  

(d) jeżeli podjęcie takich działań jest konieczne do zwalczania nielegalnego handlu narkotykami lub substancjami psychotropowymi.  

2. Nie dotyczy statku wypływającego z wód wew.

3. Powiadomić.

5.  państwo nie może podejmować na pokładzie obcego statku, przepływającego przez morze terytorialne, żadnych działań w związku z przestępstwem popełnionym przed wpłynięciem statku na morze terytorialne, jeżeli statek ten, płynąc z obcego portu, przepływa jedynie przez morze terytorialne, bez wpływania na wody wewnętrzne.

• Jurysdykcja cywilna może być wykonywana TYLKO wobec statku (a nie osób) i tylko z tytułu zobowiązania lub obciążenie, jakie statek wziął na siebie w zw. Z danym przepływem.

• Spod jurysdykcji państwowej wyłączone są okręty wojenne i niehandlowe statki państwowe, podlegają jej natomiast handlowe statki państwowe.  

• Obszary morskie podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności p. nadbrzeżnego.

1. Morski pas przyległy

Def.: obszar morza otwartego o określonej szerokości, przylegający do zew. Gr. M. teryt., na którym p. nadbrzeżne sprawuje w odniesieniu do obcych statków kontrolę w specjalnie przewidzianych dziedzinach i w ograniczonym zakresie.

• od XVIII w., zwłaszcza w czasach prohibicji

• taka sama jurysdykcja jak na morzu terytorialnym

• nadzór wykonywania ustaw: celnych, skarbowych, imigracyjnych, sanitarnych

• max. 24 mile morskie od LINII PODSTAWOWEJ

2. Morska strefa ekonomiczna i strefa rybołówstwa

• max. 200 mil morskich od linii podstawowej

• Strefa rybołówstwa - p. określa limit odłowów, jeśli nie może samo go wykorzystać, może dopuścić inne państwa do łowienia w drodze porozumień.

• Wyłączna strefa ekonomiczna:

• brak precyzji art. 59 KJ - nie morze otwarte i nie terytorium = obszar specjalny (→ jeśli konflikt - nie wiadomo jak go rozwiązywać)

• p. ma suwerenne prawa do badania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi oraz jurysdykcję w zakresie ustanawiania i użytkowania sztucznych wysp (NIE MAJĄ STATUSU WYSP; ew. strefy bezp. - <500m), instalacji i urządzeń, morskich badań naukowych i ochrony środowiska morskiego.

• Wszystkie p. korzystają z wolności żeglugi i przelotu, układania rurociągów i kabli, oraz innych zgodnych z PMP sposobów korzystania z morza

• Zasoby żywe - zasada optymalnego wykorzystania

• Ekskluzywne pr. Wykorzystania zasobów mineralnych

3. Szelf kontynentalny:

• „półka kontynentalna”

• KG 1958 - zew. Granica szelfu - głębokość wody <200 metrów ale możliwość eksploatacji (brak wyraźnie sprecyzowanej granicy zewnętrznej szelfu)

• KJ 1982 - granica szelfu nie może przekroczyć 350 mil morskich od linii podstawowej lub 100 mil od izobaty 2,5 tyś metrów

• Morze Bałtyckie - jeżeli szelf wykracza poza 200 mil - umowy o delimitacji

<Trzy organy wyznaczone przez konwencje Jamajską: Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza w Hamburgu, Komisja do Spraw Delimitacji Szelfu Kontynentalnego w Nowym Yorku i Międzynarodowa Organizacja Dna Morskiego w Kingston na Jamajce, do których wnosi się opłaty za eksploatacje szelfu poza strefą 200 mil morskich>

• opłaty za eksploatacje szelfu poza strefą 200 mil morskich: do 5 lat = 0%, 6 = 1%, 7 =2%, 8 = 3%, 9 = 4%, 10 = 5%, 11 = 6%, a od 12 = 7% i się nie zmienia.

• Prawa P nadbrzeżnego - państwo nadbrzeżne wykonuje nad szelfem prawa suwerenne w celu badania i eksploatacji jego naturalnych zasobów, prawa te mają charakter ekskluzywny - jeśli nawet państwo nadbrzeżne nie bada lub nie eksploatuje zasobów szelfu, żadne inne p nie mogą tego robić lub zgłaszać jakichkolwiek roszczeń

• Obszary morskie poza granicami jurysdykcji państwowej.

