.
Stare Rochowice
Historia
1 września 1203 r. książę Henryk legnicki podarował klasztorowi w Lubiążu ziemię między górnym brzegiem Nysy Szalonej a górnym biegiem Kaczawy. W ten sposób powstała osada.
Od końca XIII w., wiódł tędy szlak do Zgorzelca przechodzący przez Jelenią Górę, Gryfowa Śląski i Lubań.
Po wojnie 30-letniej wieś kupił Obristleutnant von Churschwandt. W 1770 r. przeszła pod panowanie rodziny von Hoyos. Pod panowaniem Fryderyka II hrabina Schlabrendorf, miała zakaz osiedlania Niemców, w ten sposób powstały Nowe Rochowice.
Hrabina Schlabrendorf została krótko przed tym zmuszona przez Fryderyka II z powodu „małego kłusownictwa” odstąpić do osiedlenia Niemców, którzy ze względu na swoje wyznanie zostali wyparci z Czech. Tak powstała kolonia Nowe Rochowice.
Mieszkańcy zajmowali się uprawą ziemi, a także praca w kamieniołomach: Häderei, Alexerei, Hampelei i Töppich. Wieś była znana z licznych sadów owocowych.
Ok. 1899 r. powstała, prowadząca do stacji kolejowej w Rochowicach, kolejka linkowa z Mysłowa, służąca do transportu materiału skalnego.
Po II wojnie światowej, w czerwcu 1946 r. rozpoczęto transfery ludności wsi, około 200 osób dotarło wtedy w okolice Borken, drugi transfer miał miejsce 30 września 1946 r.; przesiedlono wtedy 250 osób na teren Brunszwika. Trzeci transfer ze Starych Rochowic i Wiesau miał miejsce w czerwcu 1947 r. wysiedlono wtedy 200 osób na tereny radzieckiej strefy okupacyjnej.
Dawniej we wsi znajdował się kościół ewangelicki.
Zabytki
* Ruiny Pałacu (781 z dn. 8.10.60).
* Kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela (826 z dn. 23.12.60) - wybudowany w XV w., przebudowywany w XVIII i XIX w. Jednonawowy, z wieżą, prezbiterium na planie kwadratu o krzyżowo-żebrowym sklepieniu. W kościele zachowały się: ambona z XVII w. i barokowy ołtarz.
* Cmentarz przykościelny (996/J z dn. 8.12.89).
* Była plebania (2086 z dn. 6.06.72), obecnie dom mieszkalny.
Źródła wody i Bolków Zdrój
Na terenie wsi znajduje się unikatowe źródło wody (zdrój św. Jadwigi). W czach PRL miało tutaj powstać uzdrowisko.
Pałac Stare Rochowice (niem. Schloss Alt Röhrsdorf) -
Został wzniesiony w 2. poł. XVIII wieku. Przebudowany w XIX i XX wieku. Założony na planie prostokąta z silnie występującym ryzalitem i wieżą na osi, posiada dwie kondygnacje oraz trzytraktowy, nakryty dachem dwuspadowym. Do 1945 należał do kompleksu dóbr rycerskich hrabiów Hoyos.Po II wojnie światowej użytkowany był przez PGR, czego efekty oglądamy dzisiaj. Opuszczony w latach osiemdziesiątych zamienił się w ruinę. Obecnie jest zrujnowany.
Płonina (niem. Nimmersath) - wieś w gminie Bolków, na wschodnim grzebiecie Gór Kaczawskich w Sudetach Zachodnich. Przez wieś przepływa potok Świdna.
Historia- Od końca XIII w., wiódł tędy szlak do Zgorzelca przechodzący przez Jelenią Górę, Gryfowa Śląski i Lubań.
W latach 1661-1726 wieś należała do rodziny Dobrzańskich-Dobierżeniczów, w latach 1778-1810 do rodu von Graeve.
W czasie II wojny światowej na zamku Niesytno (Wilhelmsburg) mieścił się do lutego 1945 r. wiejski obóz dziewcząt, po jego likwidacji uruchomiono obóz przejściowy dla pochodzących z Górnego Śląska współpracowników wywiadu wojskowego, uruchomiono go 15 marca, należeli do niego m.in. Rosjanie w mundurach Wehrmachtu. Wtedy także uruchomiona na zamku szpital wojskowy. W kwietniu na zamku zorganizowano obóz szkoleniowo-wypoczynkowy dla żołnierzy, opuścili go oni rankiem 8 maja 1945 r. i dotarli w okolice Cieplic.
W 1946 r. rozpoczęły się transfery ludności niemieckiej. Pierwszy miał miejsce 26 lipca 1946 r. i dotarł w okolice Lethmate i Steinhagen w strefie brytyjskiej, drugi z października zakończył się na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej.
15 lipca 1986 r. otwarto stację kolejową (później przystanek), perony o długości 160 i 182 m.
Zabytki
* Ruiny zamku Niesytno (962 z dn. 13.11.61), zamek z wieloboczną wieżą kamienną, wzniesioną na cyplu skalnym o długości 150 m.
* Renesansowy pałac (2079 z dn. 6.06.72), wybudowany w 1546 r. rozbudowany w XIX w.
* Park pałacowy (632/J z dn. 4.04.80)
Inne obiekty:
* Ruiny cmentarza
Szlaki turystyczne
* POL Szlak zielony.svg zielony - Szlak Zamków Piastowskich prowadzący od ruin zamku Grodziec do zamku Grodno, przez ważniejsze średniowieczna budowle obronne w Sudetach.
* Szlak rowerowy czerwony.svg czerwony - Szlakiem Zamków prowadzący z Bolkowa do Bolkowa przez wsie: Wolbromek, Kłaczyna, Świny, Gorzanowice, Jastrowiec, Lipa, Muchówek, Radzimowice, Mysłów, Płonina, Pastewnik Górny, Wierzchosławice.
* Szlak rowerowy żółty.svg żółty - Szlakiem Zamków prowadzący z Bolkowa do Bolkowa przez wsie: Wierzchosławice, Stare Rochowice, Płonina, Pastewnik Górny, Wierzchosławice.
