Estetyka
Wykład z dnia 19.03.2011
Św. Augustyn
Powiązanie estetyki z religijnością. Po XIII w. mamy wpływ św. Tomasza aż do czasów najnowszych. Do XIX w. tomizm odrodził się i od tej pory zaczęto mówić o wątkach o których wcześniej wspominano.
Augustynizm mamy w pracach Kierkegard'a, rozwijał wątki augustynizmu; w pracy Bojaźń i drżenie wskazuje na estetykę w życiu człowieka. Człowiek estetyczny żyje w Karinie piękna, nie kieruje się normami moralnymi , etycznymi tylko dla piękna jest gotów np. spalić Rzym (Neron spalił Rzym ze względu estetycznych)
Co przyjęto od starożytnych:
Od Pitagorasa piękno to proporcje
Od Platona piękno duchowe
Od stoików piękno moralne
Od Plotyna nauka o pięknie światła i świata
Od Arystotelesa rozumienie sztuki
Od Cycerona retorykę
Od Horacego poezję
Od Owidiusza? - rozumienie architektury
Europa podzielona na wschód i zachód
-wschód, kontynuacja akademii Platońskiej, później od VIII w. spór o ruch ikonoklastów czy można dzieje świętej rodziny ilustrować.
-zachód, zerwanie, przez najazdy zaczęto od nowa, Św. Augustyn - ujmuje Boga teistycznie (wiara w Boga, że jest cały czas w tym świecie). Według niego człowiek chce poznać prawdę, którą jest Bóg. Oświeca on człowieka linearna koncepcja czasu różniła się od greckiej tym ,że: Starożytna koncepcja czasu (nazywana cykliczną, w odróżnieniu od dominującej współcześnie koncepcji linearnej) wywodząca się z myślenia mitycznego implikowała przekonanie, że w historii nie dokonują się żadne rzeczywiste zmiany, a zmiany które obserwujemy mają charakter pozorny, stanowiąc w istocie elementy przemian cyklicznych. Klasycznymi przykładami tego sposobu myślenia są stoicki mit wiecznego powrotu i koncepcja czterech wieków ludzkości Owidiusza. Chrześcijaństwo w swojej teologicznej koncepcji historii świętej przyniosło nową, linearną koncepcję czasu - od stworzenia świata i upadku do zbawienia i paruzji. Problematykę chrześcijańskiego podejścia do historii zapoczątkował św. Augustyn w Państwie Bożym. Koncepcja ta uznaje istnienie sensu dziejów, którym jest zbawienie (cel ten jest z góry ustalony przez Boga). W pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa i w średniowieczu pojawiały się też tendencje millenarystyczne. Średniowiecze w swoim dążeniu do ładu, niezmienności i systematyzacji rzeczywistości zahamowało rozwój myślenia historycznego, kładąc nacisk na to, co wieczne
Piękno cielesne i duchowe rozumiano szeroko
Transcendentyzm estetyczny - źródłem piękna jest Bóg(piękno nadziemskie pięknem doskonałym), piękno jest urzeczywistnieniem świata
Są też brzydkie rzeczy, spowodowane brakiem piękna, przysłonięcie światłości boskiej przez materie, akcentowanie braków. Brzydota jest potrzebna by akcentować piękno
Obiektywistyczne przyjmowanie piękna(trwa od czasów św Tomasza) zaznaczenie roli podmiotu
Stosunek do piękna jest ambiwalentny
Średniowiecze wprowadziło proporcje i blask, (m.in. sw Tomasz), na tym piękno polega
Dominuje obiektywizm, dzieje się to do czasów sw Tomasza,
Podkreślano, ze w pięknie czai się grzech, ciało jest grzechem zwłaszcza piękne
