Trzcina cukrowa

1. Uwarunkowania rozmieszczenia

Trzcina cukrowa jest rośliną wieloletnią z rodziny trawiastych. Sok z jej łodyg, silnie krzewiących się i sięgających od 3 do 6 metrów, zawiera 20% cukru (sacharozy). Trzcina cukrowa pochodzi z Azji Południowej (płw. Indochiński, płw. Malajski, Archipelag Malajski). Rozpowszechniona została przez Arabów w basenie Morza Śródziemnego, a następnie przez Portugalczyków i Hiszpanów przeniesione do Ameryki Płn.(Krzysztof Kolumb w 1943 roku zawiózł trzcinę na Antyle, a Cortez do Meksyku. Z uwagi na łatwość psucia, trzcina cukrowa musi być po zbiorze jak najszybciej dostarczona do cukrowni. Podobnie jak w przypadku buraka cukrowego, rozmieszczenie cukrowni jest ważnym czynnikiem lokalizacji upraw. Jest to roślina wymagająca wysokich temperatur, dużej ilości wilgoci, oraz urodzajnych gleb, przede wszystkim jest głównym czynnikiem rozmieszczenia upraw trzciny cukrowej na świecie.

2.Główne regiony koncentracji

Biorąc pod uwagę główny czynnik występowania upraw trzciny cukrowej, czyli klimat, łatwo możemy stwierdzić, że jest ona uprawiania na obszarach tropikalnych i subtropikalnych, czyli w klimacie równikowym, zwrotnikowym i podzwrotnikowym. Łączna powierzchnia upraw tej rośliny wynosi około 19,5 miliona hektarów, z czego niecałe 5 milionów (ok. 25%) znajduje się w Brazylii głównie na plantacjach w rejonie Rio de Janeiro oraz na wschodnim wybrzeżu. Na drugim miejscu pod względem powierzchni upraw znajdują się Indie z około 4 milionami hektarów (ok. 20%). Dużymi rejonami upraw trzciny cukrowej są także: dolina rzeki Ganges, wybrzeża półwyspu Indyjskiego. Kolejne miejsca zajmują: Kuba (1,5 mln ha), Tajlandia i Kambodża (nieco pow.1 mln ha). Uprawa trzciny koncentruje się przede wszystkim na: wybrzeżach kontynentów (np. wsch. wybrzeże Brazylii, zach. wybrzeże Kolumbii, zach. i wsch. wybrzeże Meksyku, płd. wybrzeże USA, wybrzeże Indii, płd. wybrzeże Chin, płn.-wsch. wybrzeże Australii oraz wsch. wybrzeże RPA), wyspach (np. Kuba, Haiti, Tajwan, Filipiny, Archipelag Malajski oraz Madagaskar), a także w dolinach i deltach rzek (np. Nil, Ganges).

3.Wielkość i dynamika produkcji

Cukier jako czysty węglowodan jest dla organizmu jednym z najtańszych źródeł energii. Produkcja cukru na świecie stale wzrasta. W ostatnich 30 latach wzrosła ona dwukrotnie z 60 mln ton w 1960 roku, do 125 mln ton w 1997 roku. Trzcina cukrowa dostarcza 60% światowej produkcji cukru, jest zatem głównym surowcem do jego produkcji. Głównymi producentami cukru na świecie są: Indie z 14,7 mln ton i Brazylia z 13,5 mln ton. Obydwa te kraje opierają produkcję wyłącznie na trzcinie, w pierwszej ósemce światowych producentów są tylko dwa kraje (Chiny, USA), które produkują cukier z trzciny i buraków, pozostałe tylko z trzciny.

Kraj	Powierzchnia w tys. ha	Zbiory w mln ton	Plony w q/ha
Świat	19453	1192	613
Brazylia	4826	324	672
Indie	3870	255	658
Tajlandia	1063	62	258
Kambodża	1044	55	532
Meksyk	614	47	765
Pakistan	963	45	469
Australia	397	41	1023
Kuba	1500	40	266
Kolumbia	456	32	712
USA	359	26	738

Trzcina jest bardzo plenną rośliną ponieważ plony z hektara wahają się w granicach 500-700 q/ha, a w Australii przekraczają 1000 q/ha, co w porównaniu z innymi uprawami są stosunkowo wysokie.