ZAMEK NIESYTNO:
Dawna nazwa: Nimmersath
Ruiny zamku Niesytno wzniesionego w XIV wieku. Był jedną z głównych baz husytów, a następnie rycerzy-rabusiów. Zniszczony w 1455 roku przez mieszczan świdnickich. Od tego momentu pozostaje w ruinie. Nowi właściciele wznieśli poniżej zamku renesansowy pałac z lat 1545-46. Był przebudowywany w XIX i w XX wieku. Spalony w 1992 roku również pozostaje w ruinie. Z średniowiecznego zamku zachowała się ośmioboczna wieża z murami budynków mieszkalnych i kaplicy. Pałac jest własnością prywatną, jednak jego właściciele nie robią nic żeby zabezpieczyć stare mury. Można swobodnie zwiedzać.
Zamek Niesytno nie został nigdy przebadany, dlatego nieznane są jego początki. Po raz pierwszy źródła pisane wspominają o zamku w 1432 r. Był on wówczas własnością rycerza Henryka Czyrny, który współpracował z husytami, a jego zajęciem były ponoć rozboje. Kolejni właściciele Płoniny podtrzymali tą niechlubną tradycję. W 1455 r. mieszczanie świdniccy zdobyli i częściowo zniszczyli zamek. Prawdopodobnie w XVI w. zamek został opuszczony, gdyż około 1545 r. von Zedlitzowie rozpoczęli budowę nowej rezydencji.
Pierwszym udokumentowanym właścicielem lub dzierżawcą Niesytna, którego nazwa pochodzić miała od legendarnego rabusia Niemira, był wzmiankowany w roku 1300 kasztelan Albert Bawarczyk z Waltersdorfu. Budowę murowanej warowni przypisuje się inicjatywie książąt świdnicko-jaworskich, nazwa zameczku nie pojawia się jednak w żadnych dokumentach lennych księstwa, niejasna byłaby też jej rola w jego systemie obronnym, stąd wśród niektórych historyków panuje pogląd o innej niż książęca metryce. Być może w 1307 dzierżawcą Płoniny był Konrad von Tschirn, zaś w 1345 Georg Świdnicki. Są to jednak tylko hipotezy, wiadomo natomiast, że dobra te należały wówczas do klasztoru w Lubiążu i każda operacja prawna wymagała zgody oraz asygnaty opata. Dowodnie gospodarzem w Niesytnie był w 1432 weteran spod Grunwaldu Hans von Tschirn (w bitwie grunwaldzkiej walczył oczywiście po stronie krzyżackiej). Hans współpracował z husytami, lecz jego "działalność" reformatorska ograniczała się do napadów i grabieży na okolicznych szlakach, co spotkało się ze stanowczym potępieniem ze strony władz kościelnych i zakończyło wyprawą zbrojną mieszczan świdnickich, którzy pobogosławieni laską biskupa wrocławskiego najechali zamek i w znacznym stopniu go zniszczyli. Tschirna zbiegł do swego brata Opitza na Sokolec, gdzie niedługo potem zwabił husyckich przywódców rebelii Bedrzicha oraz Michałka, a następnie zdradziecko ich pojmał i przekazał do Świdnicy, pozyskując nie tylko przebaczenie, ale także wdzięczność kościoła. Po powrocie do Płoniny Hans przez następne lata starym zwyczajem toczył własne prywatne wojenki z kupcami i sąsiadami, aż do roku 1455, ostatniego w swym ciekawym życiu, gdyż wtedy właśnie według legendy zginąć miał z ręki Gunczela ze Świn (nie jest to informacja potwierdzona w źródłach i nie do końca wiadomo, czy ofiarą był Hans, czy któryś z jego następców).
Pałac w Płoninie - pałac znajdujących się na szlaku Zamków Piastowskich, położony na zachód od Bolkowa.
Jest to renesansowa rezydencja.
Podczas II wojny światowej w pałacu mieszkali niemieccy lotnicy, którzy przygotowywali się do wysłania na front wschodni. Po wojnie pałac pełnił funkcję domu kolonijnego w sezonie letnim. W tym czasie popadał on w stopniową ruinę. Następnie właścicielem została Lubelska Fabryka Samochodów Ciężarowych. Próbowana wtedy przeprowadzić remont, jednak lokalna ludność rozkradła materiały budowlane.
Pałac przetrwał do lat 90. XX wieku. 2 lipca 1992 r. gdy należał do Elżbiety Zawadzkiej-Malickiej (od 1984 r.), w wyniku podpalenia wybuchł pożar, który doprowadził pałac do całkowitej ruiny. Obecnie zabudowania ulegają dalszej dewastacji. Uchronił się w trakcie pożaru fragmenty zespołu bramnego.
Do pałacu przylega wcześniejszy Zamek Niesytno
Opuszczamy Płoninę i kierujemy się w strone Janowic Wielkich.
Przejeżdzamy przez Kaczorów
Kaczorów (niem. Ketchdorf) - wieś w gminie Bolków, w Sudetach Zachodnich, w centrum Gór Kaczawskich pomiędzy Grzbietem Południowym z Górami Ołowianymi a Grzbietem Wschodnim. Okolice zbudowane ze skał metamorficznych - głównie zieleńców i fyllitów należących do metamorfiku kaczawskiego oraz czwartorzędowych skał osadowych - glin, piasków i żwirów. W odległości ok. 2 km od wsi ma swoje źródło Kaczawa. Przez wieś przebiega droga polna.
W latach 1945-54 siedziba gminy Kaczorów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.
Historia
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1240 r. jako Rutengerisdorf. W latach 1471-1529 pozostawała w rękach rodziny von Zedlitz. W 1748 r. wybudowano ewangelicki dom modlitwy, który nabożeństwa odbywały się do końca II wojny światowej. Przed 1945 r. wioska była znanym miejscem wypoczynkowym. W 1937 r. istniało tutaj 7 zajazdów i moteli (64 miejsca noclegowe) oraz 15 kwater prywatnych (56 miejsc noclegowych). 15 sierpnia 1986 r. otworzono we wsi stację kolejową (peron o dł. 140 m.)
Zabytki
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja (902 z dn. 27.07.61) z 1311 r. Na jego murze znajdują się pięć płyt nagrobnych rodziny von Zedlitz z XVI i XVII w.
