Prawo finansowe gałąź prawa regulująca zasady gosp. cudzymi pieniędzmi -to: państwo, banki, samorządy, ubezpieczyciele. Działy: 1) prawo finansów publicznych - (kiedyś prawo budżetowe) reguluje zasady gosp. finansowej władzy publicznej, głównie państwa i samorządu terytorialnego, 2) prawo podatkowe - reguluje podatki, zasady dostarczania państwu dochodów przez obywateli - pod przymusem, 3) prawo bankowe - reguluje: zasady podejmowania i prowadzenia działalności bankowej polegającej na przyjmowaniu depozytów i udzielaniu kredytów, pożyczek, prawo walutowe regulujące zasady ustroju pieniężnego państwa (złoty, niedługo prawdopodobnie EURO), prawo dewizowe - regulujące zasady obrotu dewizowego, m.in. transferu walut obcych przez granicę państwa, zasady działania kantorów, itp., 4) prawo finansowe ubezpieczeń - reguluje zasady podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, np. ubezpieczenia majątkowe, na życie,

Prawo finansów publicznych reguluje zasady gosp. finansami państwa (do 1.01.1999 r. pr. budżetowe - ustawa z 26.11.1998 o finansach publ.), zasady gosp. finansowej - pobieranie dochodów i wykonyw. wydatków przez władzę publ. (władza państw. i samorz.) oraz instytucje, pobierające środki pod przymusem (np. kasy chorych) ujęte w sektorze finansów publ. Zakres podmiotowy jest określony przez sektor finansów publ. - są to: -organy władzy państw. - ustawodawczej (sejm i senat), wykonawczej (rząd, ministrowie, prezydent RP, terenowe organy administracji rządowej, sądowniczej (niezawisłe sądy powszechne i szczególne, NSA, Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny), -organy jednostek samorz. teryt. - gminy (organ stanowiący - rada, wykonawczy - zarząd), powiaty (rada, zarząd), województwa (sejmik, zarząd), - inne instytucje - kasy chorych, samodzielne publ. ZOZ-y, państw. szkoły wyższe, instytucje kultury państw. i samorządowe, fundusze celowe (np. fund. ubezp. społecz.), PAN, inne państw. i samorz. jedn. organizacyjne posiadające osob. prawną, wykonujące zadania publiczne (np. agencje rządowe, AWRSP, ARR, ARiMR) Cecha wspólna podmiotów sektora finansów publ. - są finansowane ze środków publ. Nie należą do sektora finansów publ. przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, spółki prawa handl. (głównie spółki SP). Finanse publiczne - określony przez ustawodawcę zakres przedmiotowy finansów publ.: to operacje finansowe związane ze zgromadzeniem i wydatkowaniem środków publ. - pobieranie dochodów, wydatkowanie środków publ., finans. deficytu, zarządzanie środkami publ. i długiem publ. Środki publiczne - pieniądze z 3 źródeł: 1) dochody publ., 2) przychody publ., 3) środki pochodzące z zagranicy (bezzwrotne). Dochody publiczne to: -daniny publiczne (podatki, cła) - władza publ. nakłada obowiązki podatkowe jednostronnie - świadczenia o charakt. przymusowym i nieekwiwalentnym, -dochody z majątku państw. lub samorządowego - przy osiąganiu dochodu władza publ. nie pozbywa się jego (najem, dzierżawa, leasing, wiecz. użytk.), osiąga je przez zawarcie umowy, porozumienia, nie są uzyskiwane jednostronnie, świadczenia ekwiwalentne, nieprzymusowe, -dochody ze spadków, zapisów, darowizn w postaci pieniężnej. Przychody publiczne - pochodzą ze źródeł: - prywatyzacji majątku SP i jedn. samorz. teryt. (umowa sprzedaży), - sprzedaży papierów wartośc., np. obligacji, - zaciągniętych kredytów i pożyczek. Przychody mają znacz. uzupełniające, najważniejsze są dochody. Nie służą one inwestycjom lecz uzupełnianiu potrzeb. Środki pochodzące z zagranicy (często bezzwrotne) i środki publiczne służą finansowaniu zadań wykonyw. przez władzę publ. i są przeznaczane na spłatę zaciągniętych kredytów i pożyczek (np. wykup obligacji) oraz państwowego długu publ. i długu SP. Państwowy dług publiczny to zadłużenie całego sektora finansów publ. (suma zadłużenia wszystkich podmiotów sektora finansów publ). Dług Skarbu Państwa to zadłużenie samego państwa. Art. 216 Konstytucji RP określa max wielkość długu publ. - są to 3/5 rocznego PKB (ok. 650 mld zł) - wysokość określa prezes GUS raz w roku w Monitorze Polskim. Wysokość tych długów określa minister finansów w Monitorze Polskim 2 razy w roku.

Zasada jawności i przejrzystości finansów publ. - to dwie zasady w finansach publ.; zasada demokratycz. państwa prawnego jest powiązana wprost z przepisami Konst. RP. Instrumenty jawności finansów publicznych: jawność debat budżetowych organów przedstawicielskich nad projektem budżetu i sprawozdaniem z wykonania b. Wyjątkowo można utajnić obrady dot. środkó, których przeznaczenie stanowi tajemnicę państw. uchwalanie budżetów w formie aktów prawa powszechnie obowiązującego - budżet państwa uchwalany jest w formie ustawy, budżety samorządów w formie uchwały b., obowiązki publikacyjne - spoczywają na ministrze finansów - ogłasza w formie obwieszczenia w MP wysokość państw. długu publ., długu SP, a także ich relacje do PKB - za pół roku - do końca IX i za cały rok budżetowy do końca III. Min. Finansów ogłasza w Dz. Urzędowym MF (za półrocze i za cały rok budż.) wykaz osób fiz. i prawnych, którym umorzono znaczne kwoty zaległości podatk.: osoby fiz. - 10 tys. zł, os. prawne - 20 tys. zł. To kompetencja uznaniowa organu, na wniosek zainteresowanego. W wykazie MF ogłasza nazwę podatnika, miejscowość siedziby lub zamieszk. bez szczegółowego adresu (tu występuje wyjątek od tajemnicy skarbowej), kwotę i przyczyny umorzenia. MF ogłasza też wykaz podmiotów, którym SP udzielił poręczeń i gwarancji (spłaty kredytów). Periodyk nie jest ściśle określony. Instrumenty przejrzystości finansów publ.: klasyfikacja dochodów i wydatków - to szczegółowy podział kwot dochodów i wydatków i przyporządkowania ich poszczeg. organom i zadaniom. Na tę klasyfikację składają się 4 podziałki: części, działy, rozdziały, paragrafy. W budżetach samorz. są 3 podziałki: działy, rozdziały, paragrafy. Część (najważniejsza w b.państwa): dzieli dochody i wydatki pomiędzy najważn. centralne organy państwa na części resortowe - dochody i wydatki przyporządk. odpow. ministrom i pozaresortowe - Sejm, Senat, Kancel. Prez. RM, Prezydent RP, itd. Działy: dochody i wydatki w każdej części dzielone są na działy, dział odpowiada jakiejś dziedzinie działaln. władzy publ., np. kultura, rolnictwo, budownictwo, obrona narodowa. Rozdziały: dochody i wydatki w dziale dzielone są na rozdziały, które odpowiadają poszczeg. organom niższego stopnia, odpowiednim dysponentom części budżetowych. Paragrafy: każdy paragraf odpowiada jakiemuś źródłu dochodów (np. podatek dochodowy od osób fiz. i prawnych, podatek VAT). Budżet państwa jest projektowany i uchwalany co najmniej do rozdziałów. Szczegółowe rozpisanie następuje w tzw. układach wykonawczych (sporządzane przez dysponentów części budżetowych np. ministrów, po ogłoszeniu ustawy b.). Pojęcie budżetu jest zarezerwowane tylko dla budżetu państwa i jednostek samorz. teryt., zgodnie z przep.prawa. rachunkowość budżetowa - wszystkie jednostki sektora