4.Wykorzystanie

Trzcina cukrowa jest wykorzystywana głównie do produkcji cukru, ale również jako pasza dla bydła, surowiec do produkcji papieru, opału dla cukrowni oraz alkoholu (rum).

5.Eksport

Trzcina cukrowa musi być uprawiana niedaleko cukrowni ponieważ w niedługim czasie od zbioru powinna być przetworzona, jest tak dlatego, że przewożona traci na wartości. To jest głównym powodem, dla którego trzcina nie może być towarem eksportowym. Eksportowany jest natomiast cukier, a jego największymi eksporterami są: Kuba, Brazylia, Francja i Australia, przy czym Francja eksportuje cukier z buraków, a trzy pozostałe kraje z trzciny cukrowej.

UPRAWY RZEPAKU NA ŚWIECIE

Rzepak pochodzi z obszarów śródziemnomorskich i początkowo występował jako chwast. Jego uprawę w Europie rozpowszechniło chrześcijaństwo . Jako olej dla celów oświetleniowych wykorzystywano go do „wiecznych lamp” na ołtarzach, zastępując w ten sposób importowaną oliwę. Funkcję oświetleniową olej rzepakowy pełni do dziś w krajach azjatyckich.

Olej rzepakowy zajmuje ważne miejsce wśród olejów roślinnych, a światowa produkcja nasion rzepaku wzrosła po wojnie z 2,8 do ponad 30 mln t, ma ona niewielkie znaczenie w handlu międzynarodowym. Rzepak czyli kapusta polna z rodzaju kapusta i rzepik, czyli rzepa olejna należąca do rodziny kapustowatych (krzyżowych), są uprawiane głównie w krajach Eurazji. Chiny i Indie, gdzie rośliny te były od dawna uprawiane do celów oświetleniowych i spożywczych, produkują najwięcej rzepaku. W Chinach (9 mln t) jest on uprawiany w dużych ilościach w dorzeczu Jangcy, jako uprawa zimowa, a w Indiach (2,9-3,0 mln t) jako uprawa na gruntach nienawadnianych. Sporą ilość rzepaku uprawia też Pakistan, nieco Japonia. Plony w tych krajach są niskie (5-7 q z ha).

W Europie, zwłaszcza w okresie II wojny światowej, olej rzepakowy zajął poważne miejsce na rynku jako produkt spożywczy, a także jako olej techniczny. Największym producentem rzepaku w Europie jest Francja (2,9 mln t), a w dalszej kolejności Niemcy (2-2,5 mln t), Wielka Brytania (1,2-1,4 mln t) i Polska (0,5-1,0 mln t) oraz Czechy (0,5-0,7 mln t). Plony rzepaku w Europie wahają się od 15-25 q z ha w Polsce, Francji i Danii do 27-35 q z ha w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Poza krajami Eurazji rzepak jest uprawiany w Kanadzie (5 mln t) i Stanach Zjednoczonych.

KALIFORNIJSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY

Geneza Kalifornijskiego Nadpacyficznego Okręgu Przemysłowego i napływ ludności do Kalifornii związane są głównie z odkryciem w połowie XIX wieku złota na tych terenach.

Rządni przygód, wiedzeni chęcią szybkiego wzbogacenia się poszukiwacze złota nadciągali tłumnie na obszar dzisiejszego Kalifornijskiego Nadpacyficznego Okręgu Przemysłowego.

Obecnie w gospodarce omawianego okręgu znacznie ważniejszą rolę pełnią złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, chociaż wydobywane tu złoto stanowi 1/6 krajowej produkcji.

Ropa naftowa z tego regionu nie pokrywa jednak zapotrzebowania silnie rozwijających się lokalnych aglomeracji i musi być transportowana z innych części kraju, głównie ze stanu Teksas, nie mówiąc o krajowej polityce oszczędności zasobów naturalnych, propagującej zakup ropy naftowej u innych światowych producentów.