Kościół parafialny Św. Mikołaja, wzmiankowany w 1311 r. Obecny, wzniesiony w końcu XV w., przebudowany w XVIII w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z trójbocznie zakończonym, nie wydzielonym prezbiterium i wieżą od zachodu. We wnętrzu drewniany, kasetonowy strop, ostrołukowy, profilowany portal kamienny, póżnogotyckie, rzeźbione sakramentarium a na ścianach płyty nagrobne z XVI i XVII w.
* Cmentarz katolicki przy kościele św. Mikołaja (1012/J z dn. 30.01.90)
* Cmentarz ewangelicki (1011/J z dn. 30,01,90)
Zamek (1060/J z dn. 3.12.90), obecnie znajduje się w nim szkoła)
Pierwszy dwór powstał w miejscu obecnego pałacu w 1561 roku. Dzisiejszy wygląd nadała mu przebudowa w 1829 roku. W 1989 roku spłonął i został odbudowany z przeznaczeniem na szkołę
Park przy Pałacu (525/J z dn. 15.06.79,obecnie znajduje się w nim dom dziecka)
Inne obiekty
* Kościół ewangelicki pw. bł. Karoliny Kózki z 1904
Inne atrakcje
Obecnie mimo niewątpliwych walorów wsi, nie jest ona obecnie szeroko znana. W Kaczorowie funkcjonuje obecnie tylko jeden zajazd. Do innych atrakcji turystycznych można zaliczyć:
* Źródło Kaczawy
* Jaskinia Imieninowa (odkryta w 2000 r.), jedyna w Polce jaskinia utworzona w łupkach zieleńcowych (z niewielkim wkładami skał węglanowych). Ma 170 m długości i 58 m głębokości. W jej pobliżu znajdują się aktywne złoża termalne. A sama jaskinia powstałą w wyniku działania wód termalnych. Należy się jej ochrona (stalaktyty, heliktyty, szczotka kalcytowa).
Jezioro Kaczorowskie (zbiornik retencyjny o Okrajniku)
Radomierz (niem. Seiffersdorf) -wieś w gminie Janowice Wielkie, w Górach Kaczawskich w Sudetach Zachodnich.
Duża wieś łańcuchowa ciągnąca się na przestrzeni 2,2 km wzdłuż górnego biegu Radomierki od Kotliny Jeleniogórskiej po Przełęcz Radomierską w Górach Kaczawskich.
Historia
Wzmiankowana była w 1305 roku jako Sifridi villa. Jej dzieje są słabo udokumentowane. Początkowo była to wieś rycerska. Na przełomie XV i XVI w. we wsi wzniesiono murowany kościół, który wkrótce został przejęty przez ewangelików. Za zmianę wyznania mieszkańcy zostali dotkliwie ukarani podczas wojny trzydziestoletniej - najpierw przez kwaterujący we wsi pododdział rotmistrza Dehna, a w 1632 r. przez niesławnej pamięci Polaków spod znaków pułkownika Lisowskiego. Opisał to w swoim dzienniku w czasie od 1625 do 1654 (w tym okresie miejscowi ewangelicy należeli do parafii w Janowicach Wielkich) Jeremias Ullmann. Bydło zabierano z chlewów, zboże skarmiano, kazano płacić ogromne sumy na rzecz wojska. Zdzierano dachy wykorzystując je jako słomę obozową. Drzwi i okna palono w obozowych ogniskach. Ludzie musieli ciągle uciekać i miesiącami przebywać w lesie. Także duchowni ewangeliccy chowali się w lesie. Opatrywali chorych, chrzcili dzieci (mówi o tym ciechanowska gazeta kościelna). Umierającym czynili ostatnią posługę podając im Ciało Pańskie. Umarłych odprowadzali nocą na cmentarz. Mimo to ewangelicy się nie poddali i mimo iż w połowie XVII w. władze przekazały kościół parafialny katolikom, został on jedynie filią parafii w Miedziance, a w 1849 r. został rozebrany z wyjątkiem wieży przekształconej w dzwonnicę.
Nazwy historyczne
Zabytki
Kościół MB Różańcowej.
Dzwonnica pozostała po dawnym kościele.
Murowany kościół ewangelicki z lat 1748-1750 charakteryzuje się dość typową dla śląskich kościołów ewangelickich tego okresu konstrukcją założoną na planie wydłużonego ośmioboku (lub prostokąta ze ściętymi narożami) przykrytą łamanym dachem wielopołaciowym. Elewacje dzielone lizenami w tynku ze stosunkowo wysoko umieszczonymi oknami o wykroju koszowo-uszakowatym w fantazyjnych kamiennych opaskach. Portale o podobnym kształcie z naczółkami, pod którymi są ozdoby o charakterze dekoracji sztukatorskiej. W 1804 r. kościół wzbogacił się o kwadratową sygnaturkę z prześwitem, zwieńczoną hełmem iglicowym. Sygnaturka i górna część dachu kryte są blachą, a część dolna dachu dachówką.
Jeszcze niedawno w opisach radomierskiego kościoła podawano, że wnętrze przekryte jest drewnianym, pozornym sklepieniem kolebkowym wspartym na słupach podtrzymujących 2-kondygnacyjne drewniane empory. Dzisiaj po emporach nie pozostał już żaden ślad. Nie widać również sklepienia pozornego, gdyż zasłania je strop podwieszany. Wyposażenie wnętrza jest skromne: XIX-wieczny drewniany, polichromowany ołtarz, klasycystyczna drewniana, polichromowana chrzcielnica i 2 szklane żyrandole z końca XIX w. Na uwagę zasługują 16-głosowe organy z ok. 1800 r. ze świdnickiej firmy Schlag und Söhnen.
Obecnie kościół pełni funkcję kościoła parafialnego pw. MB Różańcowej dla miejscowej parafii rzymskokatolickiej.
