Układ rozrodczy

Rozmnażanie ( lub inaczej reprodukcja): to wytwarzanie nowych osobników potomnych przez organizmy rodzicielskie. Rozmnażanie się jest czynnością życiową prowadzącą do zwiększenia liczby osobników oraz do podtrzymania danego gatunku. Istotą rozmnażania jest przekazanie potomstwu własnych genów (najmniejsza jednostka dziedziczności). Wyróżniamy dwa rodzaje rozmnażania

Bezpłciowe: Organizm potomny powstaje z części organizmu rodzicielskiego. U bakterii może dojść do prostego przewężenia i powstania dwóch komórek potomnych z jednej rodzicielskiej, organizm rozgwiazdy (królestwo zwierząt z typu szkarłupni) może zostać odtworzony tylko z jednego ramienia oderwanego od organizmu rodzicielskiego, rośliny mogą wytwarzać bulwy, cebule, rozłogi, porosty (należą do grupy grzybów, zawierają liczne związki chemiczne Np.: śluzy).

W rozmnażaniu bezpłciowym organizm potomny otrzymuje zestaw genów identyczny z organizmem rodzicielskim. Ewentualne zmiany genotypu (zapis genetyczny, najczęściej literowy, zbudowany z alleli-różna forma tego samego genu Np.: A,a) odbywają się zazwyczaj na drodze mutacji (nagła zmiana w DNA zachodząca pod wpływem czynników środowiskowych Np.: promieniowanie). Organizmy rozmnażające się bezpłciowo o genotypach mało podatnych na mutacje są gorzej przystosowane do zmieniających się warunków środowiska w związku z brakiem rekombinacji. Niektóre przykłady rozmnażania bezpłciowego:

- regeneracja: odtwarzanie uszkodzonych lub utraconych części ciała przez zwierzęta i rośliny, Np.: jaszczurki mające zdolność do regeneracji ogona,

- pączkowanie: polega ono na wytwarzaniu przez rodzicielski organizm małego fragmentu, który po oderwaniu się od rodzica samodzielnie rozwija się w identyczną genetycznie jego kopię, Np.: drożdże,

- Apomiksja: rozmnażanie przez nasiona, w ten sposób rozmnażają się niektóre trawy Np.: wiechlina łąkowa,

- poprzez podział komórki: proces zachodzący u wszystkich żywych organizmów, w którym komórka macierzysta dzieli się na dwie lub więcej komórek potomnych. Najpierw następuje podział jądra komórkowego poprzez mitozę lub mejozę, Np.: bakterie, sinice, glony grzyby,

Płciowe: rozmnażanie za pomocą haploidalnych (pojedynczych 1n) komórek rozrodczych (gamet, komórka płciowa organizmów żywych) - męskiej i żeńskiej, powstających zazwyczaj w wyspecjalizowanych narządach płciowych (u zwierząt i ludzi) lub organach generatywnych (u roślin). Po połączeniu się dwóch komórek rozrodczych powstaje diploidalna zygota (komórka powstała w wyniku zapłodnienia, czyli połączenia się dwóch haploidalnych komórek), z której rozwija się diploidalny zarodek, a następnie nowy organizm.

Występują trzy sposoby rozmnażania płciowego:

- izogamia: komórki rozrodcze są identyczne pod względem kształtu i ruchliwości, zachodzi u wielu glonów,

- anizogamia: gamety są ruchliwe i różnią się od siebie wielkością, Np.: sposób rozmnażania płciowego, u glonów,

- oogamia: zachodzi, gdy gamety łączą się ze sobą, są wyraźnie zróżnicowane na dużą-nieruchliwą, okrągłą gametę żeńską (komórka jajowa) i małą, zwykle ruchliwą męską (plemnik). Organy produkujące określone gamety mają swoje odrębne nazwy - gametangia żeńskie to jajniki, a męskie jądra. Oogamia jest formą zapłodnienia występującą u najbardziej ewolucyjnie zaawansowanych protistów, u roślin oraz u zwierząt no i oczywiście u człowieka.

Organizmy rozmnażające się płciowo są rozdzielnopłciowe lub obupłciowe. Rozmnażanie rozdzielnopłciowe obserwujemy w kontakcie osobników dwóch różnych płci, wytwarzających tylko jeden rodzaj gamet. Natomiast obupłciowość jest obserwowana u jednego osobnika mającego gruczoły rozrodcze męski jak i żeńskie. W ten sposób rozmnaża się Np.: dżdżownica.