Obok ropy naftowej ważnym czynnikiem napędzającym tutejszą gospodarkę były duże zasoby energetyczne rzek, na których wybudowano liczne zapory wodne oraz hydroelektrownie. Najbardziej znaną zaporą jest zapora Hoovera. Poza wymienionymi bogactwami Kalifornia posiada również złoża rud miedzi, rtęci i chromu.

Dwa największe miasta regionu powstałe w XIX stuleciu - Los Angeles i San Francisco swój największy rozwój zawdzięczają zapoczątkowanemu w okresie międzywojennym okresie „przyspieszenia”. Po II wojnie światowej zjawisko to przybrało szczególnie na sile. Zaczęły napływać rzesze ludności z innych części krajów, jak również imigranci, szczególnie z Meksyku. Masowe przypływy tych ostatnich spadły wraz z wygaśnięciem umowy między Stanami Zjednoczonymi, a Meksykiem. Napływ tej taniej siły roboczej odegrał znaczący wpływ na rozwój gospodarki w tym regionie. Obecnie Los Angeles wraz z otaczającym go zespołem 100 miasteczek jest drugim co do wielkości miastem USA i trzecim po New York City i Chicago, ośrodkiem przemysłowym.

W strukturze gałęziowej przemysłu okręgu wybijają się szczególnie przemysł lotniczy, petrochemiczny i elektroniczny. W latach 1950-1960 przemysł lotniczy podwoił swoją produkcję i umożliwił postawienie Okręgu Kalifornijskiego na pierwszym miejscu w tej dziedzinie. Łącznie z San Diego, Los Angeles w latach '70 dostarczało ¾ krajowej produkcji samolotów. Oprócz wymienionych gałęzi przemysłowych znajduje się tutaj również centrum przemysłu filmowego z ośrodkami w Hollywood i Culver City. Na szczególną uwagę zasługuje również przemysł rakietowy związany z bazą w Vandenberg.

Drugim miastem okręgu jest San Francisco. Pełni ono funkcję handlowo-portową. Port w San Francisco jest drugim co do wielkości w zachodniej części USA. Jest także drugim po New York City ośrodkiem bankowym, co jest rezultatem ulokowania tu instytucji Bank of America. Przemysł skupiony jest tutaj głównie w Oakland po przeciwległej stronie zatoki San Francisco. Struktura gałęziowa przemysłu jest bardzo zbliżona do przemysłu w Los Angeles, z tym, że w San Francisco na pierwsze miejsce wysuwa się przemysł stoczniowy, a następnie chemiczny i elektromechaniczny.

W opracowaniu Geoges'a Benko wydanym w Warszawie w roku 1993 pojawia się nazwa Orange Country. Nazwano tak kompleks technologii zaawansowanej, który obejmuje 25 miejscowości. Znajduje się na południe od Los Angeles, pomiędzy Los Angeles, a San Diego. Na początku lat '80 liczba jego ludności szacowana była na ponad 2 mln mieszkańców.

Jako dawna streda rolnicza Orange Country na początku swojego rozwoju w latach '60 dysponował stosunkowo niedrogimi gruntami (w porównaniu z Los Angeles, czy San Diego). Orange Country szybko stało się idealnym miejscem do lokowania przemysłów wysokiej technologii. Oprócz przemysłów z sektora HT lokowane są tutaj także zakłady przymysłu lotniczego, rakietowego, oraz wszelkiego rodzaju urządzeń logistyczno-taktyczno-militarnych. Spowodowane jest to dużymi zamówieniami ze strony U.S Army. W roku 1970 liczba zatrudnionych w zakładach wysokiej technologii przekroczyła 70 000. Obecnie w Orange Country produkowane są układy elektroniczne i akcesoria, wyposażenie elektroniczne, komputery i maszyny biurowe. Produkuje się również aparaturę medyczną i instrumenty kontrolno-pomiarowe. W roku 1981 ogółem w przemyśle zaawansowanych technologii w Orange Country zatrudnionych było 225 394 osoby i istniało 4574 firmy

---