Pałac Radomierz
Własność prywatna. Brak możliwości wstępu
Bardzo dobrze zachowany
Opis pałacu w Radomierzu
Radomierz powstał prawdopodobnie około 1300 roku. Z dokumentu z 1372 roku księżna jaworska, Agnieszka przekazała rycerzowi Clericusowi von Boltz wiele dóbr lennych należących do zamku Sokolec, w tym Radomierz. Następnie wieś była we władaniu Hansa Reymbabe oraz Rudiger Wiltberg, który odsprzedał posiadłość w 1389 roku panu Schindel. Kolejnymi właścicielami byli von Donyn, von Zedlitz, Czirnau oraz Tschetschau. W 1442 roku wieś razem z zamkiem w Sokolcu przechodzi na własność rodziny von Nimptsch. W 1506 roku wykupił ją bogaty ród Schaffgotchów. Własnością rodziny, Radomierz, pozostawał do połowy XVII wieku. 17 grudnia zginął pan tych ziem Berhard von Schaffgotch przebity rapierem przez własnego służącego w Starej Kamienicy.
Z analiz zachowanych elementów architektonicznych oraz układu przestrzennego przypuszcza się, że dwór powstał za czasów rodziny Schaffgotchów. Monografista K. Eysymontt przypuszcza, że dwór ufundował Bernard I Schoff, który zmarł w 1559 roku, pozwala datować najstarsze fragmenty. Kolejna przebudowa mogła nastąpić w 1612 roku, kiedy właścicielem wsi i dworu został Bernard II Schoff.
Zniszczenia i grabieże wojny 30-letniej nie ominęły wsi Radomierz. W 1644 roku dwór uległ zniszczeniu, ale został szybko odbudowany.
W 1648 roku majątek przeszedł w ręce Valentina Rederna, pana na Proboszczowie i jego brata Erasmusa. Posiadali go do 1664 roku. W 1701 roku posiadłość nabył Karl Christoph von Zedlitz, ówczesny pan na Wojanowie. Kolejnymi właścicielami byli Elias von Beuchel, następnie jego syn, który rozpoczął budowę protestanckiego zboru. W latach 1724-1730 dwór był własnością pana von Bruckela, następnie posiadł ją Moritz Christian von Schweinitz, który posiadał tytuł koniuszego Marchii Brandenburskiej. W 1750 roku kolejnym właścicielem staje się Elias Gottlob von Beuchel, następnie został odziedziczony przez jego syna. Kolejnym posiadaczem dworu był Daniel von Buchs. Od roku 1772 właścicielką była przybrana siostra jego małżonki, Friederike Theodore von Buchs. Następna informacja o losach dworu pochodzi z 1779 roku, gdy wybuchł pożar we dworze, w wyniku którego zginęły aż trzy osoby. W trakcie odbudowy zmienił się częściowo wygląd elewacji. Właścicielka majątku wyszła za mąż za Augusta von Uechtritz, który zamieszkiwał na zamku Czocha. W latach 1801 i 1833, dwór został poważnie uszkodzony przez pożary. Po nich nadano mu wygląd zbliżony do dzisiejszego. Posiadłość w rękach rodziny pozostawała do 1896 roku.
Około 1917 roku we dworze istniał dom dziecka „Gotteshuld”. W 1921 roku jako właściciel dworu wymieniany jest Bruno Kaffler. Jego rodzina zamieszkiwała go do 1938 roku. Kolejnym właścicielem był Ewald Schoeller, który posiadał siedem fabryk papierniczych w Kotlinie Jeleniogórskiej. Przed zakończeniem II wojny światowej wyemigrował wraz z rodziną do Szwajcarii. Po II wojnie światowej dwór zamieszkiwało wiele rodzin.
W latach 50-tych dwór był zbyt mały, aby mógł pełnić funkcję biurową, w odróżnieniu od podobnych obiektów w okolicy. Brak remontów doprowadził niemal do katastrofy budowlanej. W 1999 roku, sprzedano posiadłość w zamian za mienie pozostawione na terenach dawnej Rzeczpospolitej.
Do dziś trwają prace restauratorskie.
Położenie dworu pozwala przypuszczać, że była to rezydencja renesansowa, otoczona fosą. Dowodami na pochodzenie dworu są sklepienie beczkowe, jak i opaski okien oraz kartusze z herbami Schaffgotchów i Zedlitzów ponad portalem głównym. Z II połowy XVIII wieku pochodzą zwieńczenia okien i drzwi fasady głównej oraz lizeny sięgające ponad II piętro.
Dwór powstał na rzucie prostokąta, budowle ożywiają narożnikowe półokrągłe alkierze do wejścia głównego prowadzi kamienny most, co może wskazywać, że był on otoczony fosą.
Po opuszczeniu Radomierza kierujemy się do Janowic Wielkich
Janowice Wielkie - wieś na pograniczu Gór Kaczawskich i Rudaw Janowickich w Sudetach Zachodnich.
Miejscowość jest siedzibą władz gminy Janowice Wielkie.
Położona jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego w powiecie jeleniogórskim w Kotlinie Jeleniogórskiej w Sudetach, u podnóża Rudaw Janowickich nad Bobrem. W swej południowej części leży w obszarze Rudaw Janowickich, zaś w północnej w Górach Kaczawskich (Góry Ołowiane). Miejscowośc formalnie jest wsią, ma jednak charakter osiedla przemysłowo-letniskowego. Janowice Wielkie wraz z Trzcińskiem, dzięki stacji kolejowej na linii Wrocław - Jelenia Góra, są najpopularniejszym punktem wyjściowym w Rudawy Janowickie (Rudawski Park Krajobrazowy).
Historia i zabytki
Gmina swoją nazwę przyjęła od wsi Janowice, którą po raz pierwszy wymienia się w 1367 roku jako Janewicz. Jednym z pierwszych właścicieli znanych z imienia był Clericus Bolcze (1372 rok), prawdopodobny założyciel zamku Bolczów.
Zamek Bolczów pochodzi z XIV wieku, rozbudowany w dobie renesansu, przez kilka lat należał do Justusa Decjusza, dworzanina sekretarza króla Zygmunta Starego. Pod koniec wojny trzydziestoletniej spłonął, nigdy już nie został w pełni odbudowany. Do końca 1946 roku funkcjonowało tu schronisko turystyczne. Po przymusowym przesiedleniu jego ówczesnych właścicieli na tereny Niemiec schronisko zostało rozebrane, zas zamek powrócił do stanu z końca XVII w., kiedy to popadł w ruinę.