W przypadku człowieka osiągnięcie zdolności do wytwarzania gamet, czyli dojrzałości płciowej zależy od zegara biologicznego i czynników genetycznych. Wzrost aktywności podwzgórza prowadzi do wydzielania hormonów, które odpowiadają za przyspieszenie wzrostu organizmu i rozwój cech płciowych jest to tzw. skok pokwitaniowy. U chłopców zachodzi w wieku 13-16 lat. Następuje szybki rozwój pierwszorzędowych cech płciowych: jąder i narządów płciowych zewnętrznych oraz drugorzędowych cech płciowych: rozwój mięśni szkieletowych, zmiana barwy głosu, zarost na twarzy i owłosienie w okolicy łonowej. Dziewczęta wkraczają w okres pokwitania wcześniej niż chłopcy, wiek 11-14 lat. Wówczas następuje rozwój cech płciowych pierwszorzędowych: jajników i narządów rozrodczych. Kolejno występuje rozwój cech drugorzędowych: poszerzenie miednicy, rośnięcie piersi, owłosienie w okolicy łonowej i rozrost tkanki tłuszczowej-kobieca sylwetka ciała.

Męski układ płciowy

Narządy płciowe męskie wewnętrzne:

• jądro

• najądrze

• nasieniowód

• cewka moczowa męska

• gruczoły pęcherzykowo-nasienne

• przewód wytryskowy

• gruczoł krokowy

• gruczoły opuszkowo-cewkowe

Narządy płciowe męskie zewnętrzne:

• moszna

• prącie

Układ rozrodczy męski składa się z jąder zlokalizowanych w worku mosznowym, bo temp. Przy powstawaniu plemników wynosi 24-35st. C. Plemniki powstają w kanalikach nasiennych, a ponadto jądra wytwarzają androgeny (hormony płciowe -> testosteron). W najądrzach plemniki są składowane. Parzyste nasieniowody, do których uchodzą gruczoły dodatkowe (np. opuszkowo-cewkowe, prostata) produkują one osocze nasienia. W prąciu znajduje się wspólne ujście kanału wytryskowego i cewki moczowej. W prąciu znajdują się ciała jamiste i gąbczaste.

Układ rozrodczy męski - opis!!!

Narządy płciowe wewnętrzne: Jądra są narządami parzystymi, w których są wytwarzane plemniki oraz hormony męskie- androgeny. We wnętrzu jąder znajduje się duża ilość kanalików krętych, zbudowanych z kilku warstw komórek, między którymi znajdują się komórki płciowe w różnych stadiach dojrzałości, począwszy od spermatogoniów, skończywszy na haploidalnych plemnikach. Te ostatnie wędrują we wnętrzu kanalików do nasieniowodu, ale zanim się w nim znajdą są gromadzone w najądrzu. Komórki rozrodcze męskie zbudowane są z dwóch zasadniczych części: główki, we wnętrzu, której zgromadzony jest materiał genetyczny oraz witki, ułatwiającej poruszanie się plemników. Nasieniowody są narządami parzystymi, o długości około 50 do 60 cm, a ich funkcją jest umożliwienie przedostania się plemników z najądrza do cewki moczowej za pośrednictwem przewodu wytryskowego. Gruczoły opuszkowo-cewkowe są niewielkimi, parzystymi strukturami, produkującymi wydzielinę o odczynie zasadowym, chroniącą plemniki przed negatywnym oddziaływaniem kwaśnego odczynu właściwego dla cewki moczowej oraz pochwy. Komórki prostaty (gruczołu krokowego) wydzielają mętną, białawą wydzielinę, której składnikiem jest m. in. białko spermina. Wydzielina ta pobudza komórki rozrodcze męskie do ruchu.

Narządy płciowe zewnętrzne: pręcie - jest zbudowane z dwóch ciał jamistych oraz ciała gąbczastego, w którego wnętrzu przebiega cewka moczowa. Górna część ciała gąbczastego osłania ciała jamiste, tworząc żołądź osłoniętą fałdem skóry. Moszna - jest workiem skórno-mięśniowym okrywającym jądra. Worek mięśniowy otaczający jądra. Jej zadaniem jest ochrona jąder przed urazami mechanicznymi oraz zapewnienie im właściwej temperatury.

