DEFINICJE POSTAWY CIAŁA
Postawa ciała jest to przestrzenne ułożenie aparatu oporowego kształtowane przez czynności ruchowe a warunkujące działanie narządów (N. Wolański, 1975 ).
Postawa jest to taki układ ciała, jaki przyjmuje człowiek w swobodnej, naturalnej, nawykowej pozycji stojącej, spionizowanej (red. J. Ślężyński, 1992).
Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała oraz położenie poszczególnych odcinków tułowia i nóg. Postawa ciała jest nawykiem ruchowym, kształtującym się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz związanym z codzienną działalnością człowieka (M. Kutzner-Kozińska, 1983).
PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA
J. Nowotny określa prawidłową taką postawę ciała , jaka reprezentowana jest najliczniej wśród zdrowych rówieśników o identycznej płci i zbliżonych cechach psychofizycznych. W odniesieniu do tak rozumianej definicji rodzi się potrzeba uwzględnienia normy rozwojowej i skonstruowania takiej metody oceny postawy ciała, która by te kryteria uwzględniała (red. J. Ślężyński, 1992).
T. Kasperczyk prawidłową postawę ciała określa w sposób opisowy wymieniając składowe elementy wraz z ich krótką charakterystyką. Za cechy jej uważa: prawidłowe ustawienie głowy, fizjologiczne wygięcie kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej, dobrze wysklepioną klatką piersiowa, której przednia ściana jest najdalej wysuniętą częścią ciała ku przodowi, symetrycznie podpartą miednicą na głowach kości udowych, prostymi kończynami i prawidłowym wysklepieniem stóp (T. Kasperczyk, 1994).
J. Ślężyński postawą prawidłową nazywa taki układ ciała, jaki spotykany jest najczęściej u populacji osób zdrowych w danym okresie ontogenezy, zapewniający optymalną wydolność statodynamiczną i odpowiednie warunki do funkcjonowania wszystkich narządów, układów organizmu człowieka (red. J. Ślężyński, 1992).
Według R. Klappa doskonała postawa ciała istnieje tylko w sztuce i jest pojęciem umownym (B. Klapp, 1966 za J. Nowotny, 1998).
WADY POSTAWY
T. Kasperczyk za wadę postawy uważa odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwych danej kategorii wieku, płci i budowy somatycznej. Wady postawy można podzielić na proste (błędy postawy) i złożone.
Postawa wadliwa to taki jej stan, w którym nastąpiło zdeformowanie kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy, kończyn dolnych. Orzekanie o postawie (prawidłowa, wadliwa) powinno opierać się na ścisłych kryteriach, znamiennych dla danej metody oceny postawy ciała (T. Kasperczyk, 1992).
Do grupy wad postawy (błędów) zaliczane są najczęściej: nieprawidłowe ustawienie głowy (głowa pochylona lub wysunięta do przodu), łopatek (niesymetryczne odstające łopatki), barków (wysunięte do przodu lub asymetryczne). Za wady postawy o charakterze złożonym uważa się wady pleców, skoliozy, wady klatki piersiowej i kończyn dolnych (M. Kutzner-Kozińska, 1983).
KLASYFIKACJA METOD OCENY POSTAWY CIAŁA
(wg R. Przewędy, 1962)
1. Wzrokowa ocena sylwetki
Kryterium stanowią tu wzorce (typy) postawy, do których porównuje się badanego. Do popularniejszych należą typologie: Staffela, Browna, Crooka oraz Wolańskiego.
2. Wzrokowa ocena wybranych elementów postawy
Spotyka się tu dwa rozwiązania: jedno polegające na opisie postaw według z góry przyjętego schematu (metoda opisowa) np. schemat Klappa, drugie - znacznie powszechniejsze - to punktowanie (metoda punktowania) np. wg Kasperczyka, Stobieckiej.
3. Metoda sylwetek zarejestrowanych za pomocą fotografii, cieniografii i konturografii
Przykładami tych metod są: Postawomierz Motta, metoda fotometryczna Layonta, metoda sylwetkowego badania postawy ciała Lewickiej.
4. Metody oceny poszczególnych elementów postawy ciała przy użyciu różnego rodzaju aparatury pomiarowo-rejestrującej (rysunkowej)
Należą do nich m.in.: przyrządy kołeczkowe, pantograf Gilewicza, metoda sferosoamtometryczna wg N. Wolańskiego, antroposferometr Jachowicza, metoda Iwanowskiego.
5. Metody oceny oparte na kryterium linii pionowych i poziomych, linii symetrycznych kątów, na zasadzie równowagi mechanicznej i symetrii ciała
6. Nowoczesne techniki badania postawy ciała
Przykłady: technika Mory, metoda ISIS, posturometr-S wg W. Śliwy.
Karta badań składa się z dwóch części.
I Opisowa część danych zawartych w karcie.
Część opisowa zawiera:
a) dane identyfikacyjne badanego dziecka (imię, nazwisko, data urodzenia),
b) miejsce i data badania,
c) dane antropometryczne dotyczące pacjenta: wysokość ciała, masa ciała, (dodatkowo w zależności od potrzeb: długości, obwody, zakresy ruchomości kończyn dolnych i górnych),
d) opis sylwetki dokonany drogą analizy komputerowej na podstawie pomiarów przeprowadzonych Posturometrem-S, dotyczący:
- ustawienia barków, łopatek,
- asymetrii ustawienia miednicy,
- opis kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej,
- opis kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej.
II Graficzna część - obrazowego zapisu przeprowadzonego badania.
Część graficzna karty przedstawia:
a) obrys sylwetki człowieka, na której uwidocznione są asymetrycznie rozmieszczone punkty antropometryczne (wyrostki barkowe łopatek, kąty dolne łopatek),
b) w płaszczyźnie strzałkowej wykres kręgosłupa (od C7 do L5) analizowany wg typologii Wolańskiego w modyfikacji E. Zeyland-Malawki (typ kifotyczny I-III, typ równoważny I-III, typ lordotyczny I-III) (E. Zeyland-Malawka, 1993),
c) w płaszczyźnie czołowej wykres kręgosłupa (od C7 do L5) ukazujący:
- boczne skrzywienia kręgosłupa (skoliozy - skrzywienia 13i powyżęj, skoliozy śladowe - skrzywienia 10- 12),
- asymetrie ustawienia kręgosłupa,
- kręgosłup w płaszczyźnie czołowej w normie z zaznaczonymi punktami antropometrycznymi (wyrostki barkowe łopatek, kąty dolne łopatek, kolce biodrowe tylne górne).
Wykrywanie przykurczy w stawach rzutujących na postawę ciała
Przykurcz w stawach barkowych - test ścienny
Przykurcz zginaczy stawu biodrowego - test Langego, test Thomasa
Przykurcz mięśni kulszowo goleniowych- objaw Lassequa
Badanie mięśnia pośladkowego średniego- objaw Trendelenburga, objaw
Duchenne'a
Badanie ruchomości kręgosłupa
Badanie siły i wytrzymałości siłowej mięśni posturalnych
ocena mięśni grzbietu
ocena mięśni brzucha
ocena prostowników stawu biodrowego