finansów publ. są zobowiązane do prowadzenia pełnej rachunkowości, opartej na planie kont ustalonych przez ministra finansów, zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Administracja finansowa - organy rząd. admin. specjalnej, wymierzające, pobierające i kontrolujące daniny publ. Najwyższym naczelnym organem jest minister finansów (kompetencje w ustawie o działach admin. państw. Zajmuje się 3 działami admin. rząd.: I - min. właściwy ds. budżetu, II - ds. finansów publ., III - ds. instytucji finansowych. W dziale I - budżet - MF jest odpowiedzialny za przygotowanie projektu budżetu państwa, jego realizację i sprawozdawczość budżetową. W dziale II - finanse publiczne - jest odpowiedzialny za realizację dochodów budżetu państwa z tytułu podatków i ceł. Za zbieranie podatków odpowiedzialne są 4 piony terenowych organów admin. finansowej: organy podatkowe, celne, organy kontroli skarbowej, organy inspekcji celnej. W dziale III - instytucje finansowe - MF uczestniczy w sprawowaniu nadzoru nad działaln. instytucji finansowych (banki, ubezpieczyciele, giełdy, domy maklerskie), wchodzi w skład organu nadzoru, np. Komisji Nadzoru Bankowego, Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. MF współdziała z Państw. Urzędem Nadzoru Ubezp. (PUNU) i wyd. zezwolenia na prowadzenia działaln. ubezp. (licencje), zaś nadzór sprawuje PUNU. Od 1.01.2002 r. będzie działa Generalny Inspektor Informacji Finansowej, w randze podsekretarza stanu w Min. Finansów - zbiera informacje m.in. o praniu brudnych pieniędzy. 4 piony administracji finansowej: organy podatkowe - urzędy skarbowe (I instancja) i izby skarbowe (II instancja): wymiar i pobór należności podatk., kontrola podatk., egzekucja administracyjna należności podatk., prowadzenie dochodzeń w sprawach karnych skarbowych, organy celne - dyr. urzędów celnych (I inst.) i prezes Głównego Urzędu Ceł (II inst.): wymiar i pobór należności celnych oraz podatków pobieranych od importu, kontrola celna, egzekucja administracyjna należności celnych, prowadzenie dochodzeń w sprawach karnych skarbowych, organy kontroli skarbowej - inspektorzy kontroli skarbowej (I inst.) i Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej (II inst.), który funkcjonuje w ramach Min. Finansów: kontrola podatników, podmiotów wydatkujących środki publ. i zarządzających mieniem państwowym, kontrola dewizowa, kontrola przepisów o cenach. Szczególny nadzór podatkowy (wykonywany przez inspektorów urzędów kontroli skarbowej) to nadzorowanie całego procesu technologicznego, który przechodzą głównie wyroby spirytusowe. Mają do dyspozycji 2 instrumenty kontrolne: a) postępowanie kontrolne (kontrola skarbowa) - przeprowadzane w siedzibie jednostki kontrolowanej po okazaniu legitymacji i upoważnienia. Przedmiotem badania są dokumenty prowadzone przez firmę np. księgi podatkowe. Postępowanie kończy się wyd. decyzji określającej wysokość zaległości podatk., jeżeli zostanie stwierdzona. Kontrola zakończona pozytywnie dla podatnika kończy się wydaniem dokumentu: wynik kontroli skarbowej. Odwołania: - jeżeli kontrolę przeprowadza inspektor z Urzędu Kontroli Skarbowej organem odwoławczym jest Izba Skarb., - jeżeli przeprowadza ją inspektor z Min. Finansów, odwołanie do Gen. Inspektora Kontroli Skarb. b) wywiad skarbowy -informacje są zbierane w sposób tajny. Można z nich zrobić użytek przez wszczęcie kontroli. Wywiad przeprowadzają specjalne komórki wywiadu skarbowego. 2 sposoby uzyskiwania informacji: -tzw. czynności operacyjno-rozpoznawcze - stosowanie środków technicznych (nagrywające urządzenie podsłuchowe) - musi być zarządzenie Min. Finansów, za zgodą Prokuratora Gen. tzw. osobowe źródła informacji - informatorzy, tajni współpracownicy, ludzie spoza urzędów kontroli skarbowej. Mogą być to informacje anonimowe (każda jest sprawdzana) oraz jawne na piśmie - podpisane. Osoby te mogą otrzymać wynagrodzenie za udzielenie informacji (dochód nie doliczany do pozostałych dochodów, płaci się tylko 20 % podatku). Informatorowi przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie, jeśli stanie mu się coś złego. organy inspekcji celnej - podporządkowane MF. Są to: inspektorzy celni pracujący w Regionalnych Inspektoratach Celnych (I inst.), Gen. Inspektor Celny oraz aparat pomocniczy w postaci Gen. Inspektoratu Celnego (II inst.). Zadania: - wykrywanie, ściąganie, zwalczanie przestępstw w obrocie towarowym z zagranicą. -przemytu celnego towarów przez granicę bez opłacenia należności celnych oraz podatków od importu (VAT,akcyza), zaniżanie wartości towaru, -ściganie przestępstw dot. sprowadzania towarów do kraju, którymi obrót za granicą jest zabroniony w całości albo bez specjal. zezwolenia - obrót koncesjonowany (narkotyki, broń, mat. promieniotwórcze, odpady chem). -ochrona miejsc odpraw celnych oraz siedzib organów celnych. Instrumenty działania: postępowanie kontrolne - zakres obowiązków - jak przy kontroli skarbowej. Różnica - nie mogą zażądać od organu kontrolowanego informacji o rachunkach bankowych; zakończenie kontroli - wydanie dokumentu: propozycja wymiaru należności celnych i podatkowych. Różnica między decyzją a propozycją: decyzja od razu jest wykonywana, propozycja wymiaru jest przesyłana do organu właściwego rzeczowo do wymierzenia należności i dopiero ten organ (dyr. Urzędu Celnego, Urząd Skarbowy) wymierza tę należność. tajne czynności operacyjno-rozpoznawcze - zakres jak przy inspektorach skarbowych: środki techniczne, źródła osobowe, możliwość przesłania takiej firmie tzw. przesyłki kontrolowanej, inspektorzy celni mogą stosować środki przymusu: - legitymowanie osób w celu ustalenia ich tożsamości, - dokonywanie przeszukania osób, pomieszczeń, pojazdów, bagażu, - stosowanie technicznych i chemicznych środków obezwładniających np. kajdanki, gaz, urządzanie punktów kontroli drogowej -użycie kolczatki (oznakowany pojazd, umundurowany inspektor, musi być powiadomiona policja), - stosowanie przymusu w postaci fizycznej tj. przymus bezpośredni - chwyty posiadanie broni - użycie tylko w sytuacjach niezbędnych - przymus ostateczny (o jej użyciu należy niezwłocznie powiadomić przełożonego oraz zabezpieczyć miejsce zdarzenia).	Generalny inspektor informacji finansowej (od czerwca 2001) - urzędnik w randze podsekretarza stanu, podlegający i zatrudniony przez MF. Obowiązki: zwalczanie procederu prania brudnych pieniędzy, które polega na zainwestowaniu ich w legalne przedsięwzięcia. Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy określają pewną grupę instytucji, które są zobowiązane do rejestrowania transakcji przekraczających wartość 10 tys. EURO, dokonywanych za ich pośrednictwem, tj.: banki, spółdzielcze kasy kredytowe, domy maklerskie, Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, Towarzystwa Funduszy Emerytalnych, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, Zakłady Ubezpieczeń, Poczta Polska, Notariusze, Przedsiębiorstwa Leasingowe i Faktoringowe, pośrednicy w obrocie nieruchomościami. Muszą też rejestrować: kwoty, od kogo pieniądze pochodzą, na kogo kwota jest przekazywana. Do ich obowiązków należy też rejestrowanie pojedynczych wartości o niższych wartościach jeżeli z okoliczności wynika, że pieniądze te pochodzą z przestępstwa. Transakcja powinna być dokonywana z opóźnieniem, instytucja ma obowiązek powiadomić o tym Gen. Inspektora i przesłać wszystkie dokumenty w tej sprawie. Generalny Inspektor po zbadaniu dokumentów może podjąć decyzję o zablokowaniu operacji na okres 48 godz. i powiadomić Prokuratora Gen. - ten może przedłużyć blokadę na okres do 3 m-cy i zbiera dowody pozwalające na wniesienie do sądu aktu oskarżenia.	Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publ. - jest 5 podstawowych form, określ. w ustawie o finansach publ.: 1) jednostki budżetowe, 2) zakłady budż., 3) gosp. pomocnicze, 4) środki specjalne, 5) fundusze celowe - oraz formy określ. w in. przepisach: kasy chorych, państw. szkoły wyższe, agencje rządowe, ZUS (państw. jedn. organiz.). Jednostka budżetowa - podstawowa forma jedn. sektora finansów publ.: wszystkie organy państwa i samorządu terytor., szkoły podst., gimnazja, licea, zoz-y. Prowadzi gosp. finansową wg zasady budżetowania brutto, wszystkie przychody odprowadza na rachunek właściwego budżetu i wszystkie wydatki są finansowane z tego rachunku. Jednostka budżetowa nie ma swoich dochodów, brak osobowości prawnej, działa w czyimś imieniu. Przeznaczenie przychodów na swoje wydatki jest naruszeniem dyscypliny finansów publ. Wyjątek: środek specjalny albo gosp. pomocnicze. Każda jedn. budż. ma swój plan finansowy i rachunek bieżący, 95 % dochodów przepływa przez urzędy skarbowe i celne. Zakład budżetowy - prowadzi gosp. finans. wg zasady budżetowania netto. Koszty działalności pokrywa z osiągniętych przychodów, dochód musi odprowadzić do budżetu. Zadania: a)odpłatne świadczenie usług publ. (komunikacja miejska, wych. przedszk., wywóz śmieci), b)mogą być dotowane (dotacja nie może przekroczyć 50 % wydatków), w razie przekroczenia przekształca się go w jedn. budżetową lub spółkę i sprzedaje lub likwiduje się. Gospodarstwo pomocnicze - forma organizacyjna wykonująca działalność uboczną lub część działaln. podstawowej jednostki budż., funkcjonującą zawsze przy jedn. budż., rozlicza się metodą netto. Koszty gosp. pokrywane są z pobranych przez nie przychodów, w razie pojawienia się dochodu jego połowę przekazuje do budżetu. Gosp. pomoc. jest odrębne od macierzystej jedn. budż., pod względem organizacyjnym (odrębna struktura, ma swojego kierownika i zatrudnia pracowników) i finansowym (ma swoje przychody, swój rachunek bieżący i odrębny roczny plan finansowy). Gosp. jest podatnikiem podatku dochod. od osób prawnych - 29 % z połowy swego dochodu, 50 % odprowadza do budżetu państwa; gosp. może otrzymać dotację z budżetu. Większą część usług świadczy na rzecz macierzystej jedn. budż., może też świadczyć usługi na rzecz innych podmiotów, np. gosp. pomocnicze przy Kancelarii Prezesa RM (największe) wydaje Dz.U., MP, dzienniki urzędowe, zarządza ośrodkami wypoczynkowymi RM, prowadzi warsztaty naprawcze samochodów służb. To usługi świadczone na rzecz RM, ale korzystają z nich też inne podmioty. Środki specjalne - to pieniądze gromadzone przez jedn. budżetowe na odrębnych rachunkach bankowych - nie oddaje się ich do budżetu i wykorzystuje na cele jednostki. Brak tu wyodrębnienia organizacyjnego, jest tylko wyodrębnienie finansowe. Przepisy prawa powinny reglamentować przypadki, kiedy mogą być przyznane środki specjalne, źródła środków i cele ich przeznaczenia. Trzy źródła środków specjalnych: 1)może to wynikać z odrębnych ustaw lub uchwał organów jedn. samorządu terytor., np. w organach skarbowych jest środek specjalny, na który wpływa 20 % wyegzekwowanych zaległości podatkowych - te pieniądze mogą być wykorzystane na premie dla urzędników, 2) zapisy, spadki, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej - o przeznaczeniu tych pieniędzy decyduje wola darczyńcy lub spadkobiercy, 3) odszkodowanie za utracone lub uszkodzone mienie jednostki budżetowej - te pieniądze mogą być wydane tylko na remont lub odtworzenia tego mienia. Fundusze celowe - wg ustawy o finansach publ. to ustawowo utworzony przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach publ. fundusz, którego środki pochodzą z dochodów publ., a wydatki są przeznaczone na realizację określonych zadań. Obecnie nie można tworzyć funduszy celowych - miał takie prawo Sejm do końca 1998r. (zakaz wynika z ustawy o finansach publ., ale nie jest określony w Konstytucji RP). Wyjątek - Sejm może uchwalić ustawę o funduszu, do którego nie stosuje się ustawy o finansach publ. Fundusz celowy to odrębne od budżetu źródło finans. zadań publ., alternatywne. Jego środki przeznacza się tylko na określ. zadania. Zalety: wyodrębnienie środków na konkretne cele, a niewykorzystane do końca roku nie przepadają, wady: pieniądze oddane funduszowi są wyjęte spod kontroli parlamentarnej, przekazane w formie dotacji są bezzwrotne (np. środki Funduszu Gwarant. Świadczeń Pracown. starczyłyby w obecnym stanie na jego działalność na 50 lat). Środki funduszy pochodzą z dochodów publ.: - ze składek przymusowo płaconych przez przedsiębiorców (danin publ. - „parapodatki”) - to PFRON, Fundusz Ubezp. Społ., Fundusz Pracy, Fundusz Gwarant. Świadczeń Pracown. Pozostałe fundusze działają z dotacji budżetowych - są stale dotowane i finansowane z budżetu państwa. Podział funduszy: - posiadające osobowość prawną - pieniędzmi dysponuje tutaj sam fundusz ( np. PFRON). - nie posiadające osobowości prawnej - pieniędzmi dysponuje tu organ czy instytucja wskazana w ustawie (ma tylko rachunek bankowy w dyspozycji tej instytucji) np. fundusz ubezpieczeń zdrowotnych, którego pieniędzmi dysponuje ZUS. Podział funduszy w zależności od tego czyje zadania finansują: - państwowe fundusze celowe - finansują zadania wyodrębnione z budżetu państwa. - samorządowe fundusze celowe - finansują zadania wyodrębnione z budżetów samorząd. np. WFOŚiGW - te fundusze nie posiadają osobowości prawnej. Agencje rządowe - brak regulacji na ich temat w ustawie o finansach publ. Każda z nich ma odrębną podstawę prawną, tworzy je Sejm w drodze ustawy. Agencja rządowa to państwowa osoba prawna, odrębny podmiot, nie odpowiada za długi państwa, i odwrotnie. Finansowane są w znacz. części z budżetu państwa, pieniądze te są bezzwrotne np.: AWRSP, ARR, ARiMR - na te dwie ostatnie Min. Rolnictwa przekazuje 2/3 swoich środków. Kasy chorych - odrębne formy organizacyjno-prawne, instytucje samorządowe reprezentujące ubezpieczonych, posiadają osobowość prawną, źródło finansowania to przymusowe składki na ubezp. zdrowotne, ściągane przez ZUS (potrąca sobie prowizję). Kasy finansują swoją działalność ze składek i pożyczek ze Skarbu Państwa. Państwowe szkoły wyższe - mają osobowość prawną, otrzymują dotacje z budżetu państwa. Szkoły podstawowe, gimnazja, licea - są to jednostki budżetowe.
