Krysik Martina, Grupa 3, Administracja, stacjonarne
Temat: Kryminologiczne aspekty przestępczości powrotnej.
Przestępca powrotny to taka osoba, która została co najmniej raz skazana za popełnione przestępstwo i która ponownie zostaje skazana za przestępstwo. Jest to więc osoba skazana co najmniej dwa razy za popełnione przestępstwo. W języku prawniczym powrót do przestępstwa, ponowne popełnienie przestępstwa określana jest jako recydywa.
Recydywa to prawnokarna konstrukcja powrotu do przestępstwa. Nie każdy przestępca powrotny traktowany jest jako ponownie skazany. Zgodnie z art. 64 ust. 1 Kodeksu Karnego przestępca powrotny to taki, który poprzednio został skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne; odbył karę co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności; został skazany za popełnione w ciągu 5 lat po odbyciu kary umyślne przestępstwo podobne do tego, za które był już poprzednio skazany. Przy czym jest to recydywa zwykła. Wyróżnia się obok niej recydywę wielokrotną, którą ust. 1 dopełnia wraz z ust. 2 tego samego artykułu k.k, dodając odbycie łącznie co najmniej roku pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary - przestępca ponownie popełnia czyn karalny umyślnie.
Recydywa z języka łacińskiego recedere oznacza ponownie wpadać, nawiązuje do powtórności, do ponownego popadnięcia w daną sytuację. Recydywę jako zjawisko przestępczości ujmuje się w wielu aspektach. Jest to termin wieloznaczny. Wśród nich jest pojęcie recydywy w aspekcie kryminologicznym. Recydywą z znaczeniu kryminologicznym jest zjawisko powrotności do przestępstwa, którego stwierdzenie jest zależne od kryteriów ustawowych, w tym sensie, że przyjmuje się ją bez względu na to czy sprawca został skazany. To czy przestępca poniósł negatywne konsekwencje prawne nie jest ważne. Recydywa to występowanie wielokrotnie w społeczeństwie przestępczości powrotnej. Przestępczości powrotnej jako zjawiska gdzie ponowne przestępstwo dokonywane jest przez tą samą osobę. Terminem recydywiści obejmuje się przestępców uprzednio karanych, niezależnie od rodzaju popełnianych przestępstw.
W kryminologii pozytywistycznej przyczyn powrotu do przestępstwa jako nieskuteczności reakcji prawnokarnych poszukiwano w cechach szczególnych sprawców wielokrotnie karanych oraz pozostawania sprawcy w kryminogennym środowisku społecznym. Koncentrując uwagę na osobie sprawcy ustalono dla większości osób wielokrotnie powracających do przestępstwa charakterystyczny zespół cech. Zauważono ich pochodzenie z niskich warstw społecznych, niekorzystne warunki wychowawcze w rodzinnym domu, związane z rozpadem rodziny lub istnieniem w niej negatywnych wzorów postępowania, problemy szkolne, nadużywanie alkoholu. Wobec sprawcy zastosowano niewłaściwe bądź nieskuteczne środki karne. Sprawcę pozostawiono w środowisku kryminogennym. Tu kara pozbawienia wolności uważana jest za bezskuteczną co do zwalczania przestępczości powrotnej.
Kategorie wielokrotnie karanych nie są zbiorowością jednolitą, są pomiędzy nimi pewne różniące cechy. Wyróżnia się sprawców wielokrotnie karanych o wczesnym początku karalności oraz o późnym początku karalności. Do tej pierwszej grupy należą osoby młode, często w wieku około 17-18 lat, popełniający liczne czyny karalne w okresie swojej nieletniości. Ta grupa przestępców jest najliczniejsza. Osoby skazane po raz pierwszy po ukończeniu 21 roku życia, które w wieku nieletniości dopuszczali się występków w małym natężeniu, które stanowiły głównie wykroczenia obejmują drugą grupę.
Przy ujęciu kryminologii antynaturalistycznej na powrotność do przestępstwa mają wpływ dwa czynniki, a mianowicie stygmatyzacja, czyli przypisanie osobie statusu przestępcy oraz selektywność czyli działania sformalizowanych agend kontroli społecznej, zwłaszcza policji i sądów. Stygmatyzacja prowadzi do wtórnej dewiacji. Może prowadzić do tego, że osoba naznaczona etykietką przestępcy nie może poradzić sobie z nawiązaniem stosunków społecznych z osobami, które tą etykietką przestępcy nie są oznaczeni. Niekiedy wręcz uniemożliwia to zawarcie tych stosunków. Jedynym więc środkiem na akceptację jest odnalezienie się w grupie społecznej osób, które znajdują się w podobnej sytuacji, czyli wśród ponownie skazanych. Nie możliwy jest powrót do społeczności po odbyciu długotrwałej kary pozbawienia wolności i wyrwanie z dotychczasowego środowiska. Powrót do dawnego układu społecznego jest często niemożliwy. Pomaga to wejść trwale w rolę przestępcy. Wraz ze stygmatyzacją łączy się selektywność działania sformalizowanych grup kontroli społecznej. Etykietka przestępcy przyciąga uwagę tych grup i powoduje, że osoby, które były skazane znajdują się pod szczególną kontrolą. Ponowne popełnienie przestępstwa jest celniej wykrywane. Kara pozbawienia wolności sprzyja ponownemu popełnieniu przestępstw.
Literatura:
J. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski, „Kryminologia”
G. Maciej, „Recydywa”
T. Szymanowski, „Recydywa w Polsce”