Fascynacja ciałem, św. Franciszek pisał, że jeśli się umartwia ciało to i cierpi dusza
Piękno zmysłowe (widzialne) i symboliczne (tajemnice istnienia się wyjaśnia dzięki niemu)
Św Tomasz poddaje obserwacji dowody na istnienie boga
Związek natury i sztuki (piękno naśladowane)
Df. SZTUKA - nadal jest umiejętnością wykonywana wg reguł, ale u sw Tomasza jest rozróżnienie - sztuka i nauka jako dwa różne obszary wcześniej łączone
Sztuka każda zmierza do piękna, celem sztuki jest służba Bogu, moralne wychowanie, odzwierciedlenie praw bytu,
Symbolika - sztuka jako symbol świata transcendentalnego, sztuka ma charakter symboliczny za pomocą symboli wyraża prawdę wieczystą i piękno
Dążenie sztuki do oddania prawdy - prawda ukierunkowuje na świat duchowy, stąd idealizacje uduchowienia w sztuce i deprecjacja cielesności i zmysłowości, czyli kierunek na świat realny a pewne deprecjacje na świat zmysłowy
Pojawiają się sądy estetyczne
Dwoiste kryterium moralności:
-potępienie sztuki, człowiek jako coś szkodliwego, w pięknie czai się grzech
-umiłowanie sztuki (nurt franciszkański)
Św Tomasz
Przedstawiciel ruchu scholastycznego, najwybitniejszy, dla niego piękno wiązane jest z pojęciem Boga, sztuka umiejętności wytwarzania rzeczy cennych, pięknych; koncepcja naśladownictwa - sztuka naśladuje naturę, ale nie sztukę tworzoną tylko sztukę tworzącą się; piękno zmysłowe sensualistyczne (zmysłowa przyjemność); subiektywizm doznań - piękne jest wtedy gdy się podoba, gdy jest oglądane; piękno jest subiektywne i obiektywne; sztuka jest aktywną umiejętnością twórcy natury
Witelon z pod Legnicy na Śląsku
matka Polka ojciec Niemiec, mimo tego zawsze podkreślał że jest polakiem, I polski filozof ; napisał "Perspectiva" Witelona (zwana popularnie "Optyką") stanowi najkompletniejszy
wykład optyki w Średniowieczu i do XVIII w. służyła za podstawowe źródło wiedzy w tej dziedzinie. Nawiązywał w niej do Plotyna, a z drugiej strony do traktatu arabskiego (Alhazen); światło odgrywało bardzo ważna rolę w architekturze arabskiej oraz cień. Wpłynął na relatywizm kulturalny. Różni ludzie w różnych krajach mają odrębne barwy. Ludzie północy mają barwy ponure, południa ciepłe. Wilteton nie reprezentował nurtu scholastycznego, ponieważ charakteryzował się dialektyką (logika pojęć) - Wileton kładł nacisk na empiryczny charakter
Nurt scholastyczny
Scholastyka - okres w rozwoju filozofii chrześcijańskiej (właściwie katolickiej), który rozpoczął się około XII wieku. Obejmował wiele nurtów filozoficznych, których wspólną cechą było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym. Powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy (zgodnie z formułą św. Anzelma z Canterbury: fides quaerens intellectum - wiara szukająca rozumienia). Również metoda (scholastyczna) polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw.
Podstawowe założenie scholastyki: Dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można je jednak uzasadnić za pomocą rozumu. Metody rozumowego dowodzenia oparte były na pismach logicznych Arystotelesa i Boecjusza.