PROCEDURA BUDŻETOWA - to sposób projektowania, uchwalania, wykonywania i kontroli wykonywania budżetu. Są 4 etapy procedury budżetowej: 1.projektowanie budżetu - przygot. projektu budżetu państwa należy do zadań Ministra Finansów. RM jest odpowiedzialna przed Sejmem za opracowanie projektu ustawy budżetowej. Ustawa budżetowa to forma w jakiej uchwalony jest budżet państwa. Budżet jest załącznikiem do ustawy budżetowej, to rachunkowe zestawienie dochodów i wydatków. Ustawa budżetowa składa się z przepisów, w nich powtarza się najważniejsze wskaźniki budżetowe: kwota dochodów, wydatków, deficytu lub nadwyżki oraz kwota na jaką w danym roku MF może zadłużyć skarb państwa, kwota przeznaczona na emisję obligacji skarb., kwota do jakiej SP może udzielić poręczeń lub gwarancji. 2.uchwalanie budżetu - RM wnosi do Sejmu projekt ustawy budż. wraz ze wszystkimi załącznikami w terminie 3 mies. przed końcem roku poprzedzającego rok budżetowy (do końca IX). Konstytucja pozwala w wyjątkowych okolicznościach na późniejsze wniesienie do Sejmu projektu, lecz nie określa powodów spóźnienia (tak zdarzyło się w 1997 r.). Ustawy okołobudżetowe regulują konstrukcje poszczeg. dochodów i wydatków budż.: podatki, cła, wskaźniki wzrostu wynagrodzeń. Obładowana ustawa budżetowa to ustawa, do której włączono przepisy zmieniające ustawy okołobudżetowe, obładowuje ją Rząd (art. 86 ust. 11 ustawy o finansach publ. - zakaz obładowywania - powinien być zawarty w Konstytucji - jest to zakaz względny). Ustawę budżetową podpisuje Prezydent RP w ciągu 7 dni - do końca stycznia przedst. jest mu do podpisu. Ustawa budżetowa obowiązuje rok i powinna być przez Sejm uchwalona i ogłoszona do końca roku poprzedzającego rok budżetowy czyli do końca grudnia. Z reguły ogłaszana jest jednak w lutym. Jeżeli ustawa budżetowa nie zostanie ogłoszona do końca grudnia roku poprzedniego to do czasu jej ogłoszenia: należności budżetowe i składki na fundusze celowe pobiera się wg stawek z roku ubiegłego, a gosp. finansowa państwa jest prowadzona na podstawie rządowego projektu budżetu. Prezydent może skrócić kadencję parlamentu jeżeli Sejm nie przestawi mu do podpisu uchwalonej ustawy budż. w terminie 4 m-cy od dnia wniesienia do Sejmu rządowego projektu - ma 14 dni na podjęcie decyzji. Budżet państwa wykonuje Rada Ministrów, natomiast budżet samorządu wykonuje Zarząd. BUDŻETY SAMORZĄDOWE Każda jednostka samorządu terytorialnego ma swój budżet. Projekt budżetu przygotowuje Zarząd - skarbnik - musi radzie przekazać projekt budżetu do akceptacji do 15 listopada oraz informację o stanie mienia komunalnego (o przysługujących prawach majątkowych), dokumenty te przekazuje do zaopiniowania przez RIO - jednak opinia RIO nie wiąże rady. Budżet samorządowy powinien być uchwalony do końca grudnia, a w wyjątkowych okolicznościach do końca marca - jeśli tego nie zrobi traci budżet jednostki ustala RIO w terminie do końca kwietnia - to wówczas budżet ograniczony do zadań własnych i zleconych z zakresu administracji rządowej. 3. wykonanie budżetu - przeprowadzenie operacji finansowych, zaplanowanych w budżecie. Ważny elementem wykonywania budżetu - są rachunki bieżące (bankowe) - operacje te są wykonywane bezgotówkowo. Rachunki bieżące państw. jedn. budż. mogą być prowadzone wyłącznie przez NBP. Rachunki bieżące w zakresie budżetów samorząd. mogą być prowadzone przez banki wybrane zgodnie z przepisami ustawy o zamówieniach publicznych. 4. sprawozdanie z wykonania budżetu - organy oceniające rozliczają władze wykonawczą z wykonania budżetu po zakończeniu roku budżetowego, udzielając lub nie absolutorium. Podjęcie przez Sejm uchwały o nieudzieleniu absolutorium nie powoduje konieczności podania się Rządu do dymisji. Przy budżetach samorząd. nieudzielenie absolutorium zarządowi powoduje głosowanie na następnym posiedzeniu rady wniosku o odwołanie zarządu.	Odpowiedzialność karna w zakresie finansów publicznych: 1) odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny - uregulowana w ustawie o finansach publ. w dziale V. Podlegają jej pracownicy jedn. sektora finansów publ. oraz osoby dysponujące środkami publ. Odpowiadają za: dopuszczenie do przedawnienia należności budżetowych, zmianę przeznaczenia dotacji celowej, przekroczenie wydatków, wypłatę wynagrodzeń bez odprowadzenia składek - art. 38 ustawy o finansach publ. Odpowiedzialność obejmuje też winę umyślną i nieumyślną. Kary: upomnienie, nagana, kara pieniężna od 1 do 3 mies. średniego wynagrodzenia ogłosz. przez Prezesa GUS (średnia z funduszu świadczeń socjalnych) oraz zakaz pełnienia funkcji związ. z dysponowaniem środkami publ. od 1 do 5 lat (dot. członka zarządu, gł. księgowego, skarbnika, dyr. generalnego i ich zastępców). Postępowanie jest dwuinstancyjne, kary wymierzają organy: I instancja - komisja orzekająca w sprawach o naruszenie finansów publ., budżet państwa - komisje orzekające są przy dysponentach części budżetowych, budżety samorząd. - komisje orzekające przy RIO. II instancja - to jest Główna Komisja Orzekająca przy Ministrze Finansów. Można zaskarżyć orzeczenie komisji do NSA. 2) odpowiedzialność karna-skarbowa uregulowana w Kodeksie Karno-Skarbowym, art. 82 - karze podlega niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie dotacji lub subwencji, nienależna wypłata, nienależne pobranie dotacji lub subwencji. Kary: grzywna od 10 do 240 stawek dziennych (stawka ta wynosi od 1/30 najniższego mies. wynagrodzenia pracownika do 400 krotności). 3) odpowiedzialność karna - uregulowana w Kodeksie Karnym, art. 297 - próba wyłudzenia dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego podlega karze pozbawienia wolności do 5 lat. Jeżeli przed wszczęciem postępowania karnego dotacja czy subwencja została zwrócona, osoba ta nie podlega odpowiedzialności karnej.