Spośród wielu, zmieniających się często, posiadaczy tych ziem warto wymienić ród Burghausów (pocz. XVI w.), którzy w 1534 r. sprzedali je Hansowi Schaffgotschowi (panu na Chojniku) z rodu, w późniejszym okresie, zasłużonego dla całej ziemi jeleniogórskiej. panu na Chojniku. W latach 1608-09 wzniesiono nad rzeką Bóbr rezydencję, dla Daniela Schaffgotscha (według tradycji - na miejscu starszego zamku, jednak ani zachowane detale architektoniczne, ani dokumenty tego nie potwierdzają).
Dwór ten został spalony przez Szwedów w 1642 r. i w 2 poł. stulecia odbudowany przez wdowę po Danielu - Jadwigę. Gruntowna przebudowa miała miejsce w 1775 r., następne w latach 1830-1840 (wówczas dla Wilhelma Stolberga) założono piękny, dobrze zachowany do dziś park krajobrazowy z widokiem na Janowice, Rudawy Janowickie i pobliskie Góry Sokole. Do dziś w parku zachowało się blisko siedemset drzew. W 1910 r. powstały stylowe, drewniane, przysłupowo-ryglowe budynki gospodarcze. Z renesansowego detalu zachował się kominek w dawnej sali balowej. Dziś dwór funkcjonuje jako Dom Pomocy Społecznej i należy do jednych z najlepiej utrzymanych obiektów z tego okresu.
Schaffgotschowie byli właścicielami wsi do 1669 r., kiedy drogą dziedziczenia przeszła w inne ręce. W 1748 r. stała się siedzibą rodową Promnitzów, a potem rodu Stolberg-Wernigerode (od 1800 r. jako ordynacja). Janowice były co najmniej od XVI w. (a przypuszczalnie już wcześniej) ośrodkiem przeróbki wydobywanych w najbliższej okolicy (Miedzianka, Mniszków, Ciechanowice) rud ołowiu i miedzi. Działały tu kruszarnie, huty i kuźnice. Ciekawostką techniczną jest fakt, że już w XVI w. Żużlowej Dolinie nad Janowicami działała ługownia, w której otrzymywano siarczan miedzi metodą hydrometalurgiczną z odpadów - hałd skały płonej i żużla z dawniejszych robót górniczych i hutniczych, co przynosiło właścicielom - braciom Hellman znaczny dochód. Jeszcze zanim wydobycie zamarło podczas wojny trzydziestoletniej (1618-48), powstała tu już w 1610 r. pierwsza papiernia. Później mieszkańcy Janowic zajmowali się głównie chałupniczym tkactwem, zaś ok. poł. XIX w. powstały tartak i fabryka papieru, działające do dziś.
W Janowicach Wielkich znajdują się dwa zabytkowe kościoły, późnogotycka budowla pochodząca z XV wieku - to kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, rozbudowany w XVI w. W głównym ołtarzu zachował się cenny tryptyk, kamienne gotyckie sakramentarium i renesansowa chrzcielnica. Przy murze zachowały się wbudowane w ścianę zewnętrzną barokowe nagrobki kamienne z XVI i XVIII wieku. Drugi kościół to budowla barokowa, został zbudowany jako kościół ewangelicki obecnie jest to kościół parafialny.
Kilkadziesiąt metrów od drogi z Janowic do Miedzianki stoi kamienny krzyż pokutny z XV w., na nim napis "Memento" (Pamiętaj).
Na południowy zachód od Janowic odnajdziemy pozostałości po niegdyś najwyżej położonym w Prusach, jednym z najstarszych miasteczek górniczych na Dolnym Śląsku - Miedziance, której dzieje sięgają XII wieku - są też sporą atrakcją turystyczną. Pamiątką górniczej przeszłości są liczne sztolnie, odkrywki hałdy oraz górnicze i hutnicze nazwy takie jak: Miedzianka, Miedziane Skały, Rudnik, Hutniczy Grzbiet, Żużlowa Dolina, a nawet Wołek, bo tak kiedyś nazywano miejsca bogate w cenne kopaliny. Później mieszkańcy Janowic zajmowali się głównie chałupniczym tkactwem, zaś około połowy XIX wieku powstały tartak i fabryka papieru. W połowie XIX w. Janowice wraz z Miedzianką stały się modnymi miejscowościami turystycznymi. Gospodarkę kopalnianą wznowiono w latach 1945-54, prowadząc, pod scisłą kontrolą i na rozkaz władz radzieckich, potajemne wydobycie rud uranu celem produkcji broni jądrowej. Kilkuletnia łupieżcza gospodarka była przyczyną upadku Miedzianki - dziś po mieście powstałym w 1519 r., którego nie tknęły działania II wojny światowej pozostalo jedynie kilka budynkow.
Stacja PKP (stylowy budynek z drewnianą wiatą) z zapomnianą ciekawostką: na wschodnim krańcu peronu znajduje się mocno zarośnięty basen nieczynnej fontanny, wyłożony kawałkami skał, na które natrafiono prowadząc w latach 1865-67 piękny, lecz trudny dla budowniczych odcinek linii kolejowej wzdłuż przełomu Bobru. Niedaleko dworca (ul. Kolejowa) zachował się - niestety już uszkodzony - przedwojenny drewniany, rzeźbiony drogowskaz: stację kolejową wskazuje spieszący się podróżny z walizką, Miedziankę - robotnik toczący beczkę (w Miedziance mieścił się znany browar). Niegdyś takie drogowskazy były powszechne w turystycznych miejscowościach Sudetów.
Od dworca w kierunku południowym prowadzi aleja (ul. Wojska Polskiego) wysadzana dwoma rzędami rzadkiego jarzębu szwedzkiego. Rośnie tu 106 egzemplarzy tych drzew, w wieku ok. 90 lat, o wys. 15 m. W stanie dzikim jarząb szwedzki rośnie w Polsce tylko na Pomorzu Środkowym, osiągając tam płd. granicę swego zasięgu.