Wileton - analiza pojęć, nacisk na pojęcia z obserwacji wyróżnił spostrzeżenia i wrażenia
Najważniejsze tezy:
Niektóre zjawiska świata widzialnego ujmowane są przez same wrażenia wzrokowe (światło, barwę)
Inne zjawiska są ujmowane przez złożone spostrzeżenia (za pomocą innych funkcji umysłu ujmowane nie tylko przez wzrok)
W skład spostrzeżeń wchodzi zdolność sądzenia, czyli rozróżnia to, wskazuje na materiał przechowywany w pamięci, do spostrzeżeń potrzebna jest pamięć
Przy pomocy spostrzeżeń rozpoznajemy kształty, porównujemy, odróżniamy
Piękno proste i złożone
-proste, wynika z wrażeń (barwa, światło)
-złożone, złożone jest z kształtów; 20 elementów - własności które stanowią piękno
Piękno i brzydota to najważniejsze kategorie z tych 20
O pięknie stanowią cechy:
- kształt
- ciągłość
- ruch / spokój
- gładkość / szorstkość
- cielesność
- cień
- mrok
- całość piękna składa się z ułożenia tej harmonii
Zwraca uwagę na możliwość popełnienia błędu. Błędy estetyczne uwarunkowane dwoiście przez:
- obiektywizm, światło jest niedostateczne; rzecz jest zbyt daleko od nas położona (demony, zmory), gdy rzecz jest mała nie ma znacznego zarysu; gdy ma rzadką konsystencje zbyt krotko coś widzimy; gdy podmiot odbioru ma zbyt słaby wzrok (daltonista)
- subiektywizm
ODRODZENIE
Zainteresowanie się antykiem
Obiektywizm nadal mimo, że we wczesnym odrodzeniu mamy subiektywne elementy
Kult antyku
Zadanie artysty to odnaleźć piękno
Piękno jest obiektywne i podlega niezmiennym prawom
Antyk stanowi źródło odwołań, inspiracje do oceny piękna, ale także wzorzec dla piękna
Df. piękna wiąże się z harmonią, pracą artysty kieruje pewna konieczność (poszukiwanie praw natury)
Alberti
W każdej sztuce, są wartości, zasady, reguły, kto je dostrzegł zamierzenie swe osiągnie;
Odkrył sztukę włoską we Florencji, pochwała sztuki włoskiej i dostrzeżenie antyku; Harmonia nie jest tworem człowieka, piękno leży w naturze rzeczy, jest wrodzone; pracą artysty kieruje konieczność odkrywania prawd natury; Polemizował z zalążkami subiektywizmu, relatywizmu uważał to za ignorancje.
ESTETYKA KLASYCZNA WYRÓŻNIKI:
Piękno jest obiektywną własnością rzeczy (natury i sztuki), warunek by to dzieło było jasne i przejrzyste potrzebna harmonia
Piękno jako przeniesione z natury, natura jest źródłem piękna, natura jako coś wrodzonego dla natury
Piękno jako doskonałość, naturalna cecha sztuki, moralne doskonalenie
Sztuka podlega regułom, jest rodzajem wiedzy, wzorem sztuki jest antyk
Jordano Bruno
Piękno nie rodzi się z przepisów tylko z poezji; odrzucenie pojęć dotyczących świata; podważanie tezy od naśladownictwie natury, efekt platonizmu, czyli idealizm; przekonanie o doskonałości rzeczy; wprowadza subtelność która jest trudna do poznania; pyt. Czy rzeczywiście piękno jest wynikiem reguły, wiedzy? Poezja może zawierać elementy fantazji
W II poł. XVII spór starożytnych z nowożytnymi.
Dlaczego starożytni mają być lepsi, mądrzejsi
Sarbiewski Maciej
Poeta, twórca łaciński, wykładał w Wilnie, stworzył traktat o poezji doskonałej; Sztukę i twórczość połączył;
Traktat o poezji - poeta jest potrzebny, ponieważ na podobieństwo Boga stwarza mowę, pokazuje rolę poezji - poezja twórczynią, poeta twórcą, poezja stoi wyżej niż historia, ponieważ może doskonalić mowę. Pokazuje jaka rzeczywistość mogła by być. Po raz pierwszy stworzył teorię: zgodność/nie zgodność - przeciwstawienie. Zasłynął również pytaniami: czym jest koncept, puenta. Wysłał do innych krajów ankietę dotyczącą jak kto definiuje te pojęcia - nowy sposób badań.
Poezja jest wyróżniona, najznakomitsza ze wszystkich sztuk
Poezja jest twórczynią, poeta stwórcą
Poezja stoi wyżej niż historia, ponieważ udoskonala różne formy wymowy
Poezja pokazuje jaka rzeczywistość mogłaby być
Są barokowe sposoby obrazowania, dla baroku Sarbiewski zrobił wiele: sformułował teorię zgodna niezgodność/ zgodna zgodność
Dokonał pierwszej charakterystyki naszej mentalności (naród zdolny ale niecierpliwy)
1793 w Dreznie powstała pierwsza monografia o polskim poecie.
5