PRAWO FINANSOWE UBEZPIECZEŃ - dział prawa finansowego regulujące stosunki prawne pomiędzy zakładami ubezpieczeń a państwem o charakterze administracyjno-prawnym. Państwo sprawuje nadzór nad działalnością ubezpieczeń. Prawo finansowe ubezpieczeń reguluje obowiązki ciążące na zakładach ubezp., których wykonanie polega nadzorowi. Organy nadzoru: Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Minister Finansów. MF wydaje zezwolenia na prowadzenie działalności ubezp., a PUNU nadzoruje jej prowadzenie. Stosunek prawny łączący zakład ubezpieczeń z ubezpieczonymi ma charakter cywilnoprawny powstaje na podstawie zawartej umowy - obie strony stosunku są sobie równe. Wyjątek: Sejm może nałożyć obowiązek ubezpieczenia. Zasadą są ubezpieczenia dobrowolne, obowiązki są oparte na zasadzie wzajemności, równości. Przy ubezpieczeniach obowiązkowych, ogólne warunki ustala MF w rozporządzeniu, zakład ubezpieczeń nie może odmówić zawarcia umowy. W ubezp. dobrowolnych warunki ustala zakład ubezpieczeń. Ubezpieczenie z ekonomicznego pkt. widzenia to urządzenia gospodarcze, produkt, który zapewnia pokrycie finansowych następstw zdarzeń o charakterze losowym (szkody). Z prawnego punktu to relacja pomiędzy dwoma podmiotami, które mają obowiązki, ale też uprawnienia. Ubezpieczający - podmiot zawierający umowę, jego obowiązek to zapłacenie składki. Ubezpieczony korzysta z ochrony ubezp. Uposażony to podmiot, który otrzymuje świadczenie z zakładu ubezpieczeń. Asekuracja - ubezpieczenie, koasekuracja, reasekuracja. Reasekuracja - ubezpieczenie się ubezpieczyciela (od wypłaty odszkodowania). Reasekurator - ten kto go reasekuruje. Reasekurowany odstępuje część ryzyka wraz z odpowiednia częścią składki reasekuratorowi. Wiąże on jedynie reasekuratora i reasekurowanego. Koasekuracja - ubezpieczenie jednego ryzyka przez wielu ubezpieczycieli, to forma rozłożenia ryzyka na kilku ubezpieczycieli, rozłożenie to następuje na tym pierwszym poziomie. Cechy: polisa zbiorowa, lecz nie ma odpowiedzialności zbiorowej.	PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ: 1)obowiązkowe - OC osób wykonujących zawody związane z ryzykiem, niewykonanie tego obowiązku to kara pieniężna i jej stawkę ustala co roku ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny i ogłasza w Monitorze Polskim - to 3-krotna wartość średniej rocznej składki pobieranej w danym ubezpieczeniu przez ubezpieczycieli, którzy mają co najmniej 5 % udziału w rynku. Koszty te są dochodem Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. 2)dobrowolne - OC- komunikacyjne, OC - rolników za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem działalności rolniczej, ubezp. budynków od ognia i innych zdarzeń losowych. Podział ze względu na przedmiot ubezpieczenia: 1-majątkowe - ubezpieczenie od szkód, wyrządzonych w naszym majątku (ubezp. typu COSCO) lub w cudzym majątku - ubezp. OC, 2-osobowe - ubezpieczenie życia, zdrowia. W polskim prawie mamy 2 podstawowe działy: I. ubezpieczenia na życia, rentowe, posagowe, chorobowe, wypadkowe jeżeli są częścią jednego z tych 3 (na życie, rentowe, posagowe) - umowy długoterminowe, II. pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe od zdarzeń losowych - umowy krótkoterminowe (roczne): chorobowe i wypadkowe - samodzielne ubezpieczenia. Jeden zakład ubezpieczeń nie może oferować ubezpieczeń z obu tych działów, z uwagi na ich różny charakter.	Formy gromadzenia działalności ubezpieczeniowej - wyróżnia się 3 formy: Spółka akcyjna np. zakład ubezpieczeń SA to spółka prawa handlowego (zasadnicze regulacje w Kodeksie Sp. Handl., przepisy szczególne w ustawie ubezpieczeniowej). Majątek: pieniądze dają akcjonariusze (akcje, papiery wartościowe). W przypadku akcji są to prawa majątkowe: 1/ prawo udziału w zysku w postaci dywidendy, 2/ prawo czynnego i biernego prawa wyborczego do władz spółki. SA posiada osobowość prawną - występuje we własnym imieniu, a nie w imieniu akcjonariuszy. Odróżnia ją od innych spółek wysokość kapitału akcyjnego - obecnie 500 tys. złotych. Te spółki działają wyłącznie na podst. prawa o SA. Spółki akcyjne ubezpieczeniowe muszą mieć wyższy kapitał, który uzależniony jest od rodzaju i liczby ubezpieczeń - od 300 tys. EURO wzwyż - kapitał gwarancyjny (jego wysokość nie jest stała, może się zmieniać poprzez wzrost wymagań kapitałowych). Ubezpieczyciel może być zobowiązany do zwiększenia kapitału w przypadku zwiększenia zakresu działalności, a także w przypadku powiększającej się ilości zebranych składek. Akcjonariusze ubezpieczeniowi SA nie mogą swobodnie podejmować decyzji co do zwiększenia swojego zaangażowania finansowego w spółce. Jeżeli ktoś chce nabyć akcje w wysokości pozwalającej na przekroczenie 5 % głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, należy o tym poinformować Ministra Finansów, zaś w wysokości: 25 %, 50 %, 75 % głosów - musi uzyskać zgodę MF (decyzja administracyjna), który może jej odmówić w przypadku gdy kapitał przeznaczony na zakup tych akcji jest obciążony (kredyt, pożyczka) lub osoba nie daje rękojmi prowadzenia spraw zakładu ubezp. w sposób zapewniający ochron interesów ubezpieczonych, lub ich nabycie godzi w ważne interesy gospodarcze państwa. Akcje ubezpieczeniowe SA mogą być tylko akcjami imiennymi. Wyjątek: akcje wprowadzone do publicznego obrotu, które są akcjami na okaziciela. Różnice między akcjami: sposób wskazania akcjonariusza - akcja imienna, w statucie spółki może być zakaz zbywania akcji imiennych ingerencja MF, wyższy kapitał. Jeżeli akcje są wprowadzane do publicznego obrotu, należy je zmienić z akcji na okaziciela na akcje imienne. Statut ubezp. S.A. (forma aktu notarialnego), zatwierdzony przez MF. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych (3 tow.)