Kościoły
Na terenie miejscowości działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
* Kościół Rzymskokatolicki
o Parafia pw. Chrystusa Króla, ul. Partyzantów 5
* Kościół Zielonoświątkowy
o Zbór w Janowicach Wielkich, ul. Sportowa 5
* Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
Geologia
Złoża rud polimetalicznych (przede wszystkim miedzi i arsenu) na północnym krańcu Rudaw Janowickich zawdzięczają swe powstanie przebiegającej tu strefie kontaktu między granitem karkonoskim a ich wschodnią osłoną - łupkami zieleńcowymi. Mają charakter hydrotermalnych złóż żyłowych, tzn. powstały przez wytrącenie minerałów rudnych z gorących roztworów pomagmowych, krążących w szczelinach skalnych. Złoża te nigdy nie były zbyt bogate, choć w ich przypowierzchniowych partiach analizy wykazywały duże koncentracje użytecznych minierałów - pirytu (FeS2), chalkopirytu (CuFeS2), chalkozynu (Cu2S), blendy cynkowej (ZnS), galeny (PbS). Głębiej występowały minerały arsenu, srebra, a także kobaltu, cyny, bizmutu i inne. Pod względem różnorodności występujących tu minerałów Janowice wraz z Miedzianką są chyba najbogatszym miejscem w Polsce. Stąd zapewne wynikał fakt, że pomimo stosunkowo skromnych efektów ekonomicznych przez wieki wielokrotnie ponawiano próby eksploatacji tutejszych złóż.
Z Janowic keirujemy się przez Trzcińsko do Karpnik
Trzcińsko (niem. Rohrlach) - wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie jeleniogórskim, w gminie Janowice Wielkie, na pograniczu Rudaw Janowickich i Kotliny Jeleniogórskiej w Sudetach Zachodnich.
Karpniki (niem. Fischbach) - wieś w gminie Mysłakowice, w Rudawach Janowickich w Sudetach Zachodnich.
W przeszłości wieś należała do różnych rodów i możnych. Karpniki znane są głównie dzięki XV-wiecznemu zamkowi wraz z otaczającym go parkiem.
We wsi znajduje się też m.in. barokowy (pierwotnie gotycki, a później renesansowy) kościół św. Jadwigi.
Historia i zabytki
Pierwsze informacje o wsi pochodzą z XIII wieku. W XVIII i XIX wieku Karpniki należały do Hohenzollernów i za panowania króla Prus Fryderyka Wilhelma III kwitło tu życie towarzyskie. Pojawiała się śmietanka pruskiej arystokracji i artyści z całej Europy. Gościła tu również caryca Katarzyna, która pozostawiła w prezencie dla właścicieli złotą kołyskę. Posiadłość znana była z niezwykle bogatego wyposażenia i ogrodu stworzonego na ówczesną, sentymentalną modłę.
Do dziś niewiele pozostało ze świetności Karpnik. Zamek nie został zniszczony podczas wojny, ale został zaraz po wojnie doszczętnie ograbiony przez wojska sowieckie. Od tego czasu obiekt popadł w ruinę i jak na razie bezskutecznie czeka lepszych czasów.
Warto zobaczyć zbudowany w 1870 roku domek myśliwski, w którym powstaje luksusowy hotel. Wnętrza zachowały swój przedwojenny wystrój i dają wyobrażenie jak wspaniały musiał być karpnicki zamek. W tutejszym kościele znajdowała się oryginalna, bardzo cenna gotycka figura Madonny z Dzieciątkiem na półksiężycu, obecnie zaginęła w niewyjaśnionych okolicznościach kilka lat temu. Świątynia św. Jadwigi zachowała również wiele elementów barokowego wyposażenia.
Zamek w Karpnikach (niem. Vischbach, Fischbach) - zamek położony w miejscowości Karpniki.
Zamek został zbudowany w XIV wieku prawdopodobnie przez Henryka Czirna, właściciela Płoniny i Sokolca. W kolejny wiekach zamek był kilkakrotnie przebudowywany, a jego obecny wygląd pochodzi z 1846 roku i jest zasługą architekta niemieckiego Friedricha Augusta Stülera z wykorzystaniem projektów jego nauczyciela, Karla Friedricha Schinkla z czasów jego pobytu w Karpnikach w 1832 r.. W 1978 zamek przystosowano do użycia jako ośrodek wypoczynkowy, a później sanatorium dla dzieci. Obecnie budowla jest nieużytkowana i ponownie jest własnością prywatną.
Historia
Pierwotne założenie obronne w Karpnikach (wówczas Vischbach) zostało wzniesione w XIV wieku, prawdopodobnie przez rycerza Czirna. Było ono nieregularne i składało się z budynku mieszkalnego oraz narożnej cylindrycznej wieży. W dokumentach z 1369 roku zamek wymieniany był jako własność Clericiusa Bolcze (Clercos von Bolitz). W roku 1438 pozbył się go niejaki Cuncze von Predel, a nabywcą został rycerz Cuncze Beeler von Rychenbach. Kilka lat później dobra przeszły na własność Hansa Schoffa-Gotschego, kanclerza księstwa świdnicko-jaworskiego, pana na Kamienicy i Zamku w Chojniku.
Niewielką budowlę powiększył w roku 1475 Kacper Schoff-Gotsch. Składała się ona wówczas z wieży oraz dwóch budynków, które połączone murami tworzyły dziedziniec. Całość usytuowana była na otoczonej fosą sztucznej wyspie. W 1580 roku Adam Schoff Gotsch sprzedał Karpniki Melchiorowi Friedrichowi baronowi von Kanitz und Talewitz. Nowy właściciel rozpoczął całkowitą przebudowę w stylu renesansowym i choć w 1593 zamek ucierpiał od uderzenia pioruna, prace budowlane ukończono. Podczas przebudowy z przełomu XVI/XVII stulecia wzniesiono nowe skrzydła, odnowiono wieżę, fosę otoczono murami i zmodernizowano wnętrza. Zakończenie prac przypadło na rok 1603, o czym świadczy data na jednym z istniejących do dziś portali. Między rozbudową renesansową, a neogotycką dokonano pomniejszych przekształceń, m.in. wieża otrzymała barokowy hełm, a w XVIII wieku zamkowy czworobok podwyższono o jedną kondygnację.