Pęcherz moczowy 1
Kość łonowa 2
Prącie 3
Ciało jamiste 4
Żołądź 5
Napletek 6
Ujście cewki moczowej 7

8. Esica (okrężnica esowata, część jelita grubego)
9. Odbytnica
10. Pęcherzyk nasienny
11. Przewód wytryskowy
12. Prostata
13. Gruczoł opuszkowo-cewkowy
14. Odbyt
15. Nasieniowód
16. Najądrze
17. Jądro
18. Moszna

Układ płciowy żeński

Wewnętrzne narządy płciowe żeńskie:

• jajowody

• jajniki

• macica

• pochwa

Zewnętrzne narządy płciowe żeńskie:

• wzgórek łonowy

• wargi sromowe większe

• wargi sromowe mniejsze

• przedsionek pochwy i błona dziewicza

• ujście pochwy

• łechtaczka

• wędzidełko łechtaczki

• napletek łechtaczki

• gruczoły przedsionkowe większe, gruczoły Bartholina

• gruczoły przedsionkowe mniejsze

• gruczoły przycewkowe

• ujście zewnętrzne cewki moczowej

• opuszki przedsionka

• spoidło przednie warg sromowych

• spoidło tylne warg sromowych

• wędzidełko warg sromowych

Do narządów rozrodczych kobiety zalicza się również gruczoły sutkowe.

Układ rozrodczy żeński - opis!!!

Narządy rozrodcze wewnętrzne: Jajowody są parzystymi przewodami, których długość waha się w granicach 12 do 15 cm. Ich górna część, znajdująca się w sąsiedztwie jajowodu jest lejkowato rozszerzona i otoczona postrzępionym fałdem skórnym. Taki kształt ułatwia przechwycenie oocytu opuszczającego jajowód. Do zasadniczych funkcji jajowodu należy: przechwycenie komórki jajowej, transport żeńskich komórek rozrodczych w kierunku macicy, umożliwienie męskim komórkom rozrodczym dotarcia do komórki jajowej, stanowi miejsce, w którym dochodzi do zapłodnienia.

Jajnik - jest narządem parzystym, występującym u samic zwierząt i u ludzi. U dojrzałej kobiety ma kształt spłaszczonej elipsoidy o wielkości 3×2×1 cm. Jajniki leżą wewnątrz jamy otrzewnej przy bocznych ścianach miednicy na tylnej powierzchni wiązadeł szerokich macicy, do których przywiązane są za pomocą krótkich krezek. Górne bieguny jajników objęte są przez jajowody. Jajniki służą podwójnemu celowi - wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych, estrogenów, progesteronu i inhibiny.

Macica Jest narządem zbudowanym z włókien mięśniowych. Swoim kształtem i wielkością przypomina odwróconą i pochyloną do przodu gruszkę. Jej górną część stanowi trzon, poniżej którego znajduje się szyjka. Szyjka łączy macicę z pochwą. W szczytach macicy po jej bokach znajdują się ujścia maciczne jajowodów. Górna ściana trzonu macicy zwana jest dnem. Macica zamocowana jest w miednicy za pomocą kilku par więzadeł. Zasadniczą rolą macicy jest zapewnienie miejsca, w którym przez 9 miesięcy może rozwijać się zarodek, a następnie płód, do czasu osiągnięcia dojrzałości umożliwiającej mu samodzielne przeżycie w świecie zewnętrznym. W wyścielającej ją błonie śluzowej, co 4 tygodnie zachodzą zmiany przygotowujące macicę na przyjęcie zarodka. Masa nieciężarnej macicy wynosi około 50 g, w ciąży sięga nawet 1000 g.

 

Pochwa stanowi przewód zbudowany z grubej warstwy mięśni, uchodzący na zewnątrz ciała. Jest narządem kopulacyjnym i spełnia funkcję kanału rodnego. Poprzez pochwę odpływa również krew menstruacyjna, śluz szyjkowy oraz wody płodowe.

Narządy rozrodcze zewnętrzne określane są wspólną nazwą sromu.

Wzgórek łonowy - jest to zaokrąglona wyniosłość przed spojeniem łonowym, utworzona przez większe skupienie tkanki tłuszczowej. Ma on kształt trójkąta, którego wierzchołek skierowany jest ku dołowi, łącząc się jednocześnie z wargami sromowymi większymi. Grubość wzgórka wynosi ok. 2 do 3 cm . W okresie pokwitania wzgórek łonowy pokrywa się stopniowo szorstkimi włosami łonowymi. Granica obszaru pokrycia włosami ma przebieg poziomy.

Wargi sromowe większe - są to dwa podłużnie silnie rozwinięte fałdy skórne, są one odpowiednikiem moszny. Wargi można podzielić na dwie powierzchnie, na zewnątrz jest ciemno zabarwiona i jest owłosiona skóra, obficie zaopatrzona w gruczoły łojowe i potowe. Natomiast cześć wewnętrzna, znacznie delikatniejsza, w głębi wilgotna, przypominająca błonę śluzowa.