- towarzystwo to forma spółdzielni ubezp., tzn. ubezpieczeni są tylko członkowie, udziałowcy Tow. i to różni Tow. od SA. Tylko do 10 % składki mogą wpłacić osoby nie będące członkami. Ubezpieczeni członkowie Tow. oprócz składki wpłacają udziały oraz wpisowe. Tow. nie prowadzi działalności zarabkowej, jeśli na koniec roku będzie ujemne konto Tow. - udziałowcy muszą je zasilić. TUW jest osoba prawną, występuje w obrocie we własnym imieniu, ma swój majątek, ma swoje organy - Zarząd. TUW nie muszą gromadzić wielkiego kapitału jak SA, lecz ok. połowy kapitału SA. Ministerstwo Finansów może nadać status Tow. małego takiemu, które ma niewielki zakres działania, terytorialny, podmiotowy, przedmiotowy (ilość ubezpieczeń). Korzyści z uznania towarzystwa za małe: obniżone są wymogi kapitałowe, nie dotyczą go przepisy Kodeksu Spółek Handlowych dot. organów spółki. Główny Oddział Zagranicznego Zakładu Ubezpieczeń (2 oddziały) - to forma prowadzenia działalności w Polsce przez zagranicznych ubezpieczycieli., możliwe jest pośrednie prowadzenie działalności poprzez wykupienie akcji (udziałów), albo założenie zakładu ubezpieczeń z siedzibą w Polsce. GOZZU funkcjonują od 1999 r. Zagraniczni udziałowcy z kapitałem mogli wchodzić do innych zakładów ubezp. z początkiem lat 90-tych. Zagraniczny Zakład Ubezpieczeń może prowadzić działalność na terenie Polski na zasadzie wzajemności. Wymagania majątkowe wobec GOZZU są takie same jak w przypadku polskich ubezpieczycieli. ZZU działają na podst. zezwolenia Min. Finansów. ZZU, który chce rozpocząć działalność w Formie GOZZU musi złożyć kaucję w wysokości co najmniej 50% kapitału na pokrycie zobowiązań z prowadz. działalności - jest to 10 mln EURO. GOZZU nie posiada osobowości prawnej, ale może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, może także pozywać i być pozywanym do sądu.
Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń Każdy zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do zgromadzenia środków własnych w wys. nie niższej niż margines wypłacalności. 1/3 tego marginesu stanowi kapitał gwarancyjny, którego wysokość jest ustalana od liczby i rodzajów ubezpieczeń oferowanych przez dany zakład. W przypadku S.A. - kapitał akcyjny, w przypadku TUW - kapitał zakładowy oraz dodatkowo kapitał zapasowy lub rezerwowy, na który odpisuje się co roku część zysku, ponadto tworzy się tzw. rezerwy techniczno-ubezpieczniowe (środki na wypłatę odszkodowań i świadczeń wynikaj. z umów), ubezpieczyciel może tworzyć fundusz prewencyjny (na zapobieganie powstawaniu szkód). Jeżeli wysokość środków własnych ubezpieczyciela spadnie poniżej marginesu wypłacalności, zakład ubezp. na żądanie organu nadzoru jest zobowiązany do przedstawienia planów przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych, jeżeli zaś będzie niższa od wymaganego kapitału gwarancyjnego - ubezpieczyciel ma obowiązek bez wezwania przedstawić plan poprawy swojej sytuacji finansowej - w razie braku rezultatów organ nadzoru może wprowadzić zarząd komisaryczny lub wnioskować do Min. Finansów o przymusową likwidację zakładu ubezp. oraz złożyć do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości ubezpieczyciela. Lokaty zakładu ubezpieczeń - wolne środki będące w posiadaniu ubezpieczyciela powinny być odpowiednio ulokowane: 1) lokowanie nie powinno go pozbawić płynności finansowej, 2) bezpieczeństwo lokat, 3) rentowność lokat. Lokaty rentowne nie są bezpieczne i odwrotnie bezpieczne nie są rentowne. Ubezpieczyciel może lokować pieniądze tylko w kraju, za zgodą MF za granicą. Środki może lokować: 1) w banku - lokaty bankowe, 2) papierach wartościowych - skarbowe papiery wartościowe (najbezpieczniejsze lokaty), 3) emisje papierów wartościowych, które gwarantuje SP, 4) obligacje komunalne, 5) akcje dopuszczone do publicznego obrotu, 6) w nieruchomości (nie mogą to być grunty rolne).	Zakłady ubezpieczeń na życie - pożyczki udzielane pod zastaw praw wynikających z polisy ubezp. na życie. Organ nadzoru może ingerować w politykę lokacyjną i zakazać dokonywania lokat określonego rodzaju, jeśli uzna, że mogą one zagrozić bezpieczeństwu ubezp. ubezpieczyciela. Zasada - obywatele polscy mogą ubezpieczać się tylko w kraju. Ubezpieczenie za granicą (za zgodą MF) tylko, gdy 3 zakłady ubezp. na piśmie odmówią zawarcia umowy. Ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny - specyficzna instytucja na polskim rynku ubezp. utworzona ustawą. Zadania: wypłacenie odszkodowań i świadczeń, gdy nie może tego zrobić zakład ubezp., to zadania ochronne gwarantujące interesy ubezpieczonych. Ta ochrona nie obejmuje wszystkich przypadków. I grupa sytuacji w których fundusz wypłaca świadczenia - odszkodowanie z tytułu obowiązkowego ubezp. OC - komunikacyjnego i rolniczego, ubezpieczenia OC - tylko za szkody wyrządzone na osobie, jeżeli nie ustalono tożsamości sprawcy oraz za szkody w mieniu i na osobie jeżeli sprawcę zidentyfikowano ale nie zawarł on umowy ubezp. obowiązkowego. Jeżeli poszkodowany może sobie zrekompensować szkodę z ubezp. dobrowolnego, wówczas fundusz wyrównuje szkodę w części niezaspokojonej. Fundusz dochodzi swoich roszczeń od sprawcy szkody. II grupa sytuacji kiedy ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny wypłaca świadczenia: W przypadku upadłości zakładów ubezpieczeń, fundusz wypłaca odszkodowanie: 1) z tytułu ubezp. majątkowych - obowiązkowego ubezp. OC komunikacyjnego i rolnego, 2) z tytułu umów ubezp. na życie, tylko w 50 % wierzytelności - max do 30 tys. EURO. W przypadku upadłości fundusz przejmuje od syndyka roszczenia, wypłaca kwoty ubezpieczonym, a wypłaty rekompensuje sobie z masy upadłościowej. Ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny ma osobowość prawną, działa w swoim imieniu. Dochody: wpłaty zakładów ubezp. prowadzących obowiązkowe ubezp. OC komunikacyjne i rolników, dochody z lokat środków z funduszu, opłaty karne za nie zawarcie umowy obowiązkowego ubezp. OC.Wysokość kar określa w obwieszczeniu MF w Monitorze Polskim, stawka wynosi trzykrotność średniej rocznej składki pobieranej przez zakłady ubezp. oferujące te ubezp. obowiązkowe, których udział w rynku przekracza 5 % (PZU i WARTA).	