Przez cały okres funkcjonowania zamek bardzo często zmieniał swych właścicieli. W okresie wojny trzydziestoletniej zmarł w nim Christoph Friedrich von Kanitz und Talewitz, który wcześniej cały majątek zapisał żonie Lucretti. Ta zaś przekazała go swemu wujowi Reimarowi Friedrichowi von Winterfeld. Wdowa po nim oddała posiadłość córce Elizabeth Christiane baronowej Schonaich Carolath Beuthen, a po jej zgonie Karpniki otrzymała przyrodnia siostra Anna Elizabeth. W roku 1679 sprzedała ona dobra karpnickie Balthazarowi Leopoldowi von Hayn. Pochodzący z tej rodziny Phillip Antoni odstąpił je w 1725 Franzowi Wilhelmowi von Schaffgotsch. Następnie po bezdzietnej śmierci Franza w roku 1774 majątek stał się własnością skarbu państwa, a trzy lata później krzeszowskiego klasztoru cystersów. Już jednak w 1784 pałac odkupił baron i późniejszy hrabia Friedrich Wilhelm von Reden auf Hameln und Bennigsen, by po trzech latach odsprzedać go pruskiemu ministrowi do spraw Śląska, którym był wtedy Karol Georg Heinrich, hrabia von Hoym. W roku 1789 nowym właścicielem wsi został Kaspar Konrad baron von Zedlitz.
Od jego wuja w 1822 kupił zamek dla siebie oraz żony Marianny książę Wilhelm von Hohenzollern, brat króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III i wkrótce zlecił jego przebudowę w stylu neogotyku angielskiego. Projekt prac przygotował oraz kierował nimi niemiecki architekt Friedrich August Stüler. Zmiany rozpoczęto od założenia romantycznego ogrodu w stylu angielskim. Postawiono w nim różnorodne budowle, takie jak Chata Marianny, cieplarnia i szwajcarski domek. W południowej części parku stanął pomnik Archanioła Michała, upamiętniający Leopolda, brata księżnej.
W czasach, kiedy Karpniki należały do niemieckiej rodziny panującej, zgromadzono tu wiele pamiątek, organizując na pierwszym piętrze muzeum i udostępniając je wybranej publiczności. Prezentowano w nim wyroby rzemiosła artystycznego, rzeźby, zbiory klejnotów, dawną broń, stare witraże. Na pierwszym piętrze północnego skrzydła mieściła się biblioteka z bogatymi zbiorami rękopisów. W pałacu tętniło życie towarzyskie, a spośród utytułowanych gości wymienić można m.in. niemiecką rodzinę królewską, wielkie księżne rosyjskie Olgę i Aleksandrę Teodorownę, wielkiego księcia Mikołaja (późniejszego cara), licznych przedstawicieli arystokracji: Reussów, Radziwiłłów, księcia Wołkońskiego, Klaudynę z Działyńskich Potocką. Z okazji tych wizyt organizowano bale, koncerty i przedstawienia teatralne.
Podczas drugiej wojny światowej urządzono w pałacu karpnickim składnicę muzealną, stworzoną przez Gunthera Grundmanna, w której umieszczono zbiory zrabowane w państwach okupowanych przez Hitlera. Tu także przeniósł z Darmstadtu swoją kolekcję dzieł sztuki ostatni właściciel Karpnik, książę Ludwig von Hessen und bei Rhein.
Zaniedbany przez lata powojenne obiekt wyremontowano w 1962 roku, z przeznaczeniem na ośrodek kolonijny. W roku 1993 złodzieje odkuli renesansowy portal bramny i przygotowali go do wywiezienia. Na szczęście w porę udało się zauważyć szkodę, portal złożono w piwnicy i po konserwacji wrócił on na swoje miejsce. Obecnie zamek ponownie jest własnością prywatną.
Ponadto warto we wsi zobaczyć barokowy (pierwotnie gotycki, a później renesansowy) kościół św. Jadwigi.
Z Karpnik udajemy się do Wojanowa
Wojanów (niem. Schildau) - wieś w gminie Mysłakowice, na pograniczu Kotliny Jeleniogórskiej i Rudaw Janowickich w Sudetach Zachodnich.
Wojanów - kościół Wniebowzięcia NMP
Wojanowski kościół zbudowany został na przełomie XIII/XIV wieku. Pierwsza pisana wzmianka o nim pochodzi z roku 1318 - w dokumencie wspomina się wówczas o proboszczu Henricusie. Z pewnością obecna bryła nie jest oryginalną, zbudowaną w tym miejscu świątynią, ale już pobieżny rzut oka na elementy wystroju i szczegóły architektoniczne pozwala zauważyć, że wiele z nich pochodzi sprzed wielu wieków i ma niezwykłą wartość artystyczną.
Warto zwrócić uwagę na gotyckie, dwuprzęsłowe prezbiterium pochodzące z czasów budowy kościoła. Jest ono obniżone w stosunku do nawy głównej, co było często stosowane w budowlach sakralnych tamtych czasów. Najcenniejszymi elementami architektonicznymi są tutaj: portal zakrystii, obramienie sakramentarium zamkniętego kratą, zwieńczenie kapiteli małych kolumienek i pozostałości po kamiennym maswerku, czyli dekoracji okna. Na belce tęczowej oddzielającej prezbiterium od nawy głównej, znajduje się gotycka grupa rzeźb przedstawiających Ukrzyżowanie. Oprócz Chrystusa na krzyżu stoją tutaj także postaci Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty. W ołtarzu głównym stoi barokowy ołtarz z obrazem przedstawiającym Wniebowzięcie NMP.
Wewnątrz kościoła znajduje się też wiele innych ciekawych elementów, np. późnorenesansowa, pięknie zdobiona ambona z 1607 roku, późnogotycka chrzcielnica zdobiona motywami roślinnymi, czy wreszcie dwie loże kolatorskie z malowanymi herbami. W kaplicy dobudowanej w XVIII wieku do południowej ściany kościoła zobaczyć można ołtarz poświęcony św. Agnieszce, a w jego antependium scenę ścięcia świętej. Oddzielnie trzeba wspomnieć o drewnianych emporach z malowanymi na płycinach wizerunkami świętych, alegorycznymi przedstawieniami prawd wiary i łacińskimi sentencjami.
Kościół w Wojanowie jest też doskonałym miejscem dla osób lubiących podziwiać stare płyty nagrobne i epitafijne. Wewnątrz kościoła znajduje się ich kilka, a do najcenniejszych należy okazałe epitafium Ulricha Schaffgotscha z 1563 roku. Kolejny zespół dziesięciu renesansowych płyt nagrobnych znajduje się na zewnętrznych ścianach kościoła (od strony północnej).