Wargi sromowe mniejsze - są to dwa cienkie różowoczerwone fałdy skóry ciągnące się od łechtaczki skośnie w dół i ku dołowi. Od przodu każda z tych warg dzieli się na dwa ramiona. Ramiona górne obu stron łączą się ze sobą nad łechtaczką, tworząc fałd skórny pokrywający ją na kształt kapturka, tak zwany napletkiem łechtaczki. Ramiona dolne łączą się na dolnej powierzchni łechtaczki tworząc wędzidełko. Przyśrodkowe powierzchnie warg sromowych mniejszych ograniczają boczne ujście pochwy. W tyle wargi sromowe mniejsze łączą się za ujściem pochwy tworząc delikatny fałd, zwany wędzidełkiem warg sromowych, które przeważnie rozrywa się przy pierwszym porodzie. Wargi sromowe mniejsze pokryte są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim tkanki tłuszczowej. Na obu powierzchniach warg mniejszych znajdują się liczne gruczoły łojowe.

Przedsionek pochwy - to eliptyczna płytka przestrzeń, ograniczona z boków wargami mniejszymi; od przodu - wędzidełkami łechtaczki; od tyłu - wędzidełkiem warg sromowych mniejszych. W szparze tej znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej i ujście pochwy.

Błona dziewicza - ma najczęściej kształt pierścienia. Po pierwszym stosunku płciowym kobiety błona dziewicza pęka, możliwe,że nastąpi wtenczas krwawienie, zależnie od grubości błony.

Łechtaczka - jest nieparzystym narządem, pełniącym rolę receptora i transformatora bodźców czuciowych inicjujących wzmagających pobudzenie płciowe. Pod jej naskórkiem znajdują się bardzo liczne nerwy oraz ciała czuciowe (ciałka Pacinego).

Opuszki przedsionka - są to parzyste twory zbudowane z tkanki łącznej gąbczastej, zawarte w ścianie sromu u podstawy warg sromowych mniejszych, po obu stronach ujścia pochwy. Mają one kształt migdała długości 3-4 cm .

Gruczoły przedsionkowe większe - są to małe okrągławe lub owalne twory wielkości małego ziarnka fasoli, barwy czerwono-żółtej, położone po obu stronach ujścia pochwy, bocznie od części tylniej przedsionka pochwy. Każdy z tych gruczołów styka się z opuszkami przedsionka odpowiedniej strony, a częściowo jest przez nią pokryty. Gruczoły przedsionkowe większe to gruczoły, które produkują wydzielinę śluzową.

Cykl miesięczny

W organizmie kobiety od okresu pokwitania do menopauzy zachodzą cykliczne procesy, których zasadniczym celem jest umożliwienie jej zajścia w ciążę i wydania na świat potomstwa. Procesami tymi sterują zmiany w poziomie wydzielania hormonów przez przysadkę mózgową, które z kolei wywołują charakterystyczne przemiany w jajnikach (cykl jajnikowy), a za ich pośrednictwem i w macicy (cykl maciczny - miesiączkowy). Pod wpływem rosnącego wydzielania przez przysadkę hormonu zwanego folikulitropiną (FSH), dochodzi do wzrostu kilku pęcherzyków jajnikowych z których jeden przejmuje rolę pęcherzyka dominującego. Przesuwa się on ku brzegowi jajnika, uwypuklając jego powierzchnię. Wytwarza hormony, zwane estrogenami, pod których wpływem w macicy dochodzi do przyrostu kolejnych warstw wyścielającej ją błony śluzowej. Po około 8-9 dniach następuje zwiększenie wydzielania drugiego hormonu przysadkowego - lutropiny (LH) - doprowadza do uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka dominującego. Jest to owulacja, czyli jajeczkowanie. Komórka ta, przechwycona przez strzępki jajowodów, dostaje się do światła jajowodów, skąd wędruje w kierunku macicy. Jeśli na swej drodze napotka plemniki, dochodzi do zapłodnienia, w przeciwnym razie przez macicę i pochwę, wraz z krwią miesiączkową, wydostaje się na zewnątrz. Opróżniony pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko żółte, które produkuje kolejny hormon cyklu miesięcznego - progesteron. Po zapłodnieniu ciałko to odgrywa zasadniczą rolę w podtrzymaniu ciąży przez najbliższe kilka miesięcy. Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, ulega ono przemianie w ciałko krwotoczne, następnie białe, by wreszcie zaniknąć. Jednocześnie (14 dni po owulacji) błona śluzowa pochwy ulega złuszczeniu, aby móc przygotować się do kolejnego cyklu. Fakt ten objawia się krwawieniem z dróg rodnych, zwanym miesiączką lub menstruacją.

