Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)
Geneza Europejskiej Strefy Wolego Handlu
EFTA (z ang. European Free Trade Association) powstała na podstawie Traktatu podpisanego 4 I 1960 roku w Sztokholmie. Traktat zawarły Austria, Dania, Wielka Brytania, Norwegia, Portugalia i Szwecja. W 1970 roku przystąpiła Islandia, w 1986 roku Finlandia,
a Lichtenstein w 1991 roku. Początkowo EFTA była organizacją konkurencyjną wobec Wspólnot Europejskich, ale wobec przystąpienia większości jej członków do Unii Europejskiej, staje się organizacją o marginalnym znaczeniu. W późniejszych latach nastąpiły pewne roszady, przykładowo, w związku z przystąpieniem do EWG - EFT-ę opuściły kolejno Anglia i Dania (1972), Portugalia(1986) oraz Austria, Finlandia i Szwecja(1995). Obecnie do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu należą: Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein i Islandia.
Traktat Sztokholmski przewidywał stopniowe eliminowanie barier celnych dla produktów przemysłowych, w terminach pokrywających się z analogicznymi działaniami
w krajach EWG. Nie obejmował produktów rolnych, ani rybołówstwa morskiego (ze względu na istotność tej branży dla krajów skandynawskich). Konwencja Sztokholmska stawiała sobie zatem głównie zadania gospodarcze.
Główne cele EFTA:
przyczynianie się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego, ale również
pełne zatrudnienie, wzrost wydajności pracy, utrzymywanie stabilności finansowej oraz wzrost stopy życiowej
zapewnienie uczciwych warunków konkurencji w wymianie handlowej
równe warunki w dostępie do surowców
wreszcie - przyczynianie się do harmonijnego rozwoju i ekspansji rozwoju światowego oraz usuwanie barier rozwoju.
Struktura instytucjonalna EFTA:
EFTA nie miała rozbudowanej struktury instytucjonalnej, nie tworzyła niezależnych komisji reprezentujących wspólny punkt widzenia wobec poszczególnych rządów
i ograniczyła właściwie swoją strukturę do Sekretariatu z siedzibą w Genewie.
Sekretariat wraz z Sekretarzem Generalnym odpowiedzialny jest za obsługę administracyjną Rady EFT-y oraz poszczególnych Komitetów tworzących strukturę Stowarzyszenia. Językiem urzędowym ustanowiono język angielski.
Istniała również Rada Ministrów (Rada EFT-y, główny organ EFT-y), w której decyzję podejmowano na zasadzie jednomyślności. Rada, zgodnie z międzynarodowym charakterem Stowarzyszenia miała charakter głównie mediacyjny. Nadzorowała i nadzoruje wykonanie postanowień umowy, wskazuje nowe możliwości i działania, jakie należy podjąć, by realizować cele stowarzyszenia. Zadanie jej polega również na inicjowaniu i korelowaniu współpracy z innymi podmiotami międzynarodowej sceny gospodarczej. Rada może wydawać decyzje,(które nie mają natychmiastowej mocy prawnej, wprowadzane są stopniowo przez odpowiednie instytucje państw stowarzyszonych) oraz zalecenia (nie mają mocy wiążącej). Rada składa się z przedstawicieli państw członkowskich w randze ministra. Działa w dwóch porządkach. Pierwszy stanowi forum ministrów państw stowarzyszonych, którzy spotykają się dwa razy w roku. Druga forma spotkań jest bardziej cykliczna i stała. Są to spotkania stałych przedstawicieli, odbywane w trybie dwukrotnym w ciągu miesiąca. Państwa po kolei przewodniczą Radzie. Siedzibą jej, podobnie jak Sekretariatu, jest Genewa.
Poza tym strukturę Stowarzyszenia stanowią: Komitet Doradczy oraz Komitet Przedstawicieli Parlamentów Państw EFTA.
Komitet Doradczy składa się z przedstawicieli życia społeczno-gospodarczego z państw członkowskich. Nie może ich być więcej niż pięciu, a osoby te nie reprezentują państw członkowskich. Stały Komitet Państw EFTA wspomagany jest w swoich pracach przez Trybunał EFTA.
Komitet Przedstawicieli Parlamentów składa się z osób desygnowanych przez parlamenty krajowe, ma głównie funkcje doradcze i kontrolne.
Ustanowiono również kilka (dokładnie- dziesięć) komitetów specjalnych, które miały za zadanie zajmowanie się poszczególnymi problemami wchodzącymi w zakres handlu, gospodarki, barier technicznych w handlu, ceł oraz systemu konsultacji. Są to między innymi: Komitet Ekonomiczny, Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu, Komitet ds. Pochodzenia i Ceł, Komitet Konsultacyjny, Komitet Przedstawicieli Parlamentu .
W strukturze organizacyjnej EFT-y znajduje się jeszcze Zarząd Audytorów jako instytucja zarządzająca finansami Stowarzyszenia.
W 1991 roku został podpisany układ o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
w którego działaniach uczestniczą państwa członkowskie EFTA (oprócz Szwajcarii).
Proces znoszenia barier handlowych w EFTA:
1 etap - znoszenie ograniczeń celnych i ilościowych w imporcie, wyeliminowanie opłat z tytułu podatków.
wprowadzenie opłat granicznych
zakaz stosowania ceł eksportowych
zakaz zwrotu ceł od surowców pochodzących z importu zużytych w wyrobach eksportowych
możliwość zastosowania klauzul zabezpieczających ( w sytuacji wystąpienia problemów gospodarczych w państwie)
2 etap - reguły konkurencji.
zakaz stosowania subsydiów w eksporcie i innych działań protekcjonistycznych przez państwa stowarzyszone
procedury dotyczące zamówień publicznych ( zakaz dyskryminacji)
stosowanie środków antydumpingowych w celu wyeliminowania nieuczciwego importu
przepływ siły roboczej (tylko w ramach pomocy w działalności przedsiębiorstw ponadnarodowych)
3 etap- znoszenie barier technicznych w handlu.
podpisanie konwencji i programów o wzajemnym uznawaniu norm technicznych ( 9 takich dokumentów)
ustanowienie wspólnego oznakowania technicznego towarów pochodzących ze EFT-y
Europejska Strefa Wolnego Handlu odniosła sukces. Jego wymierne efekty to przyspieszenie wzrostu gospodarczego i zwiększenie wzajemnych obrotów handlowych. Istotną rolę odegrała również EFTA w nawiązywaniu kontaktów handlowych z krajami wyzwalającymi się w latach 90. spod wpływów ZSRR poprzez stwarzanie wizji paneuropejskiej strefy wolnego handlu. Przyczyniło się to do intensyfikacji późniejszego dzieła zjednoczenia na kontynencie europejskim. Z kolei minusem tego stowarzyszenia było traktowanie EFTA jako organizacji tymczasowej, etapem przejściowym, przed przystąpieniem do EWG.
1