A. Morze otwarte:

Def.: Wody morskie znajdujące się poza granicami jury dykcji państwowej (od 1982 za wyłączną strefą ekonomiczną).

• Zasada wolności morza (pierwszy Grocjusz) - wszystkim przysługuje prawo rozsądnego czerpania pożytków z morza otwartego, którego obszary nie podlegają i nie mogą być poddane zwierzchnictwu terytorialnemu żadnego z podmiotów:

• KG 1958 - 4 wolności:

a) Wolność żeglugi - każde państwo ma prawo korzystania z morza otwartego dla żeglugi wszystkich swoich statków handlowych oraz okrętów wojennych, konieczność istnienia między państwem przynależności a statkiem rzeczywistego związku. Statki i okręty podnoszące banderę określonego państwa podlegają na morzu otwartym prawu i władzy tylko tego państwa, są one wykonywane przez okręty wojenne danego państwa. Wyjątki od zasady niepodlegania statków na morzu otwartym władzy innych państw: 1. PRAWO WIZYTY I REWIZJI gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że obcy statek trudni się a) piractwem, b) Handlem niewolnikami, c) mimo żeglowania pod obcą banderą, lub mimo odmowy wywieszenia swojej bandery ma w rzeczywistości tę samą przynależność państwową co okręt wojenny, d) (KJ 1982) gdy istnieje podejrzenie, że statek nie ma żadnej przynależności, lub zajmuje się nadawaniem z morza otwartego niedozwolonych programów radiowych i telewizyjnych (prawo zajęcia + prawo wykonywanie jurysdykcji karnej); 2. PRAWO POŚCIGU prawo państwa nadbrzeżnego do ścigania obcego statku gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że statek lub członkowie załogi albo pasażerowie dopuścili się naruszenia praw lub przepisów prawa nadbrzeżnego, można go rozpocząć po daniu widocznego/ słyszalnego sygnału. Pościg powinien być kontynuowany bez przerwy, kończy się on w momencie zatrzymania ściganego statku, lub gdy ten wpłynie na morze terytorialne państwa trzeciego.

+ uregulowania traktatowe

+ 1969 - konwencja brukselska „ O interwencji p. nadbrzeżnego w razie katastrofy mu zagrażającej” (1967 - GB tankowiec Torrey Canyon)

b) Wolność rybołówstwa - nie ma charakteru absolutnego i może podlegać uzgodnionym ograniczeniom.

c) Wolność zakładania kabli i rurociągów

d) Wolność przelotu

e) (KJ 1982) Wolność budowania sztucznych wysp

f) Wolność badań naukowych - tylko w celach pokojowych, bez naruszania konwencji i przepisów oraz p0raw innych

B. Dno mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej:

• problem wydobycia tzw. Konkrecji polimetalicznych

• 1970 - ONZ - Deklaracja zasad dot. dna mórz i oceanów - wspólne dziedzictwo ludzkości (= nie można wysuwać żadnych roszczeń co do tego obszaru, sprzecznych z jego statusem m-nar., można go wykorzystywać tylko w celach pokojowych, badania i eksploatacja dla dobra całej ludzkości (szczególnie p. rozwijających się))

• KJ 1982 - „obszar m-nar” (znajdujący się po zew. gr. Szelfu kontynentalnego) został uznany za wspólne dziedzictwo ludzkości - zakaz zawłaszczenia, zgłaszania roszczeń do suwerenności lub suwerennych praw. Prawa do obszaru są prawami całej ludzkości, w imieniu której funkcjonować ma Organizacja Dna Morskiego (Kingston). Korzyści osiągane z eksploatacji obszaru będą dzielone przez Zgr. Org. Na zasadzie niedyskryminacji. Eksploatacja może być, zgadnie z tzw. Systemem równoległym, prowadzona przez Przedsiębiorstwo ODM, bądź w porozumieniu i pod kontrolą ODM przez p.-strony oraz osoby fizyczne i prawne posiadające ich obywatelstwo.

• Międzynarodowe kanały i cieśniny morskie

A. Cieśniny międzynarodowe

Def.: Naturalne przesmyki wodne łączące morza i oceany, niezbędne do żeglugi m-nar.. Cieśniny łączące morza, nad których brzegami znajdują się teryt. Różnych p. i stanowiące z w zw. z tym m-nar. szlaki komunikacyjne.