Organy uprawnione do kontroli zawarcia ubezpieczenia obowiązkowego: - policja, straż graniczna i inne organy uprawnione do kontroli ruchu drogowego - OC komunikacyjnego, - OC rolników - zarząd powiatu, ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny, - organy samorz. zawodowego - Izby Notarialne, Izby Radów Prawnych, Rady Adwokackie. POLSKA IZBA UBEZPIECZEŃ - organizacja ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego, przynależność do niej jest obowiązkowa. Izba ma osobowość prawną. Zadania: reprezentowanie swoich członków wobec organów państwa, dbanie o interesy ubezpieczycieli, może wyrazić swoje stanowisko do projektów aktów prawnych w sprawie ubezp. z punktu widz. interesów ubezpieczycieli, kształtowanie zasad etyki zawodowej, pilnowanie uczciwej konkurencji w działalności ubezp. Pieniądze w Polskiej Izbie Ubezpieczeń: składki członkowskie, zapisy, spadki, darowizny. Rzecznik ubezpieczonych - instytucja reprezentująca i chroniąca interesy konsumenckie osób ubezp. i uprawnionych z umowy ubezpieczenia. Rzecznik informuje organ nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach działalności zakładu ubezp. Kadencja - 4 lata, powoływany przez MF. Rzecznik nie może być akcjonariuszem ani udziałowcem zakładu ubezp., członkiem władz ani pracownikiem zakładu ubezp. Przy rzeczniku działa rada ubezpieczonych - organ opiniodawczo-doradczy, skład: 12 członków powoływanych w równej liczbie przez ogólnokrajowe organizacje konsumentów, pracodawców, związki zawodowe i rzecznika praw obywatelskich. Rzecznik opiniuje projekty aktów prawnych z punktu widz. interesów ubezp. Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych - osobowość prawna, organizacja zrzeszająca obowiązkowo ubezpieczycieli oferujących ubezpieczenia OC komunikacyjne, jeżeli zakres tego ubezpieczenia wykracza poza terytorium Polski. Finansowana ze składek ubezpieczycieli czy członków. Zadania: a) wystawia dokumenty ubezpieczeniowe ważne poza granicami kraju, b) zawiera porozumienia z zagranicz. biurami o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezp., c) organizuje likwidację szkód wyrządzonych przez zagraniczne pojazdy, posiadające ważne ubezpieczenie OC. Organ nadzoru ubezpieczeniowego - Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń - centralny organ admin. państw. ds. nadzoru ubezp. W postępowaniu przed PUNU stosuje się przepisy Kpa. Zezwolenia na prowadzenie działalności ubezp. wydaje MF, po zaopiniowaniu przez PUNU. PUNU wyraża swoje stanowisko, a także kieruje nakazy, zakazy do zakładów ubezp. w formie decyzji administracyjnej (służy odwołanie do NSA). Prezesa PUNU powołuje i odwołuje premier na wniosek MF. Prezesem PUNU może zostać osoba mająca wyższe wykształcenie: prawnicze, ekonomiczne, matematyczne, 2 letnie doświadczenie w pracy ubezpieczeniowej. Cele: zapewnienie bezpieczeństwa osobom ubezp. i zapobieganie sytuacjom niemożności wypłacenia odszkodowania przez zakład ubezp. Uprawnienia organ nadzoru - może: - kontrolować stan majątkowy, stan ubezp., -żądać od zakładu ubezpieczeń wszelkich informacji, materiałów i wyjaśnień - zakład ubezp. ma obowiązek jemu przedstawić - wzory umów ubezp., wzory wniosków o ubezp. i ogólne warunki umów w terminie 14 dni od dnia ich wprowadzenia do obrotu, - ingerować w reklamy i informacje udostępniane przez zakład ubezp. potencjalnym klientom - (nakaz zmiany reklamy jeśli wprowadzają one w błąd lub zawierają nieprawdę), - wymierzać kary pieniężne członkom zarządu do wys. 3-krotnego ich wynagrodzenia brutto, a także zakładowi ubezp. do wys. 0,5 % składki z roku poprzedniego, - zażądać od władz zakładu ubezp. zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia w porządku jego obrad określonych spraw (jeśli nie zostanie zwołane w określ. terminie PUNU zwołuje je na koszt zakładu ubezp.), - - wprowadzić zarząd komisaryczny.

PRAWO PODATKOWE to dział prawa finansowego regulujący zasady dostarczania państwu dochodów przez osoby fiz. i prawne - pod przymusem. Podatek - danina publiczna, najważniejsze źródło dochodów publicznych - ponad 90% to podatki, inne dochody - 10%; świadczenie publiczno-prawne: przymusowe, pieniężne, powszechne, permanentne, ciągłe, nakładane przez Sejm. W wyjątkowych sytuacjach, za zgodą urzędu skarbowego, podatek można uregulować w formie rzeczowej (np.nieruchomość). Wszystkie operacje podatkowe regulowane prawem podatkowym chronią interes władzy publicznej. Klasyfikacja podatków: I - kryterium rozdziału (wg budżetu, do którego wpływają - b. państwa, b. samorządowe) do b. państwa w 100% wpływa: VAT, akcyza, cło, pod. od gier, do b. gminnych w 100%: od nieruchomości, środków transport., posiadania psów, rolny, leśny, od spadków i darowizn, wpływy z karty podatkowej, wspólne podatki państwowo-samorządowe - pod. dochodowe od osób fiz. i prawnych: *od osób fizycznych - do b. gmin - 27,6%, powiatów - 1%, województw - 1,5%, *od osób prawnych - do b. gmin - 5%, powiatów - 0%, województw - 0,5% II - wg tego, kto jest podatnikiem: osoby fiz. i prawne, jednostki nie posiadające osobowości prawnej, podatki lokalne, VAT, akcyza, od gier, od spadków i darowizn. Nie ma w Polsce podatków, które płaciłyby tylko osoby prawne. III - kryterium przedmiotowe - od czego płaci się podatki: przychodowe - płacone od przychodu - te które uzyskuje się bez kosztów uzyskania przychodu, VAT, akcyza, pod. od gier losowych, pod. od kosztów ryczałtowych, dochodowe - uwzględnia się tu koszty uzyskania przychodu, pod. dochodowy od osób fiz. i prawnych, majątkowe - to wszystkie pozostałe podatki- szczególnie pod. lokalne, płacone od majątku (grunty rolne, leśne) IV - wg okresu, na jaki podatki są wprowadzane - są wprowadzane na czas nieokreślony do chwili gdy Sejm uchwali inne podatki.	ZASADY PODATKOWE System podatkowy - ogół obowiązujących w danym kraju, w danym czasie podatków bez względu na to, czy ten zbiór jest uporządkowany. Powinny obowiązywać następujące zasady podatkowe: zasada ustawowej formy wprowadzania nowych podatków i zmiany dotychczas obowiązujących podatków (w Polsce zgodnie z art. 217 Konstytucji RP) zasada nie wprowadzania zmian w prawie podatkowym z mocą wsteczną - zakaz retroakcji przepisów podatkowych, podatki powinny wchodzić w życie po upływie co najmniej 1 mies. - vacatio legis. W Polsce dot. to tylko podatku dochodowego od osób fiz., nie dotyczy VAT, akcyzy. Vacatio legis powinno być co najmniej 1-roczne - wówczas można mówić o państwie praworządnym, zasada wydajności systemu podatkowego, powinien on być tani, podatki nie powinny naruszać źródła dochodu, podatki powinny być niskie - niskie podatki bez ulg, wysokie podatki z ulgami. Organy władzy publicznej właściwe w sprawach podatkowych: organy podatkowe, do których należy wymiar, pobór i kontrola podatkowa. Są to organy rządowe (urzędy skarbowe I inst., izby skarb. II inst., jeśli I inst. jest izba skarb. to II inst. jest min. finansów) i samorządowe (przew. zarządu I inst., SKO II inst., NSA III inst., rewizja nadzwyczajna-Sąd Najwyższy) Urząd Skarbowy zajmuje się podatkami rządowymi i niektórymi samorządowymi - karta podatkowa, pod. od spadków i darowizn. Organami podatkowymi są też: urzędy celne, inspektorzy kontroli skarb., inspektorzy celni. .	