Irmina Brych, fizjoterapia II rok, grupa III

Prąd stały i jego wykorzystanie. Reakcje pod elektrodami.

Prąd stały w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia. Jest stosowany w fizjoterapii do wielu zabiegów leczniczych. Prąd stały posiada również nazwę prądu galwanicznego, jednak nazwa ta nie jest zbyt dokładna, ponieważ prąd galwaniczny uzyskuje się z ognia galwanicznego.

Stały prąd elektryczny uzyskuje się przy pomocy aparatów wyposażonych w obwód wytwarzający ten właśnie rodzaj prądu.

Podczas przepływu prądu stałego w tkankach wytwarza się wiele zjawisk fizykochemicznych oraz fizjologicznych. Zaliczamy do nich

• Zjawiska elektrochemiczne

• Zjawiska elektrokinetyczne

• Zjawiska elektrotermiczne

• Reakcje nerwów i mięśni na prąd stały

• Odczyn ze strony naczyń krwionośnych

W terapii prądem stosujemy zawsze 2 elektrody. Ułożenie elektrod może być różna. W ułożeniu podłużnym nerwy obwodowe pomimo tego, że mają mniejszą zawartość wody, przewodzą sześciokrotnie lepiej niż mięśnie. W ułożeniu poprzecznym przepływ przez mięśnie wykazuje czterokrotnie mniejsze przewodnictwo niż w układzie podłużnym.

Przewodzenie przez narządy mięśniowe zależne jest od zawartości krwi, tkanki łącznej w budowie oraz zawartości elektrolitów w danym narządzie.

Opór w przewodzeniu wzrasta w miarę zwiększania odległości między elektrodami, a maleje proporcjonalnie do rozmiarów powierzchni elektrod.

Wyróżniamy elektrody o biegunie - (katoda) i + (anoda).

W zależności od bieguna, elektrody mają różny wpływ na tkanki.

Anoda działa kojąco i pod nią powstają jony wodorowe, oraz zwiększa się kwasowość skóry. Katoda działa bodźcowo i pod nią powstają jony OH- oraz zwiększa się zasadowość skóry.

W terapii prądem stałym wykonuje się zabiegi:

• Galwanizacji

• Jonoforezy

• Kąpieli elektryczno- wodnych

Galwanizacja:

Metodyka:

Wykorzystuje się elektrody płaskie i o specjalnym kształcie wykonane z folii cynowej.

Dawkę natężenia ustala się w zależności od:

- powierzchni elektrody czynnej (mniejszej),

- czasu trwania zabiegu,

- rodzaju i umiejscowienia schorzenia,

- wrażliwości chorego na prąd elektryczny

Jeśli jedna z elektrod jest ruchoma jest to galwanizacja labilna.

Jeśli obie elektrody umocowane są do ciała mówimy o galwanizacji stabilnej.

W zależności od ułożenia elektrod w stosunku do osi długiej części ciała wyróżnia się galwanizację:

- podłużną

- poprzeczna

W zależności od bieguna prądu przyłożonego do elektrody czynnej wyróżniamy galwanizację:

- anodową

- katodową

W zależności od obszaru wyróżniamy galwanizację:

- miejscową

- ogólną

W zależności od ułożenia i pożądanego efektu wyróżniamy galwanizację:

- wstępującą

- zstępującą

Reakcje pod elektrodami:

Anoda:

• Zmniejszenie pH skóry

• Zmniejszenie napięcia mięśniowego

• Hiperpolaryzacja włókien nerwowych

• Mierne zaczerwienienie skóry

• Zmniejszenie pobudliwości

Katoda:

• Zwiększenie pH skóry

• Zwiększenie napięcia mięśniowego

• Depolaryzacja włókien nerwowych

• Intensywne zaczerwienienie skóry

• Wzrost pobudliwości

Dawki natężenie prądu:

- dawka słaba- od 0,01 do 0,1 mA\cm2 powierzchni elektrody

- dawka średnia- do 0,03 mA\cm2 powierzchni elektrody

- dawka mocna - do 0,5 mA\cm2 powierzchni elektrody

Czas działania prądu ma wpływ na odczyny i zmiany zachodzące w tkankach. Zależy to od ilości dostarczonej energii, tzn. od iloczynu natężenia i czasu. W związku z tym założeniem przy krótkim czasie przepływu prądu, możemy stosować jego duże dawki. Czas zabiegu waha się w przedziale 10 -30 minut, zwykle jednak zabieg trwa 15-20 minut.