<Cieśniny terytorialne - nie można zawieszać prawa nieszkodliwego przepływu.>

• Prawo przejścia tranzytowego - prawo korzystania z wolności żeglugi i przelotu wyłącznie w celu szybkiego i nieprzerwanego tranzytu przez cieśniny, przysługujące wszystkim statkom (cywilnym i wojskowym, okręty podwodne mogą przepływać w zanurzeniu). Statki i okręty nie mogą stanowić zagrożenia dla p. nadbrzeżnego, okręty wojenne mają zakaz manewrów, strzelań itp., zakaz jakichkolwiek działań niezwiązanych z tranzytem. Państwa nadbrzeżne dysponują prawem wyznaczenia szlaków morskich przez cieśniny i systemów rozgraniczeń ruchu.

• Cieśniny, których status regulują osobne um. M-nar.: Cieśniny Bałtyckie (1857 - tr. Kopenhaski - de facto całkowita swoboda tranzytu dla statków handlowych), Cieśnina Magellana (1881 - Buenos Aires - neutralizacja, swoboda żeglugi 4all, 1941 - zniesienie neutralizacji, zakaz żeglugi w nocy, po II W.W. powrót do 1881),

• Cieśniny Czarnomorskie - 3 okresy regulacji ich statusu:

• Zamknięcie cieśnin (M. Czarne wew. morzem Cesarstwa Wschodniorzymskiego a potem Turcji) - całkowita swoboda jednostronnego regulowania przepływu przez cieśniny przez Bizancjum/Turcję.

• status prawny cieśnin określany jest bilateralnymi umowami TUR-ROS (od 1774 r. - swoboda przepływu statków handlowych ROS)

• status prawny cieśnin określają porozumienia wielostronne - od konf. Londyńskiej 1841 - utrzymanie swobody przepływu statków handlowych, zamknięcie cieśnin dla wszystkich okrętów wojennych), 1856 - tr. Paryski 1841 + neutralizacja Morza Czarnego, 1923 -Lozanna, ograniczenia dla TUR, otwarcie cieśnin dla okrętów wojennych wszystkich p., 1936 - konw. Z Montreux - zasada wolności przepływu i żeglugi w cieśninach pod warunkiem, że TUR pozostanie neutralna.

• okręty wojenne państw czarnomorskich → wolny przepływ bez ograniczania tonażu (pod warunkiem uprzedzenia)

• lekkie okręty → wolny przepływ pod warunkiem uprzedzenia

• pozostałe okręty wojenne → przepływ okrętów max 15 tys. ton. Na raz na Morzu Czarnym mogą przebywać okręty innych państw o tonażu max 45 tys. ton.

• gdy Turcja jest stroną wojny → sama decyduje o wolności przepływu

B. Międzynarodowe kanały morskie

Def.: sztuczne drogi morskie łączące dwa otwarte dla żeglugi m-nar. obszary morskie. W kanałach stanowiących wody wew. p. obowiązuje wolność żeglugi, ustanowiona um. M-nar. (nie dot. to tzw. Strefy kanału - teryt. P.)

• Kanał Sueski - 1888 (GB, AUS-HUN, FRA, ESP, HOL, GER, ROS, ITA) - pełne otwarcie kanału Sueskiego, 1956 -nacjonalizacja kanału przez EGI)

• Kanał Panamski (1901 - Hay-Pouncefote, 1903 - USA-PAN → USA 10 mil od środka kanału), 1978 (1999) - USA oddają PAN pełną jurysdykcję nad kanałem

• Kanał Kiloński (1919 - kom. M-nar, ZWYCZAJ - swoboda żeglugi)

• Kanał Koryncki (pr. GRE + um. 2-stronne)

Morze

3. Obszary niepodlegające jurysdykcji p.:

1. m. otwarte

2. „obszar” (dno mórz i oceanów poza szelfem kontynentalnym: „wspólne dziedzictwo ludzkości)

1. Obszary podlegające pełnej jurysdykcji p. - cz. Teryt. P. nadbrzeżnego, również pod wodą i w powietrzu. :

1. Morskie wody wew.

2. m. teryt.

3. (Ew.) wody archipelagowe

2. Morskie strefy specjalne (jurysdykcja funkcjonalna):

1. morski pas przyległy

2. wyłączna strefa ekonom. (/wyłączna strefa rybołówstwa)

3. szelf kontynentalny

---