Podmioty zobowiąz. do płacenia podatków: podatnicy - osoby, na których ciąży obowiązek płacenia podatków, płatnicy - podmioty, które mają obowiązek obliczenia należności przypadającej od podatnika, pobieranie ich od podatnika, wpłacenie w terminie na rachunek organu podatkowego, inkasenci - pobieranie od podatnika należności wyliczonej przez podatnika i wpłacanie w terminie na rachunek organu podatkowego. Podmioty te odpowiadają całym swoim majątkiem (małżonkowie: majątek wspólny i odrębny). Osoby trzecie - odpowiadają za cudze podatki: 1)za zaległości podatkowe, 2) za odsetki za zwłokę od zaległości, 3) należności płatnika i inkasenta, 4) koszty postęp. egzekucyjnego, 5) wypłacone zaliczki naliczonego podatku VAT i oprocentowanie tych zaliczek. Opowiadają solidarnie z podatnikiem za zaległości, przed wierzycielem toczy się postęp., wierzyciel może wybrać, która osoba ma należności spłacać. Organ podatkowy wszczyna postęp. podatkowe i wymierza należność decyzją podatkową, która musi być doręczona. Przysługuje tu odwołanie w terminie 14 dni od dnia doręczenia. Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowej - 31%, stawka odsetek ustawowych - 20%. Stawka odsetek za zwłokę - 200% podstawowej stopy oprocent. kredytu lombardowego, ustalonej przez prezesa NBP, ogłaszana przez ministra finansów - obwieszczenie w Monitorze Polskim.
Terminy przedawnienia, wynikające z ordynacji podatkowej: - termin przedawnienia wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej - 3 lata od końca roku kalendarzowego, w którym zaległość powstała, - termin przedawnienia dochodzenia należności wynikającej z decyzji podatkowej - 5 lat od końca roku kalendarz., w którym decyzję wydano. Zakres odpowiedzialności osób trzecich: 1) rozwiedziony małżonek - za zaległości pod., powstałe podczas trwania wspólnoty majątkowej, 2) członek rodziny (wstępni, zstępni, rodzeństwo, małżonkowie zstępnych, osoby pozostające w stos. przysposobienia i w stos. pożycia, małżonkowie-jeśli jest intercyza) - za zaległości pod. powstałe przy prowadzeniu działalności gosp. podatnika i zaległości - gdy stale współpracował z podatnikiem osiągając korzyści majątkowe, 3) nabywca przedsiębiorstwa lub środka trwałego podatnika - za zaległości powst. przy funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, wartość środka trwałego - ponad 13.283,62 zł. 4) dzierżawca nieruchomości podatnika - tylko za zaległości z tytułu podatków obciążających tę nieruchomość, podatki należne za czas trwania dzierżawy, 5) firmujący wspólnicy spółek osobowych (cywilna, jawna, partnerska) - za zaległości powstałe w czasie gdy byli współwłaścicielami spółki. W spółkach: komandytowe i komandytowo-akcyjnej - odpowiada tylko komplementariusz (pomysłodawca). Spółki kapitałowe: z o.o. i akcyjna - całym swoim majątkiem odpowiad. członkowie zarządu za zaległości powstałe w czasie pełnienia tej funkcji, nie odpowiadają - akcjonariusze i udziałowcy. Uznanie administracyjne w prawie podatkowym: organ podatkowy ma swobodę podjęcia decyzji co do pozytywnego lub negatywnego załatwienia sprawy. Uznanie administracyjne to ulgi uznaniowe, dotyczą: zwolnienia płatnika z obowiązku pobrania zaliczek na podatek - wniosek składa podatnik mimo, że decyzja dot. obowiązków płatnika, odroczenia terminu płatności podatku - nie może ono dotyczyć zaległości podatkowej, odroczyć można przed upływem terminu płatności, rozłożenia płatności podatku na raty - może dot. też zaległości pod. i odsetek za zwłokę lub samych odsetek. Organ podatkowy nalicza opłatę prolongacyjną w drodze decyzji. Stawki: przy podatkach państwowych - 50% stawki odsetek za zwłokę, przy pod. gminnych: do 15,5% - opłata ta jest pobierana gdy uchwali stawkę rada gminy, 4) umorzenia zaległości podatkowej - dot. zaległości powst. po terminie zapłaty, umorzeniu ulegają automatycznie odsetki za zwłokę, lecz organ może umorzyć tylko odsetki albo ich część. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje wygaśnięcie zaległości. Postępowanie w tych sprawach - na wniosek podatnika, muszą zaistnieć okoliczności uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym - klauzula generalna; wyjątek: urząd podatkowy umarza sam z urzędu zaległość np. śmierć podatnika). Przedawnienia w prawie podatk. - są 2 rodzaje: o charakterze proceduralnym - wydanie decyzji wymiarowej o wysokości zobowiązania pod., - organ nie może wydać takiej decyzji po upływie 3 lat od końca roku kalendarz. w którym powstał obowiązek pod.; termin ten przedłuża się do 5 lat jeśli podatnik zataił przedmioty opodatkowania z deklaracji pod. Dotyczy to niektórych podatków, których zobowiązanie pod. powstaje dopiero po doręczeniu decyzji ustalającej (pod. rolny, leśny, od nieruchomości, od spadku i darowizn); przedawnienie zaległości pod. - termin: 5 lat od końca roku kalend. płatności podatku. Po tym terminie zobowiązanie wygasa, organ nie może go wyegzekwować. W podatkach opartych na samoobliczeniu należności przez podatnika, zobowiązanie pod. powstaje po upływie okresu rozliczeniowego w terminie określ. w przepisach pod. W przypadku bezskutecznego upływu terminu, albo gdy podatnik błędnie obliczy należność - organ pod. wydaje decyzję określającą wysokość zaległości pod. wraz z odsetkami za zwłokę - egzekucja podatkowa.	Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego - 3 sposoby zabezpieczenia: zabezp. egzekucyjne w trybie przepisów o postęp. egzekucyjnym w administracji (zablokowanie konta, zajęcie rzeczy ruchomej, hipoteka przymusowa, zajęcie wierzytelności), hipoteka przymusowa - powstaje z dniem wpisu do księgi wieczystej (na nieruchomościach, na wieczystym użytkowaniu), zastaw skarbowy - ustanawiany na rzeczach skarbowych służących do prowadzenia działalności gosp. Inne rzeczy - gdy ich wartość przekracza 13.283,62 zł. Zastaw powstaje z dniem wpisu do rejestru prowadzonego przez urząd skarbowy - na podstawie decyzji wymiarowej. Centralny rejestr zastawów skarbowych prowadzi minister finansów.

---