Etapy porodu

Akcję porodową zapoczątkowuje (pierwszy etap) uformowany płód, wysyłając chemiczny przekaźnik prostaglandynę. Dochodzi do przedostania się do krwi hormonu oksytocyny z podwzgórza, która wpływa na obkurczanie mięśniówki macicy. Pierwsze skurcze pojawiają się dość regularnie i cyklicznie, co 10-30 minut i trwają po 40 sekund każdy. W trakcie skurczów, wydłużone w czasie ciąży mięśnie macicy zaczynają się kurczyć, zmniejszając jej rozmiary. Proces obkurczania macicy zaczyna się zwykle od jej szczytu i powoli rozszerza się ku dołowi. Po każdym skurczu mięśnie macicy ulegają częściowej relaksacji, ale za każdym razem stają się coraz krótsze. Powoduje to, że szyjka macicy coraz bardziej się rozszerza. Cykliczne skurcze trwają zwykle aż do momentu, gdy średnica otworu szyjki macicy osiągnie przynajmniej 10 cm. Najprostszym sposobem przyspieszania pierwszego etapu, zazwyczaj najdłuższego w całym procesie porodowym, jest utrzymywanie kobiety w ruchu tak długo jak długo jest ona jeszcze w stanie chodzić. Ruch ten polega zwykle na spacerowaniu, ćwiczeniach rozciągających na piłce lekarskiej, trenowaniu oddechu potrzebnego przy drugim etapie porodu. Coraz silniejsze skurcze wyzwalają etap drugi- W drugim etapie dziecko jest wypychane z brzucha matki przez kanał rodny (to przestrzeń stanowiąca drogę dla rodzącego się płodu. Utworzony jest przez: ściany kostne miednicy mniejszej, mięśnie trzonu macicy, szyjkę macicy i pochwę).

Poprzez zarówno skurcze macicy jak i bardzo silne wypychające ruchy przepony (zwane popularnie parciem). Zazwyczaj dziecko wychodzi z brzucha najpierw głową. Czasami jednak zdarza się nieprawidłowe ułożenie płodu i jako pierwsze na świecie pojawiają się stopy lub pośladki noworodka. W polskiej praktyce położniczej, nieprawidłowe ułożenie płodu było natychmiastowym wskazaniem do cięcia cesarskiego (zabieg chirurgiczny, polegający na rozcięciu powłok brzusznych oraz macicy i wyjęciu dziecka. Zazwyczaj wykonuje się go, gdy naturalny poród jest niemożliwy. Gdy zabieg jest planowany, przeprowadza się go w znieczuleniu (zewnątrzoponowo lub podpajęczynówkowo). Jeśli zabieg wykonuje się w trybie ostrym (nie planowo), najczęściej znieczula się ogólnie (narkoza)).Obecnie jednak uważa się, że w wielu przypadkach poród nieprawidłowo ułożonego dziecka jest całkowicie możliwy w normalny sposób. Trzeci etap- Ostatni etap odbywa się około 15 minut do godziny po urodzeniu dziecka. W tym etapie macica wypycha łożysko. Zazwyczaj w tym czasie matka traci nie więcej niż 500 ml krwi. Bardzo ważne jest, aby organizm wydalił całe łożysko, gdyż fragmenty pozostające w macicy po porodzie mogą powodować krwotoki i infekcje. Dlatego położna zawsze sprawdza, czy wydalone łożysko jest kompletne. Czasami zdarza się, że łożysko nie wychodzi w jednym kawałku, lecz zostało w trakcie wcześniejszych etapów porodu poszarpane na kilka fragmentów. W takim przypadku konieczne jest odessanie wnętrza kanału rodnego i macicy z resztek łożyska.

Pod wpływem bodźców hormonalnych macica się obkurcza i zostaje wydzielony hormon prolaktyna, który jest odpowiedzialny za produkcję mleka. Pierwsze mleko to siara. Jego skład jest specyficzny dla gatunku ssaka. Oprócz niezbędnych substancji potrzebnych do wzrostu i rozwoju zawiera przeciwciała wchłaniające się do krwi dziecka. Prolaktyna ponadto wyzwala uczucia macierzyńskie.

 

---