Pałac
Pierwsza wzmianka o majątku w Wojanowie pojawiła się już w 1281 r. Dobra lenne należały wówczas do Eberharda von Schildau, którego nazwisko, zgodnie z ówczesną tradycją, wiązano z nazwą dóbr rycerskich. Często łączono pierwszych rycerzy Wojanowa ze znanym śląskim rodem von Zedlitz, ale dopiero od połowy XIV w. związki te są jednoznacznie udokumentowane. Wojanów należał do rodu von Zedlitz aż do 1727 roku, z krótką przerwą, na początku XVI w., gdy właścicielem został Anton I Schaff-Gotsch, z innego znakomitego rodu śląskiego. Renesansowy dwór w Wojanowie wzniósł Nikolas von Zedlitz und Nimmersatt w 1607 r. Niestety, po kilkunastu latach, w czasie wojny trzydziestoletniej, nowa siedziba rodu została spalona przez wojska szwedzkie. Odbudowanej w 1667 r. przez Christopha von Zedlitz rezydencji nadano nowy, barokowy wystrój.
Od początku XVIII w. dobra rycerskie w Wojanowie często zmieniały właścicieli. Byli nimi patrycjusze jeleniogórscy i nowa arystokracja pruska. W 1831 r. posiadłość nabył Karl Albrech Ike, radca sądowy Królestwa Pruskiego. To na jego zlecenie pałac gruntownie przebudowano, w modnym wówczas stylu neogotyckim. Przebudowę przypisywano znakomitemu architektowi królewskiemu Karlowi Friedrichowi Schinklowi, ale ostatnio prowadzone badania wskazują raczej na jego uczniów. W wyniku tej przebudowy pałac całkowicie zmienił swoje oblicze. Z warownego dworu, dekorowanego później barokowym kostiumem, przekształcony został w romantyczną rezydencję dworską. Zyskał dodatkowe piętro, a alkierzowe narożne wieże zakończone belwederami, które nadały mu charakterystyczny i unikalny na Śląsku wygląd. Nowe dekoracje nawiązywały do angielskiego gotyku, a wcześniejsze ornamenty inspirowane były manieryzmem niderlandzkim .
W 1839 r. Ike przeniósł się do Królestwa Polskiego, gdzie został nobilitowany. Wystawiony na sprzedaż majątek zakupił dla swej córki Luizy Niderlandzkiej król pruski Fryderyk Wilhelm III, który często przebywał w pobliskich Mysłakowicach, swojej letniej rezydencji. Dzięki staraniom pary książęcej obiekt zyskał przepiękny park krajobrazowy. Jego projektantem był znakomity architekt krajobrazu, dyrektor pruskich ogrodów królewskich, Peter Joseph Lenne. Niewielkiej przebudowy romantycznej rezydencji książęcej dokonał uczeń Schinkla, Friedrich August Stuler lub architekt księcia orańskiego Hermann Wentzel. W 1889 roku majątek odziedziczyła córka pary książęcej- Maria zu Wied. Do 1945 r. dobra wojanowskie jeszcze kilkakrotnie zmieniały właścicieli. Podczas II wojny światowej w pałacu mieszkali jeńcy wojenni, którzy pracowali w pobliskiej fabryce papieru w Dąbrowicy.
Po zakończeniu działań wojennych pałac podzielił los innych śląskich rezydencji. Najpierw został splądrowany, a później był wykorzystywany jako budynek administracyjny powstałego w majątku PGR-u oraz mieszkanie dla robotników rolnych. Nieremontowany, zaniedbany popadł w ruinę. W 1995 r. został zakupiony przez włoską firmę i poddany pracom zabezpieczającym. Nie odzyskał jednak dawnej świetności, a gdy w 2002 strawił go pożar ponownie został wystawiony na sprzedaż.
Od 2004 roku właścicielem obiektu jest Spółka z o.o. „Pałac Wojanów”.
Założenie pałacowo-parkowe zostało gruntownie odrestaurowane w latach 2005 -2007. To jedna z największych rewaloryzacji zespołu pałacowego w Polsce w tym dziesięcioleciu. Dawny blask odzyskał bowiem nie tylko dawny renesansowy dwór, ale również wszystkie obiekty dawnego majątku ziemskiego oraz romantyczny park krajobrazowy. Stajnia, spichlerz, oficyna, wozownia, stodoła zmieniły całkowicie swoje pierwotne funkcje. Powstał tu ekskluzywny hotel z częścią konferencyjną i rekreacyjną oferujący ponad 200 miejsc noclegowych o zróżnicowanym standardzie, dwie restauracje, kawiarnię, winiarnię, bar ogrodowy, dwa ogrody restauracyjne i herbaciarnię. Obiekt wyposażony jest w wiele elementów sportowych i rekreacyjnych, m.in. korty tenisowe, boiska do siatkówki i koszykówki, basen, jacuzzi, sauny, fitness, gabinety odnowy biologicznej, sale ćwiczeń, itp. W parku wybudowano nowe altany i fontannę, założono klomby i odtworzono historyczne ścieżki i promenady spacerowe.
Zamek Bobrów
Rys historyczny:
Dawna nazwa: Boberstein
Nie wiadomo dokładnie, kiedy Zamek Bobrów został wzniesiony i przez kogo. Jedne źródła podają, że powstał on w XIV w., inne że w XV w. Są nawet tacy, którzy chcieliby wiązać jego początki z XIII w., lecz jest to mało prawdopodobne. Warownia po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach z 1450 r. Późniejsze losy zamku nie są znane. Wiadomo tylko, że w XIX w. nastąpiła gruntowna przebudowa lub wręcz wybudowany został od nowa istniejący do dziś pałac. Obecnie obiekt jest własnością prywatną i trwa jego odbudowa.
Pierwotnie istniał tu renesansowy zamek obronny zbudowany w 1603 roku. Zbudowany był na planie prostokąta z narożnymi czterema bastejami. Podczas gruntownej przebudowy w 1833 roku został przekształcony w pałac. Na parterze zachował się pierwotny układ wnętrz.