Zasady wykoania zabiegu:

- przestrzeganie wskazań lekarskich

- sprawdzenie zaburzeń czucia u chorego

- dokładne oczyszczenie skóry

- pouczenie o zachowaniu spokoju podczas zabiegu

- osłonięcie folią ubytków skóry w miejscu wykonywania zabiegu

- płynne i wolne zmiany natężenia prądu

- czystość podkładów

- stały kontakt z chorym podczas zabiegu

- natychmiastowe przerwanie zabiegu w przypadku zgłoszenia pieczenia lub innych niepokojących zmian przez pacjenta

Wskazania:

• Nerwobóle,

• Bóle mięśniowe,

• Porażenia wiotkie,

• Przewlekłe zapalenia mięśni obwodowych, splotów nerwowych, korzonków nerwowych,

• Dyskopatia,

• Choroby reumatyczne mięśni i stawów

• Zaburzenia naczyniowe i naczynioruchowe,

• Źle gojące się złamania

Przeciwwskazania:

• metal na ciele wewnątrz i zewnątrz

• zmiany na skórze (ubytki, skaleczenia, narośla, pieprzyki)

• gorączka

• ostre stany zapalne

• porażenia spastyczne

• choroby nowotworowe

• zapalne stany ropne

Jonoforeza

Zabieg elektroleczniczy w którym za pomocą prądu stałego wprowadzane są do tkanek jony działające leczniczo. Do zabiegów tych mogą być uzywane tylko związki ulegające dysocjacji elektrolitycznej. Odbywa się to na zasadzie odpychania jonów jednoimiennych.

Metodyka:

• aparat z prądem galwanicznym

• czysta skóra pacjenta

• pierwszy zabieg krótszy niż 10 minut

• całość zabiegu 10-20 minut, przeważnie 15

• obserwacja zaczerwienienia

• gruby podkład, większy od elektrody

• podkład zwilżony ciepłą wodą

• elektroda czynna z lekiem

• elektrody cynowe

• kolejność układania na skórze: podkładelektrodafoliaopaska, taśma itp.

• rozmiar i kształt elektrod dobiera się w zależności od okolicy ciała i rodzaju schorzenia

• natężenie prądu - zwykle słabe- od 0,01 do 0,1 mA\cm2 powierzchni elektrody

• kontrola odczuć pacjenta

• w przypadku ubytku naskórka zabezpiecza się folia plastikową lub wazeliną kosmetyczną

• sprawdzenie odczynu na skórze po zabiegu

• ważna jest świeżość roztworów

• bezwzględna czystość naczyń

• podkłady są jednorazowego użytku

• podkłady pośrednie dokładnie oczyścić po zabiegu

• w przypadku leków uczulających należy najpierw wykonać próbę uczuleniową u pacjenta

Niektóre leki podawane spod anody:

• butapirazol

• chlorek wapnia 1-2%

• chlorowodorek adrenaliny

• chlorowodorek histaminy

• chlorowodorek nowokainy

• halidor

• hirudoid

• lignokaina

• mydocalm

• pridazol

• siarczan cynku

• siarczan neomycyny

• siarczan strelitomycyny

• witamina C

• tantum verde (żel)

• chlorek litu

• histamina

• acetylocholina

• contratubex

• kinetin 150 j.

• xylokaina

• lidokaina

• epinefryna

Niektóre leki podawane spod katody:

• jodek potasu

• salicylan sodu

• kwas octowy

• hydrocortison

• olfen- żel

• fastum- żel

• volt aren- żel

• reparil- żel

• naproxen- żel

• mobilat- żel

• algeral- krem

• pochodne diclokalenu

• traumon

• solidacortin

• heparyna

• exirudin

• ketoprofen

• piroxican

• butazon

• indomethacin

Wskazania:

• blizny, przykurcze bliznowate (jod)

• stany zapalne gałki ocznej, obwodowe zaburzenia naczynioruchowe, zespół Sudecka, utrudniony zrost kostny (wapń)

• przyżeganie trudno gojących się owrzodzeń, drożdżyca paznokci (cynk)

• nerwobóle, zespół rwy kulszowej, bóle głowy, zaburzenia wymowy, dychawica oskrzelowa (prokaina\lidokaina)

• samorodna sinica kończyn, odmroziny, zespół bólowy rwy kulszowej, przewlekłe stany zapalne stawów i zapalenia okołostawowe, owrzodzenia troficzne (histamina)

• stany zapalne gałki ocznej, stany bólowe (adrenalina)

• bakteryjne stany zapalne skóry i tkanek miękkich (antybiotyki)

• stany zapalne skóry, tkanek miękkich, drobnych stawów i pochewek ścięgnistych, stany zapalne gałki ocznej (hydrokortyzon\ Solu-Dacortin)

• zaburzenia w ukrwieniu nerwu wzrokowego i siatkówki, zaburzenia ukrwienia obwodowego (tolazolina)

Przeciwwskazania:

Nie odbiegają od przeciwwskazań do galwanizacji

Kąpiele elektryczno- wodne

Są to zabiegi w których część lub całe ciało znajduje się w wodzie i zostaje poddane działaniu prądu stałego. Wyróżnia się kąpiele komorowe oraz całkowite.

Kąpiel komorowa:

- woda o temperaturze 35-38 st.

- wanienki wykonane z fajansu Lu sztucznego tworzywa źle przewodzącego prąd

- działanie czterokomorowej kąpieli zależy od kierunku przepływu prądu

Kąpiel ze wstępującym przepływem prądu:

• zwiększenie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego

• zwiększenie odpływu krwi żylnej z kończyn dolnych i narządów objętych „dorzeczem” żyły wrotnej

• zwiększenie dopływu krwi tętniczej do płuc i kończyn górnych

• zwiększenie odpływu krwi żylnej z serca do płuc

Kąpiel o zstępującym kierunku prądu:

• obniżanie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego

• zwiększenie dopływu krwi z krążenia małego do serca

• zwiększenie odpływu krwi żylnej z płuc i kończyn dolnych

• zwiększenie dopływu krwi tętniczej do narządów objętych „dorzeczem” żyły wrotnej oraz do kończyn dolnych

Metodyka:

• wanienki wypełnione do 2\3 objętości wodą o temp. 35-40 st.

• w przypadku zaburzeń krążenia u pacjenta- temp. Wody powinna odpowiadać punktowi cieplnemu obojętnemu skóry

• przed rozpoczęciem zabiegu fizjoterapeuta dokonuje próby wkładając swoje ręce do wanienek

• chory siada na stołku i powoli zanurza KKD, następnie KKG, włączenie prądu, zwiększenie do żądanej wartości

• unika się stosowania prądów zmiennych

• natężenie prądu waha się od 10 do 30 mA a czas od 10 do 20 minut

• nadzór nad pacjentem

Wskazania:

• zapalenia wielonerwowe

• nerwobóle

• niedowłady

• zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa

• choroba zwyrodnieniowa stawów,

• nerwica wegetatywna

• zaburzenia ukrwienia obwodowego

Przeciwwskazania:

• podciśnienie tętnicze

• znaczne nadciśnienie tętnicze

• stany gorączkowe

• niewydolność krążenia

Kąpiel całkowita:

Wykonuje się w specjalnej wannie w której ścianach umieszczone są duże płaskie elektrody węglowe.

Temperatura wody wynosi 34-38 st. Do wody dodaje się niekiedy wyciągi roślinne. W uzdrowiskach używa się wód mineralnych.

Metodyka:

- po dokonaniu próby, zanurza się chorego w wodzie

- po włączeniu prądu zwiększa się jego natężenie do odpowiedniej wartości

- nie wolno nagle wyłączać prądu

- natężenie prądu wynosi od 20 do 50 mA

- czas zabiegu 5-15 min

- częstotliwość: 2x w tygodniu

Wskazania:

• zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa

• choroba zwyrodnieniowa stawów

• niedowłady

• nerwobóle

Bibliografia:

1. Elektroterapia. Zasady i zastosowanie- Joseph Kahn

2. Nowoczesna elektroterapia- wybór zagadnień- Andrzej Franek, Ewa Franek, Anna Polak. Pod redakcją Andrzeja Franka

3. Fizykoterapia- Tadeusz Mika

---